Estienne-Gesner_thesaurus_praeliminaria.xml

<?xml version='1.0' encoding='ISO-8859-1'?>
<!DOCTYPE TEI.2 SYSTEM 'teixlite.dtd'>
<TEI.2>
    <teiHeader type="text">
        <fileDesc>
            <titleStmt>
                <title>Novus Linguae Et Eruditionis Romanae Thesaurus / Post Ro. Stephani Et Aliorum
                    Nuper Etiam In Anglia Eruditissimorum Hominum Curas Digestus, Locupletatus,
                    Emendatus [...] A Io. Matthia Gesnero.</title>
                <title type="short">Gesner, Johann Matthias: Novus Linguae Et Eruditionis Romanae
                    Thesaurus. - Leipzig, 1749.</title>
                <title type="sub">Machine-readable text</title>
                <author n="Estienne">Estienne, Robert</author>
                <author n="Gesner">Gesner, Johann Matthias</author>
                <editor>Gesner, Johann Matthias</editor>
            </titleStmt>
            <editionStmt>
                <edition>XML version, markup prototype, December 1999</edition>
                <respStmt>
                    <name>Ruediger Niehl</name>
                    <resp>markup</resp>
                </respStmt>
            </editionStmt>
            <publicationStmt>
                <publisher>Camena</publisher>
                <address>
<addrLine><anchor n="http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/gesner/gesner1/v1" type="href" id="v1"/></addrLine>
</address>
            </publicationStmt>
            <notesStmt>
                <note type="href">http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/gesner/gesner1/</note>
                <note type="pathname">v1</note>
                <note type="filename">Estienne-Gesner_thesaurus_praeliminaria.html</note>
                <note type="titleimage">as0002.html</note>
                <note type="srcfile">Estienne-Gesner_thesaurus_praeliminaria.xml</note>
                <note type="imgpath">v1/jpg</note>
                <note type="imgtype">html</note>
            </notesStmt>
            <sourceDesc>
                <bibl>Leipzig: Caspar Fritsch Witwe; Bernhard Chr. Breitkopf, 1749.</bibl>
            </sourceDesc>
        </fileDesc>
        <encodingDesc>
            <editorialDecl>
                <p>Regeln fuer die Texterfassung 03/2001</p>
            </editorialDecl>
            <refsDecl>
                <p>not necessary</p>
            </refsDecl>
        </encodingDesc>
        <revisionDesc>
            <change>
                <date>06/2005</date>
                <respStmt>
                    <name>Ruediger Niehl</name>
                    <resp>markup</resp>
                </respStmt>
                <item>new TEI header; typed text - structural tagging completed - no semantic
                    tagging - no spell check</item>
            </change>
            <change>
                <date>09/2006; 02/2008; 03/2011</date>
                <respStmt>
                    <name>Antonio Javier Ortiz Cano; Reinhard Gruhl</name>
                    <resp>markup</resp>
                </respStmt>
                <item>text partially completed (greek words; index etymologicus) - spell check
                    partially performed - no orthographical standardization</item>
            </change>
        </revisionDesc>
    </teiHeader>
    <text>
        <front>
            <pb id="as0001"/>
            <titlePage>
                <titlePart>
                    <gap desc='portrait of the author' resp='sampling'/>
                    </titlePart>
                    <titlePart>
                        IOHANNES MATTHIAS GESNERUS <lb/>
                        <hi rend="italic">natus</hi> CICICCLXXXXI. <hi rend="italic">moritur</hi> <lb/>
                        <foreign lang="GR">*t*o *p*a*r*o*n*e*u*p*o*i*e*i*n</foreign>
                    </titlePart>
                </titlePage>
            <pb id="as0002"/>
            <titlePage>
                <titlePart> NOVVS <lb/> LINGVAE ET ERVDITIONIS <lb/> ROMANAE <lb/> THESAVRVS <lb/>
                    POST <lb/> RO. STEPHANI <lb/> ET ALIORVM <lb/> NVPER ETIAM IN ANGLIA <lb/>
                    ERVDITISSIMORVM HOMINVM <lb/> CVRAS <lb/> DIGESTVS, LOCVPLETATVS, EMENDATVS
                    <lb/> ET <lb/> GEORGIO II <lb/> DEFENSORI FIDEI <lb/> ET <lb/> PACATORI ORBIS
                    <lb/> BIBLIOTHECAM ACADEMIAE SVAE <lb/> <hi rend="italic">GEORGIAE AVGVSTAE</hi>
                    <lb/> QVAE GOTTINGAE EST <lb/> INVISENTI <lb/> DEVOTI ANIMI PIETATE OBLATVS
                    <lb/> A. D. XXX. IVL. M D CC XXXXVIII. <lb/> A <lb/> IO. MATTHIA GESNERO <lb/>
                    ELOQ ET POES. P. P. O. ET ACAD. BIBLIOTHEC. <lb/> CVM PRIVIL. SACR. CAES.
                    MAIEST. AC SER. REG. POL. ET EL. SAX. <lb/> <hi rend="italic">LIPSIAE</hi> <lb/>
                    IMPENSIS CASP. FRITSCHII VIDVAE ET BERNH. CHR. BREITKOPFII <lb/> M DCC XLIX.
                </titlePart>
            </titlePage>
            <pb id="as0003"/>
            <gap desc="blank space" resp="sampling"/>
            <pb id="as0004"/>
            <div type="dedication">
                <head>
                    <hi rend="italic">REX AVGVSTISSIME</hi>
                </head>
                <p>
                    <hi rend="italic">Indigna sibi videretur tua pia fidelis Academia Georgia
                        Augusta honore illo et felicitate, ador andi coram Regem suum, Orbis eundem
                        Pacatorem, venerabundae pietatis osculo contingendi purpuram Conditoris sui,
                        et Rectoris Magnificentissimi, nisi etiam suis de fructibus offerret
                        aliquid, quorum causa conditam se et constitutam esse, meminit. Itaque vt
                        iuuentutem tibi corporibus et ingeniis, modestia ac doctrina, florentem
                        praesto esse, ac venerari Patrem verissimum Patriae, Regem bonorum virorum,
                        voluit: vt ornatam dispositamque pro copia praesenti hanc bibliothecam laeta
                        aperit, quae neque fuit vnquam, nec erit forte, quam est hoc ipso momento,
                        augustior; templum, in quo venerari licet praesens Numen, cui vltro
                        concedant Ioues omnes et Hercules, et quidquid</hi>
                    <pb id="as0005"/>
                    <hi rend="italic">venerata est antiqua religio: ita priuata etiam mea pietas,
                        quem aeditimum quendam huius templi esse, REX AVGVSTISSIME, voluisti, audet
                        offerre partum non decennis modo diligentiae, his ipsis, quibus praesum,
                        thesauris adiutae; sed reliquarum etiam rerum, quas in eo vult esse tua
                        sapientia, qui humanitatis et eloquentiae studia saeculo tuo et futurae
                        aetati commendet: opus tam varium, quam est ipsa rerum natura, in quo non
                        modo cum regnatore orbis terrarum populo de rebus omnibus loqui discere
                        aliquis possit, et res a GEORGIO Pacatore Orbis gestas chartis nunquam
                        perituris tradere: sed etiam de prudentia omni, de sapientia, de magnitudine
                        animi, eos concipere sensus, qui ciuem GEORGII deceant, qui felicem GEORGII
                        auspiciis reddant patriam, et orbem terrarum.</hi>
                </p>
                <p>
                    <hi rend="italic">REX AVGVSTISSIME</hi>
                </p>
                <p>
                    <hi rend="italic">TVAE MAIESTATI</hi>
                </p>
                <p>
                    <hi rend="italic">DEVOTVS IO. MATTHIAS GESNERVS.</hi>
                </p>
            </div>
            <pb id="as0006"/>
            <div type="privilege">
                <head>
                    <hi rend="italic">PRIVILEGIVM.</hi>
                </head>
                <p>NOS FRANCISCVS, Diuina Fauente Clementia Electus romanorum Imperator, semper
                    augustus, ac Germaniae, et Hierosolymarum Rex, Dux Lotharingiae et Barri, Magnus
                    Hetruriae Dux, Princeps Carolopolis, Marchio Nomenei, Comes Falkensteinei etc.
                    etc. agnoscimus et notum facimus tenore praesentium vniuersis, quod, cum Nobis
                    quondam <hi rend="italic">Caspari Fritsch relicta Vidua,</hi> et <hi
                    rend="italic">Bernardus Christophorus Breitkopf,</hi> humillime exponi curarint,
                    quem in modum <hi rend="italic">Ioannis Matthiae Gesneri</hi> Nouum Thesaurum
                    Linguae Latinae in quatuor Tomis distinctum in Folio denuo prelo committere
                    resoluerint, vereantur autem, ne aemulorum inuidia, hanc Editionem imitantium,
                    impendii et laboris fructu frustrentur, ideoque Nobis demisse supplicarint;
                    quatenus eorum indemnitati Priuilegio Nostro Caesareo succurrere Clementissime
                    dignaremur, Nos submissae pariter ac aequae eorum petitioni annuendum
                    censuerimus: ac proinde Auctoritate Nostra Caesarea omnibus et singulis
                    Bibliopolis, Bibliopegis, Typographis, et aliis quibuscunque rem librariam seu
                    Negociationem exercentibus, firmiter inhibemus, vetamus, et interdicimus, ne
                    quis supra nominatum <hi rend="italic">Gesneri Thesaurum Linguae Latinae</hi>
                    sub hoc alioue Titulo aut hac aliaue Forma, seu, vt aiunt, formato, per decem
                    annorum spatium ab hodierno die computandum, intra Sacri Romani Imperii Fines
                    recudere, vel aliis recudendum dare, aliorsumue impressum apportare, vendere vel
                    distrahere, citra praefatorum impetrantium eorundemque heredum ac successorum
                    voluntatem et assensum, in scriptis obtentum ausit vel praesumat: Si quis vero
                    secus faciendo Priuilegium hoc Nostrum seu Interdictum violare contemnereque
                    praesumserit, eum non solum eiusmodi Exemplaribus vbicunque locorum repertis,
                    perperam quippe recusis, seu apportatis (quae dicti <hi rend="italic">Caspari
                    Fritsch relicta Vidua</hi> et <pb id="as0007"/> <hi rend="italic">Bernardus
                    Christophorus Breitkopf,</hi> siue propria auctoritate, siue Magistratus illius
                    loci auxilio sibi vindicare poterunt) de facto priuandum, sed et decem Marcarum
                    Auri puri poena Aerario seu Fisco Nostro Caesareo et parti laesae ex aequo
                    pendenda, omni spe veniae sublata, mulctandum decernimus, dummodo tenor huius
                    Nostri Priuilegii in Fronte Libri impressus reperiatur, et consueta quinque
                    Exemplaria Consilio Nostro Imperiali Aulico exhibeantur. Mandamus itaque omnibus
                    et singulis Nostris et Sacri Romani Imperii subditis et fidelibus dilectis, tam
                    Ecclesiasticis, quam Saecularibus cuiuscunque status, gradus, dignitatis, aut
                    ordinis fuerint, praesertim vero iis, qui in Magistratu existentes vel suo, vel
                    superiorum suorum loco aut nomine ius iustitiamque administrant, ne quemquam
                    Priuilegium hoc Nostrum Caesareum impune violare, spernere aut transgredi
                    patiantur, sed si quos contumaces compererint, constituta a Nobis mulcta eos
                    puniri, et quibuscunque modis idoneis coerceri curent, quatenus et ipsi
                    grauissimam Nostram indignationem praedictamque poenam euitare voluerint. Harum
                    Testimonio literarum, Manu Nostra subscriptarum et sigilli Nostri Caesarei
                    appressione munitarum, quae dabantur Viennae Die vigesima prima Maii Anno
                    millesimo septingentesimo quadragesimo octauo, Regni Nostri tertio.</p>
                <p>FRANCISCVS, mppr.</p>
                <p>L.S.</p>
                <p>Vt. <hi rend="italic">R. I. Comes Colloredo,</hi> mppr.</p>
                <p><hi rend="italic">Ad Mandatum Sacr. Caesar. Maiestatis proprium</hi> I. I. Hayeck
                    de Waldstätten. mppr.</p>
            </div>
            <pb id="as0008"/>
            <div type="preface">
                <head>IO. MATTH. GESNERI PRAEFATIO.</head>
                <p>SI quo quis alacriori animo ad agendum aggreditur, eo illud, quod agit, succedere
                    felicius debet: nihil temere est, quod ex hac mea Officina exiit, de quo melius,
                    quam de hac Praefatione, sperare liceat. Non puto suauius esse his, si qui e
                    longa captiuitate et seruitio in libertatem vindicantur, quam hac ipsa hora
                    affectum me sentio, qua vltimam plagulam vasti operis de manu deponere, et
                    reliquis Lipsiam ablegandis adiicere Deo bene iuuante contingit. Non eo ista
                    commemoro, quasi valde veros putem versiculos, quibus <hi rend="italic">omnes
                    poenarum facies hic labor vnus habere</hi> praedicatur, qui Lexico scribendo
                    impenditur: quid enim hominis essem, qui post bina experimenta, post retractatum
                    et recoctum bis Fabrianum Thesaurum, tertiam operam Stephanianis opibus
                    recensendis, expoliendis augendisque tribuerem. Lucelli quidem spes et cura <reg
                    orig="peculî">peculii</reg> me adigere non poterant ad aerumnabiles meo ipsius
                    iudicio labores tertium suscipiendos: cum praesertim longe plus a me praestitum
                    esse, quam sub ingressum Operis promiseram, quam ex lege contractus debebam,
                    mihi conscius sim, et iudicare possit, quisquis inquirere et examinare omnia
                    voluerit. Non fuit profecto hoc mihi molestum, de singulis vocibus Linguae
                    Latinae velut in consilium ire, recensere omnes, quae illis esset subiecta notio
                    vel singulis, vel iunctis disputare, testimoniis firmare omnia, et vnde
                    vnumquidque sumtum sit, probariue possit, ostendere. Quin habuit ipsum Opus, vt
                    sunt studia hominum et voluptates diuersae, voluptatem multiplicem, quod in
                    tanta varietate versaretur, quanta est ipsa rerum omnium, quatenus Romano stilo
                    illae memoratae sunt, natura, quanta est ingeniorum vel in auctoribus Linguae
                    Romanae, vel in his, quos illi nobis pinxerunt, diuersitas, quanta est
                    subtilitas et magnificentia artificiorum, quanta maiestas aliorum Operum, quanta
                    denique virtutis ipsius admirabilitas. Potestne aliquis, quem natura vel
                    consuetudo non abiectum ad aeruginem vel humilitatem aliam mortalem fecit, non
                    iucunde inter Tullios et Caesares, et Varrones, inter Virgilios, Horatiosque et
                    Liuios et Plinios, et Tertullianos Arnobiosque, et totum illum chorum, homines
                    sua quemque virtute maximos, alios etiam summum, quod habet mortalitas,
                    fortunarum fastigium consecutos, versari, iam ad hunc, iam ad alium accedere,
                    interrogare illos, et nunquam ab illis, nisi aliqua parte, vel eruditior
                    discedere vel melior? Equidem post varia experimenta homo <pb id="as0009"/>
                    sexagenario propinquus, homo quem suis congressionibus non indignum iudicarunt
                    vel dulces amici et aequales, vel maiores etiam, cui contigerit non semel illa
                    Horatiana gloria <hi rend="italic">pauperemque Diues me petit:</hi> illud vere
                    confirmare possum, nusquam mihi melius esse, (post aeternorum quidem bonorum
                    cogitationem) quam quoties inter magnas illas animas agere, nunc Platoni, (sed
                    ipsi Platoni, non infidelibus in optima etiam voluntate interpretibus) dare
                    operam, vel ipsius discipulorum alicui, nunc quemcunque alium vel Graeciae vel
                    Latii antiqui procerum in consilio habere licet, et frui illa iucunditate, quam
                    apud inferos sperabat Socrates. <hi rend="italic">Vt vero colloqui cum Orpheo,
                    Musaeo, Homero, Hesiodo liceat, quanti tandem aestimatis? Equidem saepe emori,
                    si fieri posset, vellem, vt ea, quae dico, mihi liceret inuenire</hi> caet. Non
                    opus est, vt emoriamur, bone Sophronisci fili: iucundius forte vltimos tuos
                    sermones, a Xenophonte praesertim relatos in literas, in meo cubiculo cognosco,
                    quam ipsi tui amici, qui non sine lacrimis cicutam bibenti adfuere.</p>
                <p>2. Sed quorsum ista? Cur igitur gaudes, dicet aliquis, absoluto isto labore?
                    Nempe ob id ipsum, quod liberius frui amicis illis mortuis licebit, si quid
                    placuerit addere annis nostris, prouidentiae, quod non ita saepe relinquere
                    cogar inuitus locum amoenum, nunc istum nunc alium, in quo versari lubebat
                    diutius. Non labor me fatigauit, credite amici, sed illud, quod postremis
                    inprimis quatuor annis ex illo decennio, quo prae manibus habui Lexicon, vrgente
                    ipsa necessitate, si vellem vir bonus esse erga bonos socios, si nollem
                    committere, vt si immorerer forte operi, periret labor omnis superior, et
                    pasceret tineas: cogebar magis festinare, submittendis ad numerum praescriptum
                    plagulis, impediebarque adeo singula ita, vt optabam, exquirere; dimittere
                    denique opus, in quo quid desiderari posset, ipse forte melius, quam plerique,
                    viderem. Hac nunc quotidiana paene molestia tandem obfirmato animo superata,
                    maiori iure, quam ille apud Consulem Plinium Classicus exclamare mihi videor,
                    <hi rend="italic">Io, io! liber venio!</hi> liber non ab inquirendi in sermonem,
                    hoc est in eruditionem et virtutem et sapientiam veterum studio, sed liber, vt
                    magis meo id arbitratu facere, quoties erit otium, nullis temporum angustiis
                    constrictus possim: vt redire queam ad intermissa cum amicis literata colloquia,
                    ad officium, quod debere multis, et ea re rusticitatis aut superbiae speciem
                    subire, coactus sum.</p>
                <p>3. Sed alia sunt, de quibus hic dici aliquid lectores exspectant. Quidam forte
                    galeatum aliquem prologum, pro his, qui in Lexicis qua scribendis qua augendis
                    et emendandis aliquid operae suae collocant. Sed hoc genere plane supersedere
                    possum, vel quod non valde necessarium est, cum Lexicis contingat, quod
                    mulierculis, cum diu in eas inuecti sunt viri, vltro ad eas supplicatum veniunt,
                    et commoditatibus illarum vti gaudent: vel quod quantum opus est alio in loco
                    videor ea de re dixisse <note>In Praefatione Thesauro Reyheriano praemissa, quae
                    recusa est in Opusculorum nostrorum Tom. VII. p. 281. seqq.</note> Quae iustae
                    sunt doctorum hominum; quorum ea est existimatio, querelae de Lexicis, eas
                    minuere, quantum potest, studuimus, et vitia in quae inuehuntur, euitare:
                    ignauos homines, aut rerum imperitos, quibus totum hoc displicet, legere
                    antiquos libros, et vt intelligi possint efficere, melius docere si velis,</p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Infelix operam perdas, vt si quis asellum</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">In campo doceat parentem currere frenis.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>Quare</p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Si mala condiderit quis Lexica, mulio furque</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Audiat, baud renuo; si quis mala: sed bona si quis</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Condiderit, sano laudetur iudice.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <pb id="as0010"/>
                <p>Quis enim, cui vel mediocriter cor sapiat, non amore dignum iudicauerit hominem,
                    qui nullo suo labore diurno nocturnoue per plures annos parcat, et voluptatibus
                    paene omnibus, quibus dolet natura negatis, sibi interdicat ad hoc efficiendum,
                    vt vnusquisque mediocri aere parare sibi possit velut amicum aut familiarem, qui
                    perpetuo et sine molestia sibi praesto sit, quem nullo negotio momentis omnibus
                    consulere possit, qui fideliter sibi indicet, si quid de populi terrarum
                    principis vel rebus vel verbis requirat, qui infinita veterum obscure,
                    perplexeue dicta, breui opera interpretetur e.i.g.a. Sed non est opus haec
                    disputare multis: qui contemnunt Lexica serio, illi satis hoc ipso sustinent
                    poenarum, quod tam commodis amicis, tam fidis monitoribus carent; caeteri
                    similes sunt parasitorum, qui cibi, quo soli vesci cupiant, nauseam caeteris
                    conantur iniicere.</p>
                <p>4. Superest, vt tale sit hoc, quod nunc tibi traditur opus, bone lector, quod eam
                    quam indicauimus operam tibi praestet. Illud quidem te experiundo cognoscere,
                    quam nostrae credere praedicationi verius est. Caeterum non poenitebit, quid hic
                    praestitum sit breuibus recognoscere. Illud in Programmate ante hos XII. annos
                    scripto significatum est, nos velle in nouo <hi rend="italic">Thesauro linguae
                    et eruditionis Rom.</hi> parando <hi rend="italic">Rob. Stephani</hi> consilium
                    et rationem sequi, et loculos quasi assumere illis opibus disponendis, libros
                    Roberti eos, qui Virorum aliquot doctorum opera prodiere Londini MDCCXXXV. Ad
                    illas igitur opes Londinensium primo <hi rend="italic">Ge. Matthiae</hi> Viri
                    doctissimi, et multis mihi nominibus cari, accurata et solers diligentia tum
                    adiecit pluscula, et aliorum, et <hi rend="italic">Scribonii</hi> praesertim <hi
                    rend="italic">Largi,</hi> quem ipse Medicum Medicus prae caeteris amaret, tum ea
                    me auctore resecuit, quibus moles libri augebatur sine vllo commodo lectorum, vt
                    quod primo proponebatur phrasis quam vocant, deinde poneretur exemplum. V.g. in
                    <hi rend="italic">Disceptare, aequo iure disceptare cum aliquo:</hi> deinde
                    locus Ciceronis, <hi rend="italic">Heraclius? postulat, vt sibi cum
                    Palaestritis? aequo iure disceptare liceat.</hi> Vix credat aliquis, quantum vel
                    hac sola re, sed et aliis similibus, delendis nempe quaecunque salua
                    intelligentia abesse poterant, compendium factum sit, vt in pari aut minore adeo
                    chartarum numero multo plus, et paene alterum tantum earum observationum
                    collocari potuerit, quae proprie requirunt homines, cum tale opus in manus
                    sumunt.</p>
                <p>5. Sic velut paratam materiam ego tractare coepi, triplici fere ratione, <hi
                    rend="italic">auferendo, immutando, adiiciendo.</hi> Abstuli praeter ea, quae
                    iam Matthiae stilus confixerat, multa, quae plane videbantur <foreign lang="GR"
                    >a)prosdio/nusa</foreign>, et onerare potius atque deformare tale opus, quam ad
                    ornatum illius vllo modo pertinere. Feci, inquam, quod cum optarent facere docti
                    editores Angli, cum optaret Cl. Birrius, per eos, qui sumtus suppeditabant
                    operi, facere prohibiti sunt. <q>Ea,</q> inquiunt isti <note>Praef. f. 17. <hi
                    rend="italic">vbi</hi> de editione A. 1573.</note>, <q>Nepotes nostros manet
                    felicitas, vt in Thesauro Latinitatis nihil aliunde arcessitum exspectent.
                    Ridebit saeculum non multo post futurum, si vana non sit spes nostra, Thesaurum
                    Linguae Latinae in crassitiem, atque fere in consilium Lexici vniuersalis
                    abeuntem etc.</q> Repraesentata est illa felicitas huic saeculo, bona si sua
                    nosse voluerit. Resecuimus, non nos omnia quidem Geographica et Historica, sed
                    quantum aequo animo laturos putabamus, qui non sunt iniquissimi h. e. negotii,
                    de quo agitur, imperiti: tantum enim eorum retinuimus, quantum ad Linguam
                    Latinam videbatur necessarium, quantum Poetarum praesertim desiderare videretur
                    cursoria et quotidiana lectio. Caeterum qui familias et personas Graecas,
                    Romanas, Barbaras, antiquas, nouas nosse cupiunt; qui regionum, insularum,
                    vrbium, montium, fluminum omnia nomina, et geographicas de illis disputationes;
                    <pb id="as0011"/> qui plantarum, animaliumque et gemmarum omnis generis
                    accuratas descriptiones et hodierna nomina: eos ad alios libros ablegamus. Erat
                    tempus, ipsum nempe illud, quo e tenebris et puluere eluctabantur literae, cum
                    tales libros postularet vsus, a quibus, tanquam a Pandora quadam, liceret
                    repetere studiosis, qui tum tirones omnes erant, quidquid cum maxime doctorum
                    Virorum labore in lucem protrahebatur. Et tamen, quo quis erat suae alicuius
                    artis consultior, tanto magis discernere mature incipiebant argumenta, quae
                    diligentius separatim tractarent. Hodie post tantas omnium literarum
                    progressiones, si quis sit, qui indignetur expuncta esse a nobis capita (vt
                    eorum aliquot nominemus, in quae primum incurrunt oculi) ista, <hi rend="italic"
                    >Hafnia, Haga Comitis, Heraldus, Heraldica, Herbipolis, Iaponia, Impressar h. e.
                    Typographus, Raphael, Rhasis Medicus Arabs, Rhodiginus, Rofredus, Ruellius,
                    Runcaliae, Semhammephoras, Sina, Valasca Bohemiae Regina, Varsouia:</hi> si quis
                    igitur haec, et horum gemella expuncta esse indignetur, ille eodem iure irasci
                    potest, quod non tota illa farrago Lexicorum omnis generis, Zedleriana, quae ad
                    quinquaginta iam Volumina excreuit, in hunc Thesaurum nostrum relata est. Tantum
                    sane abest, vt eiectorum nomine reprehensiones intelligentium Virorum metuam, vt
                    potius, subuereri subeat, ne patienter nimis quibusdam videar pepercisse.</p>
                <p>6. Vnum genus est, quod in Stephaniano Thesauro lectum non recte hic desiderari,
                    in mentem alicui possit venire: verbosae heroum illorum Erasmi Roterodami, Guil.
                    Budaei, Adriani Turnebi quorundam verborum, formularum, prouerbiorum
                    enarrationes, et ipsa adeo illorum sublata nomina: quod factum illiberale videri
                    potest rem non, qua parte decet, considerantibus. Ego vero minime omnium inuideo
                    gloriam suam illis heroibus: potius, si qua illam augere et propagare possim,
                    lubens volensque facio et faciam. Sed puto primum non opus illis esse laureola
                    ex hoc mustaceo petita, cum in immortalibus ipsorum libris haec ipsa legantur,
                    et solida ipsorum maneant; deinde, quae pro illius temporis ratione verbose ab
                    illis proponi verum erat, iis hodie, in tali quidem opere supersederi potest ac
                    debet: satis quidem est breuiter indicari, quae tum Orationis copia illustrari,
                    et ita commendari hominibus par erat. De furti crimine, an illud nobis ab hac
                    omissione magnorum nominum timendum sit? paullo post dicendi locus erit.</p>
                <p>7. Omissae porro hic sunt interpretationes vernaculae, quibus cum Calepinum olim
                    instruxissent Viri docti, abstinuit ab illo Consilio Stephanus, nisi quod paucis
                    in locis Gallica adspersit. Nempe tale opus, quale hoc nostrum esse cupimus,
                    neque aptum est his, qui carere patriae linguae interpretatione non possunt,
                    quos alii minores libri subleuabunt facilius: neque soli debet inseruire
                    Germaniae; sed, nisi nos fallit augurium, melior Europae pars illud comiter
                    excipiet. Magna denique vis nominum est, in primis quibus plantas, tum aues,
                    pisces, itemque fossilia, quae <hi rend="italic">minerae</hi> vulgo vocantur,
                    Graeci et Latini appellarunt, quibus hodiernas appellationes addere difficile
                    nobis futurum erat, in tantis dissensionibus eorum, qui in istis perquirendis
                    aetatem consumunt. Totum hoc ergo potius relinquere minoribus singularum gentium
                    Lexicis visum est, et partim naturalium rerum scrutatoribus, quam ponere, quae
                    tirones aliunde petunt facilius, quae doctioribus tamen non satisfacerent: nisi
                    quod hoc dedimus quorundam desideriis, vti adiiciendum curaremus <hi
                    rend="italic">Indicem etymologicum,</hi> qui habet voces Latinas plerasque omnes
                    sub suis velut radicibus ordine collocatas, vt si totam aliquam quasi familiam
                    aut stirpem velit quis contemplari, vno illam obtutu possit cognoscere, ac
                    singula seorsim in ipso Thesauro <pb id="as0012"/> requirere: hic adiectae sunt,
                    si quis omnino eas desideret, et Germanicae et Gallicae interpretationes. Debent
                    porro illud veluti corollarium studiosi industriae eruditi et modesti iuuenis
                    <hi rend="italic">M. Io. Casimiri Happach,</hi> hominis ad omnem laudem nati et
                    facti, qui illa opella maioribus, quae partim iam prae manibus habet, ingenii ac
                    doctrinae monimentis praeludit.</p>
                <p>8. Dixi, quatenus omittendo et <foreign lang="GR">e)c a)faire/sews2</foreign>
                    curauerim thesaurum nostrum: maior longe opera impendenda fuit <hi rend="italic"
                    >immutando,</hi> hoc est emendando. Dici breuiter non potest, quantam vim
                    errorum multae manus, per quas ire solet hoc genus librorum, inuexerint. Itaque
                    saepe deliberaui, an non consultius fuisset, plane non adhibere alienum opus
                    tanquam fundum, aut quemadmodum supra dicebam, tanquam loculos et repositoria,
                    in quae singula disponerentur. Ac mihi certe facilius fuisset, atque ad multas
                    res commodius perlegere omnes ordine Scriptores Latinos, annotare in separatis
                    scidulis omnia; eas porro scidulas primo aliena opera vtcunque disponere: deinde
                    meo iudicio ordinare accuratius. Verum, vt fit, consilium illud sero in mentem
                    venit, et cum bona iam pars operis exhausta esset, <hi rend="italic">sic ne per
                    diderit non cessat perdere lusor.</hi> Neque enim primo cogitaueram, decem
                    amplius annos impendere huic negotio, sed <hi rend="italic">intra tertium
                    annum</hi> illud <hi rend="italic">exiturum</hi> in programmate promiseram.
                    Inciderunt deinde multa alia, quae hic commemorare nihil attinet, in primis amor
                    suscepti operis, et studium efficiendi aliquid, quod vtile esse posset studiosis
                    et faciliorem reddere illam, quam expetendam valde equidem arbitror, cum
                    antiquis Romanae reipublicae et imperii proceribus familiaritatem. Verbo ratio
                    ineunda fuit, nobis haud paullo difficilior et ingratior. Quoties in aliquid
                    inciderent mens et oculi, qualia multa in singulis paginis obuenire necesse erat
                    homini non ignauiter per triginta amplius annos in his literis versato, quique
                    bis Fabrianum thesaurum curassem, quoties ergo aliquid legerem, quod aliquod
                    momentum videretur habere, in quo vel minimus dubitandi locus esset, nulli meo
                    labori peperci, vt inspicerem ipsam orationis seriem, et quidem in libris, qui
                    hodie habentur emendatissimi, et instructissimi. Sic nata est occasio plura,
                    quam cogitare potest, qui non expertus est, vitiosa detegendi emendandique: Quot
                    enim, putamus, loci, ab eo inde tempore quo collecta sunt Lexica, speciatim ab
                    aetate inde Rob. Stephani, criticorum ope vel ex libris, vel ex felici
                    coniectura emendati sunt? quot falsae interpretationes reuictae? Saepe hic
                    accidit, vt plures horae impendendae essent vni loco primum inueniendo, si non
                    nisi laxe, quod saepe factum indicatus esset, tum recte interpretando, quod
                    vtrumque ita breuiter a nobis expeditum est, vt plerumque ne vestigium quidem
                    operae nostrae exstet: certe qui vtentur thesauro nostro non sentient, illas
                    paucas notas numerorum, illa tria aut quatuor verba interpretationis, tanta
                    nobis temporis et laboris impensa constitisse. Multa hic a nobis animaduersa,
                    quae primum hic proferuntur, multos locos veterum nostra opera vel emendatiores
                    vel explicatiores, hic inuenient, qui conferre nostra cum aliis tanti
                    putabunt.</p>
                <p>9. Sed nec illud dissimulare mei pudoris est, non potuisse hanc diligentiam
                    simpliciter omnibus, de quibus dubitabam, sufficere: forte interdum nec
                    dubitaui, vbi locus quaestioni erat. Erat vbi tempore exclusus ante cogebar
                    vltra progredi, quam satis ipse mihi in his fecissem, quae typographis tradenda
                    erant. In epithetis quidem vulgaribus, et notioribus formulis, in quarum neque
                    significatione, neque vsu valde peccari posse putabam, indulsi mihi securius, et
                    pluscula reliqui qualia inueneram, cuius rei hoc fere indicium est, si indicium
                    versus in Poetis, aut capitis in aliis scriptoribus <pb id="as0013"/> omissum
                    videas, quod ipsum tamen vt melius occurrat in oculos, et aliorum diligentiam
                    excitet, signis quibusdam indicatum est, vt Liu. 23,.. Sil. 5,.. Sen. Herc. Oet.
                    s. 3 nam, quae inspexi, ea capitum et versuum adscriptos numeros habent.</p>
                <p>10. Ordinem tum ipsorum capitum siue articulorum, tum exemplorum in capitibus
                    saepe immutaui equidem, saepius idem facturus, nisi magis necessariis impendere
                    illam operam, et errorum nouorum occasiones, subtrahere operis scriptoriis et
                    typographicis maluissem. Illud tamen feci magno studio, vt certe remissionibus
                    non fallacibus adiuuarem lectores, et sic, quae desiderari hac parte possent,
                    explerem. Atque ista de emendatione Thesauri Stephaniani, qualem quatuoruiri
                    Cantabrigienses dederant, qui, vt sunt eruditi homines atque humanitate omni
                    exculti, ita non rapient ad iniuriam, quae modo dicta sunt de vitiis in hoc
                    opere relictis, cuius rei rationes ipsos habuisse valde bonas, facile credo,
                    neque quidquam ipsis hoc nomine <foreign lang="GR">a)/xari</foreign>, et quod
                    ipsi de se dici nolint, exprobro. Gratus accepi, quae ab illis quoque profecta
                    sunt; quae emendare illi quacunque de causa vel non potuere, vel noluerunt, ea
                    ego pro praesenti copia emendare studui: veniet, spero, aliquis, qui ab vtrisque
                    nostrum relicta corriget. Hoc loco non potest a me praetermitti mentio viri
                    perquam docti et ingeniosi, Ant. Birrii, qui Basileensi editioni Thesauri
                    Londinensis praefuit, et quantum ex praefatione intelligo, magnos in eo
                    emendando labores exhausit. Qui, vt mox fatebor, vndecunque corrasi, quae
                    ornando operi huic prodesse putabam, certo consilio ductus parce admodum
                    Birriano labore vsus sum: vnam alteramque emendationem, cum honore nominis
                    ipsius proponere me memini, in plusculis locis Liuii celerius inueniendis illius
                    industria vsus sum. Caeterum fundus, vt aliquoties dixi, perpetuus mihi fuit
                    exemplar Londinense, vnde raro oculos ad Birrianum exemplum retuli, vix alia de
                    causa, quam si forte illius indicio Liuii locos, in quibus illum in primis
                    diligentem fuisse deprehenderam, facilius inuenirem: quod si alia sint, in
                    quibus inter nos conueniat, quod quidem toties fieri necesse est, quoties de
                    eadem re verum vterque diximus, tanto facilius candide et simpliciter a me actum
                    credet vir doctissimus, quo plura omnibus prope paginis, inueniet, et quo plures
                    integras paginas inueniet, in quibus meo solius remigio me rem gessisse facile
                    videbit.</p>
                <p>11. Venio ad tertiam classem eorum, quae in Thesauro hoc praestiti, amplissimam
                    sane, et quae facillime in oculos eorum incurrat, qui conferendi Stephanianum
                    Thesaurum cum nostro laborem non defugiant. <hi rend="italic">Adieci</hi> nempe
                    verba quidem noua non multa, praeter ea, quae primo Quatuoruiri Cantabrigienses,
                    deinde Cl. Matthiae adscripsere, eadem bonam partem, quae e Falsterianis
                    obseruationibus ad Fabrianum quoque Thesaurum accesserant: sed tanto plus
                    formularum, quae obseruatione dignae videbantur, tanto plus illustrium locorum,
                    et sententiarum, tanto plus interpretationum, qui hoc in primis consilii
                    habuerim, si possit paullatim in vnum opus congeri totum illud genus
                    annotationum et obseruationum, quo margines librorum antiquorum in splendidis,
                    et optimis alioquin editionibus impleri solent: quae res illud habet incommodi,
                    vt eaedem obseruationes aut plurimis locis et libris adiiciendae sint, aut ibi,
                    vbi non minus illis opus erat, desiderentur. Magnum profecto operae pretium
                    fuerit, si generales illae et communes obseruationes, quibus dictio, antiquitas,
                    fabula, prouerbium, illustratur, in vnum Thesaurum linguae et eruditionis Rom.
                    congerantur, in marginibus scriptorum ea tantum ponantur, quae cuique loco
                    propria sunt, quae ad emendandum illum, vel ex historia aut allusione peculiari
                    explicandum pertinent: sic non opus erit amplius horribili paene et pretiosa <pb
                    id="as0014"/> mole, sub qua classici qui vocantur auctores prope delitescunt;
                    poterunt illa voluminosa opera Bibliothecis et priuatis beatioribus relinqui:
                    homines alii literati, qui saepe non magna in re esse solent, vnum eiusmodi
                    thesaurum poterunt aureis non pluribus, quam vnus iam Virgilius constat aut
                    Ouidius, redimere: quantum autem nunc solus haurit Liuius, ea pecunia poterunt
                    totam paene Bibliothecam Latinorum classicam comparare.</p>
                <p>12. Hoc igitur consilio, quantum eius facere per alia negotia potui, corrasi
                    vndique quidquid idoneum videretur locupletando operi, non quo ego pulchra
                    cornicula me iactarem, sed vnde in posterum omnes, quantum vellent, depromerent.
                    Quae cum ita sint, apparet Lexicographo non aliam esse legem positam, quam vt
                    congerat in communia horrea, quidquid est bonae frugis, fideliterque ipsos
                    fontes primos, primos, inquam, auctorum classicorum loca, vnde quidque
                    descriptum sit, indicet. De caetero <hi rend="italic">vnde habeas nemo quaerit,
                    sed oportet habere.</hi> Pertinet ad nos praeceptum illud veteris lenae
                    meretrici datum, inflexumque leuiter, <hi rend="italic">Spolies, mutiles,
                    laceres, quemquem nactus sis:</hi> ratio est in promtu, <hi rend="italic">Nam
                    nemo quisquam ad te venit, Quin ita paret sese, abs te vt suam</hi> vicissim <hi
                    rend="italic">indigentiam expleat.</hi> Est ea fere sors librorum vtilissimorum,
                    vt illis pro sui animi lubidine, facile et commode vtantur omnes, et inde
                    iuuentur non quotidie, sed singulis fere horis: nemo temere, quid inde didicerit
                    fateatur, pauci aliter, quam in reprehensione nominent. Ergo non pudet multa e
                    commentariis Gronouianis, Heinsianis, Brouckhusianis, Cortianis, Burmannianis,
                    Drakenborchianis, accepisse multa, aureae Ernesti mei clauis opera de Tulliano
                    penu sustulisse, quaedam de Ill. Menckenii in Fabrum obseruationibus huc
                    deriuasse: sed hoc aegre me habet, quod non potui cum puluisculo omnia huc
                    conuerrere: quandoquidem, qui talia scribunt hoc ipsum velle debent, vt quam
                    plurimis prosit ingenium suum, doctrina sua, atque diligentia. Ecqua vero
                    ratione illud effici commodius potest, quam si in vnum veluti corpus paullatim
                    vniuersae id genus obseruationes conferantur. At nominare debebas, inquit,
                    singularum obseruationum auctores. Factum id est non raro, vbi nempe honori
                    illud videbatur esse posse viris praestantissimis: verum semper id facere et
                    putidiusculum esset, Rabbinorumque illis traditionibus simile et multis modis
                    incommodum, et ipsis saepe auctoribus molestum. Quemadmodum igitur Leina noster
                    se creuisse a multis riuis minoribus non negat, nec auctum se Leinae aquis
                    dissimulat Allera, nec Visurgis denique Alleram accepisse sibi putat dedecori,
                    omnes autem vnus haurit Oceanus; neque tamen postquam semel sinu maioris aquae
                    recepta est minor, distingui amplius potest: ita satis esse debet, quod hic in
                    limine profitemur, a quibus acceperimus; singula suis assignare dominis,
                    difficile, inuidiosum, inutile est. Habent viri docti solidam ex suis inuentis
                    gloriam et integram, dum libri illorum exstabunt, habent decora alia, ne possit
                    nomini illorum hac dissimulatione vmbra obiici.</p>
                <p>13. Duodecim anni effluxerunt integri a consilio huius operis suscepto et
                    publicato. Et poterat sane, si vacui hoc toto tempore ab alio omni labore
                    fuissemus, aliquid elaborari, quod nec acutiorum examen perhorresceret. Verum
                    enim vero non cessatum esse a nobis interim a varii generis praelectionibus,
                    publicis, priuatis, et quae priuatissimae vocantur, nec vnquam interea defuisse,
                    qui illa opera nostra vellent vti; tum hoc ipso interuallo dandum fuisse aliquid
                    Luciano ex dodrante a nobis Latine conuerso et adnotationibus illustrato, tum
                    Quinctiliano et illius Plinio discipulo; dandum fuisse publicis et priuatis mole
                    quidem minoribus, sed eo pluribus numero <pb id="as0015"/> scriptionibus: qui
                    meas vitae rationes norunt, non ignorant. Quae non eo profecto a me
                    commemorantur, vt diligentiam admirentur nostram homines, quam imputari mihi
                    nolo, cum nihil mihi sit iucundius, quam in Bibliothecula mea cum veteribus
                    illis, et commodis, et neque adulantibus neque morosis, et non perfidis, et
                    semper vultum eundem in vtraque fortuna seruantibus amicis versari: sed ne
                    maiorem iusto exspectationem homines concipiant, qua si forte destitui illos
                    contingat, deinde exclament, tantum erat! Dico ego, hic praestitum esse, quantum
                    neque me neque vllum emtorem poenitere debeat, plus hic, longe plus praesidii ad
                    linguam et eruditionem Romanam, quam in vllo huius generis libro paratum esse;
                    sed non ausim dicere opus iam perfectum esse: fateor alicubi, vt nuper in <hi
                    rend="italic">Subeo, Subiicio, Sum, Tabula, Tago, etc.</hi> exclusum tempore ea
                    me mittere coactum typographis, quae mihi ipsi displicerent. Non nego superesse,
                    quae abesse malim, occurrere singulis prope diebus, quae vel addita vel immutata
                    cupiam.</p>
                <p>14. Quin haec ipsa causa est, quod numeros versuum indices inter binas singularum
                    paginarum areas, quas columnas Typographorum consuetudo appellat, ponendos
                    curaui, quorum vsum ad breuitatem pariter, et vitandos errores alios, sub
                    exemplo potius, quam praecipiendo demonstrabo, si qua aliorum excitare studia ad
                    iuuandum opus publice profuturum, queam. Sit igitur hoc</p>
            </div>
            <div type="list of corrections">
                <head>
                    <hi rend="italic">Specimen Additamentorum et emendationum.</hi>
                </head>
                <p>AVDITOR <hi rend="italic">v. 67. post</hi> auditor <hi rend="italic">add. Paullo
                    ante de eodem,</hi> Neque enim illi mos erat quemcunque audire declamantem.
                    Declamabat ipse tantum, et aiebat, se non esse magistrum, sed exemplum. Nec vlli
                    alii contigisse scio, quam apud Graecos Nicetae, apud Romanos Latroni, vt
                    discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire.</p>
                <p>AVGVSTVS <hi rend="italic">v. 57. Praeclara est de toto hoc nomine obseruatio l.
                    F. Gronouii, publicata a filio Laurentio Theodoro ad Basin marmoream</hi> pag.
                    63 seq.</p>
                <p>AXICIA <hi rend="italic">legitur</hi> Plaut. Curc. 4, 4, 22. <hi rend="italic">in
                    supellectili lenonis. Turnebus interpretatur forficem, quasi</hi> Exsiciam, <hi
                    rend="italic">ab</hi> Exicando <hi rend="italic">siue</hi> Exsicando <hi
                    rend="italic">h. e.</hi> Exsecando. <hi rend="italic">Lambino placet</hi>
                    Excutia <hi rend="italic">v. v.</hi></p>
                <p>AZANIAE <hi rend="italic">nuces</hi> Plin. 16., 22 s. 44 quae se in arbore ipsa
                    diuisere. <hi rend="italic">Sic. Hard. vid.</hi> ZAMIAE.</p>
                <p>CALLEO <hi rend="italic">v. 88.</hi> ¶ 2 Callere <hi rend="italic">est
                    occalluisse.</hi> [<foreign lang="GR">a)naisqhtei=n</foreign>.] Plaut. Truc. 5,
                    40 <hi rend="italic">Miles ad meretricem cum dixisset,</hi> <reg orig="Quî"
                    >Qui</reg>, malum, bella aut faceta es, quae ames hominem eiusmodi? <hi
                    rend="italic">Illa respondet,</hi> Venitne in mentem tibi, quod verbum in cauea
                    dixit histrio, Omnes homines ad suum quaestum callent et fastidiunt. Callere se
                    <hi rend="italic">h. e. obtusi sensus esse ad rustici hominis insulsitatem,
                    ostendit.</hi></p>
                <p>CONFRACTVS, a, um. <hi rend="italic">in fin. add.</hi> Confracta in humeros iuga
                    <hi rend="italic">montium</hi> Plin. 2, 44. <hi rend="italic">vt non iam
                    aequabiliter procurrant, sed quaedam subsidant: vt</hi> confragosum <hi
                    rend="italic">est inaequale, vbi quaedam eminent, alia sunt humiliora. Cogitare
                    oportet fusticulum, aut testam fractam.</hi></p>
                <p>CONNIVEO <hi rend="italic">v. 7. leg. palpebras oculorum vel plane et perpetuo,
                    vel certe ad tempus claudere: quam diu quidem</hi> conniuent oculi, <hi
                    rend="italic">non vident.</hi></p>
                <p><hi rend="italic">Ibid. v. 50. post</hi> c. 57. Conniuentes oculi <hi
                    rend="italic">Appii Caeci</hi> Cic. de Ar. Resp. c. 18. <hi rend="italic">sunt
                    clausi. Debebat Marklandus cum reprehenderet h. l. potius vsum intueri, quam
                    definitionem Grammaticorum.</hi></p>
                <p>COOPEROR <hi rend="italic">in fin. add.</hi> Cooperati <hi rend="italic"
                    >apud</hi> Sic. Flacc. p. 5 <hi rend="italic">Goes. videtur signisicare</hi>
                    <foreign lang="GR">r(e/cantes2</foreign>, <hi rend="italic">sacrificio
                    peracto.</hi></p>
                <p>COR <hi rend="italic">v. 76. leg.</hi> aequom fuit. <hi rend="italic">v. 81.
                    post</hi> viuimus, <hi rend="italic">add. Sed iam praeferam sententiam Gronouii
                    obseruatt.</hi> 3, 19 p. 608, <hi rend="italic">vt incidatur post</hi> cor, <hi
                    rend="italic">et</hi> sapientiae <hi rend="italic">pendeat a</hi> causa. <hi
                    rend="italic">Speculum haberi vult non oris modo, sed etiam sapientiae
                    causa.</hi></p>
                <p>CREPO <hi rend="italic">v. 72. ante</hi> n. 2. <hi rend="italic">add.</hi> Cato
                    <hi rend="italic">apud</hi> Festum <hi rend="italic">voce</hi> Prohibere
                    comitia, Serui, ancillae, si quis eorum sub centone crepuit, quod non sensi,
                    nullum mihi vitium facit. <hi rend="italic">Vtrum de verbis inominatis, an de
                    ventris crepitu?</hi></p>
                <p>CYCLVS <hi rend="italic">v. 31.</hi> ¶ 2 Cyclus <hi rend="italic">cauterium ad
                    equos curandos</hi> Veget. Mulom. 2, 5, 3. <hi rend="italic">it.</hi> 2, 6, 11.
                    <hi rend="italic">vid.</hi> SEMISSIS. ¶ 3</p>
                <p>DEVORO <hi rend="italic">v. 39.</hi> Vitruu. 10, 6 <hi rend="italic">pr.</hi>
                    Propter inagnitudinem onerum, et viarum campestrium mollitudinem non confisus
                    carris, ne Rotae deuorarentur, sic est conatus <hi rend="italic">Ctesiphon. i.
                    mergerentur profunde adeo, vt vix apparerent.</hi></p>
                <p>FVNDVS <hi rend="italic">v. 85. Neque vero etymon</hi> fundi <hi rend="italic"
                    >dare voluit ille</hi> Varro, <hi rend="italic">qui ridetur hoc disticho
                    apud</hi> Quinctil. 8, 6, 73, <hi rend="italic">et in</hi> Catal. Scal. p. 194.
                    <hi rend="italic">et Pithoei</hi> p. 30, Fundum Varro vocat, quem possim mittere
                    funda, Ni tamen exciderit, qua caua funda patet. <hi rend="italic">Non voluit,
                    inquam, etymon tradere fundi is, in quem iocatur Cicero; sed iactantiam inepti
                    hominis notare, qui</hi> fundum suum <hi rend="italic">diceret, quae vix</hi>
                    gleba <hi rend="italic">esset. Iocus inest in alliteratione et
                    Hyperbola.</hi></p>
                <p>IVDEX <hi rend="italic">v. 92.</hi> Eligere iudicem <hi rend="italic">dicitur,
                    qui edit, vel non reiicit. De illo</hi> Seru. <hi rend="italic">ad</hi> Virg.
                    Ecl. 3, 50 Editicius iudex est, quem vna pars eligit. <hi rend="italic">Sic
                    editum a Fabricio, Masuicio, Burmanno. Paullo aliter Danielis, quem solum
                    inspexit V. C. Schwarzius Obseruatt. ad</hi> Plin. Pan. 36, 5 Liberum est
                    disceptanti dicere, nolo eum eligere. <hi rend="italic">Nempe</hi> eligit <hi
                    rend="italic">Procuratorem Caesaris, qui non deprecatur. Vt verbo</hi> reiicere
                    <hi rend="italic">inter dum comprehenditur probatio etiam: ita</hi> eligi <hi
                    rend="italic">quidni dicatur, qui non reiicitur?</hi></p>
                <p>LABES <hi rend="italic">v. 78.</hi> Cic. pro Flacco c. 10 <hi rend="italic"
                    >extr.</hi> Vtrum hic tandem disceptationem et cognitionem veritatis, an
                    innocentiae labem aliquam aut ruinam fore putatis?</p>
                <p>NATVRA ¶ 4. <hi rend="italic">v. 20. Pro ipsa anima et vitali rationalique
                    principio posuisse videtur</hi> Macrob. Sat. 7, 11 <hi rend="italic">in ratione
                    ruboris ex pudore assignanda,</hi> Natura, cum quid ei occurrit honesto pudore
                    dignum, imum petendo penetrat sanguinem: quo commoto atque diffuso cutis
                    tinguitur, et inde nascitur rubor. Dicunt etiam Physici, quod natura pudore
                    tacta ita sanguinem antese pro velamento tendat <hi rend="italic">etc. Sunt enim
                    similia de gaudio et metu.</hi></p>
                <p>OBSERVO <hi rend="italic">v. 63. Sed proprie</hi> obseruantur <hi rend="italic"
                    >adolescentes nobiles a proceribus, cum eos in petendis honoribus comitantur,
                    deducunt etc.</hi> Cic. Phil. 2 c. 20. Postea custoditus sum a te (<hi
                    rend="italic">contra vim Clodii</hi>) tu a me obseruatus in petitione
                    quaesturae. Id. pro Muraen. 70 c. 34. Neque enim fieri potest, neque postulari
                    debet a nobis (<hi rend="italic">loquitur Consul</hi>) aut ab equitibus Rom. vt
                    suos necessarios candidatos sectentur totos dies: a quibus si domus nostra (<hi
                    rend="italic">per communicationem, ad candidatos enim pertinet</hi>) celebratur,
                    si ad forum deducimur, si vno basilicae spatio honestamur, diligenter obseruari
                    videmur ac coli.</p>
                <pb id="as0016"/>
                <p>ONAGER <hi rend="italic">extr. add.</hi> ¶ 2 <hi rend="italic">Machina bellica,
                    alio nomine</hi> Scorpio <hi rend="italic">v. v.</hi> n. 2. <hi rend="italic"
                    >Add.</hi> Veget. 4, 8. <hi rend="italic">et</hi> 22.</p>
                <p>ONAGRA <hi rend="italic">v. 80. et 81. deleantur.</hi></p>
                <p>OPTO <hi rend="italic">v. 92. Repetit</hi> Tusc. 2 c. 12. <hi rend="italic">vbi
                    ex Graecis etiam illustrat Dauisius.</hi> Cic. Acad. 4, 121 c. 38 Somnia censet
                    haec esse Democriti, non docentis, sed optantis. Hieron. adu. Pelagium ad
                    Ctesiph. p. 546 Hoc est enim hominem ex homine tollere,? et optare potius, quam
                    docere. <hi rend="italic">Nempe optant homines saepe repugnantia, et suo sibi
                    arbitrio, non certa ratione, vota sua fingunt.</hi></p>
                <p>PERSCRIPTVS <hi rend="italic">v. 86.</hi> ¶ 2 Perscriptus <hi rend="italic">est
                    linea transversa</hi> (scripto <foreign lang="GR">grammh=</foreign>) traiectus.
                    Priscian. de Ponderib. p. 1347 As numus est libralis per L perscriptam, L <note
                    resp="transcriber">in print: L with stroke</note> notatus? Dupondius numus est
                    bilibris per duas LL <note resp="transcriber">in print: LL with stroke</note>
                    perscriptas. Sestertius - per duas LL <note resp="transcriber">in print: LL with
                    stroke</note> et S, ex qua incipit <hi rend="italic">semis,</hi> perscriptas LLS
                    <note resp="transcriber">in print: LLS with stroke</note> <hi rend="italic">etc.
                    Et mox,</hi> Denarius quoque decem librarum numus per X perscriptam <note
                    resp="transcriber">in print: X with stroke</note> notatur. Decussim inductum <hi
                    rend="italic">vocat</hi> Charis. 1 p. 58. <hi rend="italic">Est ex vsu
                    Graecorum, Aristoph.</hi> <foreign lang="GR">*nefel</foreign>. 772. <hi
                    rend="italic">de litura, quam ope vitri caustici in cera efficere vult,</hi>
                    <foreign lang="GR">o(/ti penteta/lantos2 diage/graptai/ moi di/kh</foreign>, <hi
                    rend="italic">inducta, deleta est.</hi></p>
                <p>PESSINVS, <hi rend="italic">non</hi> f. <hi rend="italic">sed</hi> m. <hi
                    rend="italic">masculini generis notam adscriptam habere debebat. Et v. 90.
                    add.</hi> Cic. de Arusp. Resp. c. 13 Pessinuntem per scelus a te violatum, et
                    sacerdote sacrisque spoliatum: <hi rend="italic">et paullo ante,</hi> In ipso
                    Pessinunte.</p>
                <p>PHYSICVS <hi rend="italic">v. 35.</hi> Veget. Mulom. 1, 39, 2 Physicum remedium
                    <hi rend="italic">videtur</hi> magicum, <hi rend="italic">saepius ita
                    Graeci.</hi> Vid. <hi rend="italic">v. g. Aristoph. Plut.</hi> 885.</p>
                <p>PLATONICVS <hi rend="italic">v. 62.</hi> Q. Cic. de Petit. Consul. 12, 15 Illud
                    alterum, (<hi rend="italic">vt iucunde promittas, quod facere non possis</hi>)
                    subdurum tibi, homini Platonico, suadere. <hi rend="italic">Videtur laudare
                    honestatem, sed simul blande ridere hominem nimis philosophum.</hi></p>
                <p>POENVLVS <hi rend="italic">v. 52.</hi> Cic. <corr sic="Fam." resp="transcriber"
                    >Fin.</corr> 4, 56 c. 20 de <hi rend="italic">Zenone,</hi> Tuus ille Poenulus,
                    (scis enim Citiaeos clientes tuos e Phoenicia profectos) homo igitur acutus,
                    causam non obtinens repugnante natura, verba versare coepit. <hi rend="italic"
                    >Aperte alludit ad vafrum illum</hi> Plauti Poenulum.</p>
                <p>POSTERIOR <hi rend="italic">v. 98. Eadem ratione, vt mox</hi> POSTREMVS. <hi
                    rend="italic">Sic</hi> Cic. de Prouinc. Cons. c. 4 Sic fortuna cum improbitate
                    certauit, vt nemo posset, vtrum posterior an infelicior esset, iudicare.</p>
                <p>PROSTO <hi rend="italic">v. 51.</hi> Cic. pro Quint. c. 31 Funestum est a forti
                    atque honesto viro iugulari; funestius ab eo, cuius vox in praeconio quaestu
                    prostitit.</p>
                <p>15. Sed neque ab operis et correctoribus nihil peccatum esse, sperare possum.
                    Nondum licuit mihi adhibere aberrationibus illorum indagandis acres oculos, et
                    nunquam lubebit: interea aliud agendo hic illic deprehensas esse maculas, non
                    est pudoris mei dissimulare; potius hic quasdam breuiter, i. e. emendandi illas
                    rationem, proponam.</p>
                <p><hi rend="italic">Sub</hi> ABNVO, ABNVITVR impers. <hi rend="italic">v. 47.</hi>
                    adscribi debebat exemplum, quod relatum video <hi rend="italic">v. 57.</hi></p>
                <p>ACERVATIM <hi rend="italic">v. 101.</hi> Quae ibi ponuntur sub ¶ 2, pertinent ad
                    ACERVVS <hi rend="italic">v. 96.</hi></p>
                <p>ACROTERIA <hi rend="italic">v. 97.</hi> leg. Acrocotia? <hi rend="italic">sunt
                    arulae. v. 101. coronis templorum? vti diximus.</hi></p>
                <p>AEQVITERNVS <hi rend="italic">aeque aeternus etc.</hi></p>
                <p>EDO, idi <hi rend="italic">v. 10.</hi> leg. Editicii iudices.</p>
                <p>FABA <hi rend="italic">v. 34.</hi> leg. <hi rend="italic">vermiculum</hi>
                    midam.</p>
                <p>LVNARIS <hi rend="italic">v. 26.</hi> leg. Ratio lunaris Plin. 18, 32 <hi
                    rend="italic">extr.</hi></p>
                <p>MERCVRIALIS poni debebat <hi rend="italic">post</hi> MERCVRIVS.</p>
                <p>NAVSEO <hi rend="italic">v. 53.</hi> leg. effutientem.</p>
                <p>Pro ORTHIVS <hi rend="italic">v. 102.</hi> leg. ORTHRVS <hi rend="italic"
                    >vel</hi> ORTHVS.</p>
                <p>16. Si cui vel confessio illa de nobis nostra impudens, imprudens volebam dicere,
                    vel hoc opus contemnendum propterea videatur, primo illud eum cogitare iubebo,
                    multa tamen millia errorum hic sublata, defectuum multa millia expleta esse; in
                    Bibliotheca Academiae Gottingensis exemplum, quo vsisunt Typographi, hoc ipso
                    consilio repositum, vt, non modo, si quis saris audax homo post aliquot annos
                    denuo ingredi hoc curriculum velit, deprehendere vno coniectu oculi possit, vbi
                    diligentiae nostrae confidere queat, vbi maiori attentione opus sit; sed etiam
                    vt de nostris laboribus, quicunque velint, existimare breuiter possint. Hic eam
                    legem fero, non iniquam, arbitror, reprehensoribus, vt in centena recte
                    animaduersa vnam mihi hallucinationem, in dena autem supplementa omissionem vnam
                    condonent. Si ista non satisfaciant paullo duriori et plus quam aequum est
                    seuero, cum illo Ciceroniano more disputabo: At enim in quo opere est aliquid
                    mali, deest aliquid boni, illud opus bonum esse non potest? <hi rend="italic">Ne
                    seges quidem igitur spicis vberibus et crebris, si auenam vspiam videris; nec
                    mercatura quaestuosa, si in maximis lucris parum aliquid damni contraxerit? An
                    hoc vsquequaque aliter in vita? et non ex maxima parte de toto
                    iudicabis?</hi></p>
                <p>Si nondum queri desierit, stomachabor ipse quoque Veronensis Poetae verbis,
                    quibus ille puellam nimis accuratam veri exactricem amolitur,</p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Sed tu insulsa male et molesta viuis</hi>
                        <note>Catull. 10 extr.Video, dum locum exscripturus forte oculos in virorum
                            doctorum annotationem coniicio, mihi hic testato opus esse, non probari
                            mihi interpretationem, quam miror ipsi quoque Vossio potuisse placere,
                            vt <hi rend="italic">viuis</hi> sit verbum optatiui modi, antiquaria
                            ratione positum, iungaturque cum <hi rend="italic">male,</hi> vt habeant
                            verba imprecationem vitae infelicis: quam auget Vossius (forte suae tum
                            iratus) cum legi vult <hi rend="italic">sed tu inuisa</hi> etc. Non
                            voluit tam male Catullus mulierculae <hi rend="italic">Non sane
                            illepidae nec inuenustae,</hi> a qua nulla alia re laesus erat, quam
                            quod vanitas, et gloriatio ipsius rogatione aperiebatur: nihil mali ei
                            imprecatur inquam sed accusat eam tanquam parum vrbanam, parum commodis
                            moribus, <hi rend="italic">insulsa male,</hi> id est ad vitium vsque et
                            odium, et <hi rend="italic">molesta viuis,</hi> h. e. es, vt Horat. Art.
                            Poet. 36 <hi rend="italic">Prauo viuere naso.</hi> Sed quidquid ille
                            voluerit: equidem plus boni nactus sum reprehensorum et inimicorum adeo
                            opera, quam vt optare illis aliud quam bonam mentem et reliqua bona
                            omnia, velim ae debeam.</note>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Per quam non licet esse negligentem.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <pb id="as0017"/>
                <p>17. Sed ista ludere, et superato labore quasi exsultare libuit, superest, mea
                    quidem interest, hic moneri lectores de gemina lege, quam per totius operis
                    decursum servare studui. Prima est, vt euitarem vulgare illud et perpetuum paene
                    crimen, quo infamantur Philologi, Grammatici, Critici, quod in verborum
                    disciplina toti, consenescant in literis et vocibus, rerum bonarum cognitione
                    vel ipsi careant, eaque praeditos contumeliis afficiant. Magnum profecto crimen,
                    cuius conuictos parum equidem ab insania abesse arbitror: de quo nulla non
                    occasione monere amicos meos soleo <note>V. g. in Annotationibus ad Heineccii
                    Fundam. Stili Prooem. §. 1. et passun. Vid. si tanti est, praefatio libelli ante
                    hos tres annos a nobis editi, <hi rend="italic">Enchiridions. prudentia priuata
                    ac ciuilis Attici, Ciceronum, Agricolae, ac Traiani.</hi></note>. Hoc igitur vt
                    euitarem, vt ipsis factis ostenderem, verborum non esse alium vsum, quam qui
                    cogitationes et res ipsas adeo declarent, studiose in hunc Thesaurum retuli
                    sententias vitae vtiles, descriptiones rerum vel naturalium vel ab arte
                    productarum, exempla, apophthegmata e. i. g. a. vt qui vel perlegere totum opus
                    velit, (quod iuniorum certe neminem poenituerit;) vel per occasionem hoc vel
                    illud caput considerare, ille nusquam non inueniat, quod legisse iuuet, quod
                    meminisse, quod in tempore et loco depromere optet. Hac de causa non detrectaui
                    laborem exscribendi locos etiam longiores, non modo vt ex ipso orationis
                    contexto melius iudicaripossit de sententia verbi vel formulae, quae tractatur;
                    sed vt simul exhibeatur animo liberali et rebus agendis nato, pastus aliquis,
                    quo ille nutriatur, et rei gerendae reddatur aptior. Non impudenter itaque
                    videor titulum operi posuisse <hi rend="italic">Thesaurus linguae et eruditionis
                    Romanae,</hi> non vane gloriatus esse apud Augustissimum M. Britanniae Regem,
                    <hi rend="italic">opus hoc tam esse varium, quam est ipsa rerum natura,</hi>
                    reliqua.</p>
                <p>Praeterea hanc rationem habui, vt, quantum eiusfieri poterat, generalem aliquam,
                    certe primam vocum notionem constituerem, vnde reliquae pendent, vel deriuantur;
                    vt in epithetis, quoties id opus videbatur, ostenderem, quatenus ille et quo
                    respectu nomini tribuerentur; in figuris, quatenus verum in illis inesset, quod
                    nempe solum potest hic etiam placere; vt occurrerem illi veterum Grammaticorum,
                    Nonii praesertim Serviique errori, qui sine causa significationes verborum
                    multiplicant, quoties vident, salua sententia in hoc illoue contexto orationis
                    alterum verbum alteri posse substitui. Quae sane eo pertinent omnia, et hanc vim
                    habent, vt verba cum rebus componere, nihil sine ratione neque dictum putare,
                    neque dicere consuescant, qui mature tali libro velut consiliario quodam
                    vtuntur. Exemplis illustrare singula expeditum nobis erat, sed malim illud
                    inquisitioni et obseruationi lectorum relinquere.</p>
                <p>18. Altera lex, quam mihi vt alias, ita in hoc etiam opere scripsi, et studiose
                    servaui, haec est, ne quemquam hominem, voluntate quidem et consilio, laederem.
                    Non potuit fieri, quin multa multorum (quae quidem mihi talia viderentur)
                    peccata observarem; non potuit mihi in tanta rerum omnium farragine deesse
                    occasio de quacunque re vellem disputandi, vlciscendi quosdam homines non
                    praeclare de me meritos, vel exagitandis illorum erroribus, vel iniuriis in me
                    exaggerandis. Sed quibusdam irasci non tanti videbatur, aliorum meritis
                    condonandum, si quid illis excidisset et me et ipsis indignum. Igitur vestigium
                    nullum vel tristium irarum, vel vltricis malignitatis, cuius quidem mihi
                    conscius sim, quisquam hic deprehendet, simpliciter posui, quid verum videretur,
                    sine insectatione cuiusquam, sine studio refutandi: eaque moderatione illud
                    meruisse videor, vt non statim flagella et fustes poscantur, si quid forte
                    cespitatum sit. Si tamen hoc facere cuiquam placeat, verba Themistoclis mea
                    faciam, cum is Eurybiadi baculum sibi intentanti dixisse fertur, <foreign
                    lang="GR">pa/tacon me\n, a)/kouson de/: pa/tacon</foreign>, quisquis es, qui
                    irruere in me volueris, <foreign lang="GR">e)pano/rqwson de/</foreign>. Neque
                    enim detrectabo, vel a morosulo homine discere, gaudebo errores meos tolli,
                    relicta a me reuocari. Qui placide et humaniter, quod decet literas nostras,
                    monuerit aliquid, huic lubens merito agam gratias: si quis secus fecerit, vel
                    invitus me docebit aliquid, hoc est praestabit, quo ego gaudeam; vel nihil me
                    laedet, suo praeconio suum ipse dedecus vulgabit. Scrib. Gottingae a. d. XXIII.
                    Septembr. M DC CCXXXXVIII.</p>
            </div>
            <pb id="as0018"/>
            <div type="tract">
                <head>DISSERTATIO de praecipuis <hi rend="italic">Lexicis Latinis</hi> eorumque <hi
                    rend="italic">Auctoribus:</hi> Rob. Stephani Thesauro L. L. editionis
                    Londinensis praemissa, <hi rend="italic">PERITIS SIMO VIRO IOANNI HOLLINGS,</hi>
                    M. D. MEDICO REGIO, ob ipsius singulare erga <hi rend="italic">Bonas
                    Literas</hi> studium; INSCRIPTA.</head>
                <p>Quamuis iam diu omnibus vsu venit qui novum opus moliuntur, vt in limine
                    paullisper Lectorem morentur; monendum scilicet, quanam spe aut consilio vsi,
                    quibus auxiliis freti, otium suum in communem vtilitatem produxerint, et qualem
                    ipse commoditatem ex alienis laboribus erit percepturus: nobis contra accidit,
                    vt isto praefandi munere licet aliquando necessario, ingrato tamen vt plurimum
                    et molesto, recte carere posse videremur. Communis nimirum est et vulgatissimae
                    exspectationis eorum opera, qui THESAVRVM LATINITATIS meditantur. Nemo enim est
                    in literis mediocriter versatus, qui non iuxta cum eruditissimis postulauerit,
                    vt ea, quae in veterum libris Latine et eleganter dicuntur, hic accurate et
                    distincte tradantur. Euolui Commentarios non semper exquisitissimam lectionis
                    iucunditatem praeferentes, neque minimae operae, et quidquid inde ad publicum
                    vsum proferri possit, excerpi: Conferri lectionum varietates, vnamque e caeteris
                    potissimum desumi, quae sola res quanti sit stomachi et sollicitudinis norunt,
                    qui in ea palaestra exercentur, Criticorum filii; haec omnia cum non sint
                    quotidianae operae et laboris, adeo tamen communis de iis inualuit opinio, vt
                    etiamsi taceremus, id omne a nobis perfectum esse clamaret operis ratio et
                    instituti.</p>
                <p>Neque credimus id muneris a nobis exigi, quod vulgus editorum facit, vt huiusmodi
                    laborum vsus et commoditates praeconio nostro commendentur. In eo paene est ea
                    <hi rend="italic">res,</hi> vt iam non <hi rend="italic">doceri,</hi> nedum <hi
                    rend="italic">ornari,</hi> postulauerit. Qui literas norunt, haec literarum
                    adminicula norunt et fatentur vltro. Quibus subsidiis nunquam fere caruisse
                    Romanam eruditionem, id profecto istarum literarum felicitatis, et huius rei
                    quam volumus, illustri argumento esse possit. Nam vti cum nascente fere
                    Latinitate, emicuit vna et enata est Glossariorum <hi rend="italic"
                    >seruitus;</hi> ita cum vigente vigebat, collapsam pariter et deinde
                    renascentem, eadem vtrinque fide et fortuna continuo prosequebatur. Graecae
                    literaturae contra accidit, vt, quamvis hodie a nonnullis, paucissimis licet,
                    studiosissime colatur et percipiatur exactissime, eam tamen fortunam aliunde
                    acciperet, non ex nostrorum hominum in vocabulis explicandis digerendisque
                    studio. Sero quidem, quantum ex literis accepimus, ad id muneris accessit
                    Graecia antiqua, animo quasi suae linguae fortunas non stantes ornandi, sed
                    sustentandi declinaturas. At vbi in eam operis partem se recepit <hi
                    rend="italic">Schola Alexandrina,</hi> et excultissima quaeque ingenia in eo
                    munere exercuit, mirum est deinde ad quantum incrementum istiusmodi disciplina
                    erat perducta. Ex eo fonte riuuli satis largi ad nostra vsque tempora
                    dimanarunt, cum Romana fortuna vix aliquid praeter <hi rend="italic">inania
                    nomina</hi> nobis reseruauerit. Adeo, vt quamuis neutri linguae hodie ex ea
                    parte satis sit consultum, tantum tamen Graeci in antiquioribus Lexicis
                    praestent, quantum in hodiernis Latini.</p>
                <p>Horum notitiam cum nemo hactenus satis accuratam posteris commendauit praeter
                    commentatiunculas quasdam, quae ex BORRICHIO <note>In Dissertatione de Lexicis
                    Latinis, in Append. ad Analecta.</note>, BOECKLERO <note>In Dissertat. de
                    Lexicis.</note>, MORHOFIO <note>In Polyhistor.</note>, BAILLETO <note><hi
                    rend="italic">Jugement des Spavans Tom. 2. troisieme part.</hi></note>, et
                    MARTINIO <note>In Praefat. ad Lexic. Philolog.</note> exciderunt, satius duximus
                    Lexicorum Latinorum historiam contexere, quam inutiliora praefando, nostro otio
                    et aliena patientia abuti. Ab iis igitur dicendi initium sumemus, quae prima in
                    lucem sub auspiciis Typographiae prodiere, vt singula perlustrantes, quibus
                    primordiis coeperit res Lexica, quibus rationibus adoleuerit, atque ad hanc
                    quasi maturitatem peruenerit, aliorum hominum in his literis excolendis studia
                    excitemus, quarum subsidiis inuigilare non dedignata est optimorum hominum
                    industria: pauca admodum de Vocabulariis, Glossariis, caeterisque id genus
                    intertexentes, nisi quantum ad instituti rationem conferre videatur.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Catholicon Io. de Ianua.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Sub ipsis incunabulis Typographiae A. sc. 1460. fol. prodiit Liber, qui dicitur
                    CATHOLICON, non quidem optimae aut spectandae eruditionis, sed, vt tempora
                    tulere quibus Auctor inclaruit, non infimae aut vulgaris famae; neque (in rebus
                    praesertim Theologicis) magnopere, vt quibusdam olim vsu venit, contemnendus
                    <note><q>Etsi ERASMVS Roterodamus CATHOLICON lanuensis infamet et velut de gradu
                    deiiciat, qua Latinitas spectatur, ego tamen in rebus Theologicis non
                    contemnendum sentio.</q> <hi rend="italic">Phil. Bosquier.</hi> in Notis ad <hi
                    rend="italic">Gerson</hi> de Laude Script. <q>IOANNEM GENOVENSEM cognomento
                    CATOLICONEM - cum suo illo Vocabulario quod licet a plerisque susque deque fiat,
                    tamen illis ad potiora viae initia subministrauit. Facile autem in ventis,
                    credite mihi, addere; difficile vero initium inuenire.</q> <hi rend="italic"
                    >Leand. Albertus</hi> de Viris Illustr. Ordinis Praedicatorum lib. 4.</note>.
                    Complectitur praeter <pb id="as0019"/> Grammaticalia nonnulla quae in limine
                    operis occurrunt, <hi rend="italic">Dictiones quae saepe inueniuntur in Biblia
                    et in dictis Sanctorum et etiam Poetarum secundum ordinem Alphabeti ordinate
                    subiunctas.</hi> Diu erat quod ex hoc fonte suam in L. L. cognitionem Scholae
                    deriuabant. Adeo non mirum, si tot doctorum hominum ingenia in recudendo
                    exercuit, et posteriores Glossographi se aliquantulum laudis comparasse
                    existimarunt, si CATHOLICI auctoritatem in suam sententiam adducere potuerint,
                    vel in Compendia redactum in lucem proferre. Interpretationes praecipue
                    Biblicas, vti dictum est, continere profitetur, cuiusmodi exempli causa
                    principem vocem in medium proferemus. <q>Aalma interpretatur Virgo abscondita
                    vel Absconsio virginitatis, sicut dicitur in interpretationibus. Hieronymus vero
                    dicit quod Aalma significat Absconditam virginem et secretam. De hoc dicam in
                    Virgo.</q> Porro autem non tritam aut vulgarem Hominis in studio Theologiae
                    eruditionem ostendunt ea, quae habet in voce <hi rend="italic">Interpres.</hi>
                    <q>Item nota quod primum scripturas veteris testamenti de hebreo in grecum
                    septuaginta interpretes transtulerunt. Secundam editionem <orig reg="Aquila"
                    >aquila</orig>. Tertiam et quartam <orig reg="Theodotion">theodocion</orig> et
                    <orig reg="Symmachus">symacus</orig> ediderunt, ambo <orig reg="Judaei"
                    >judei</orig> proseliti. Quinta vero et vulgaris illa interpretatio (<hi
                    rend="italic">ita in posterioribus editionibus recte corrigitur</hi>) cujus
                    autor non apparet, et ob hoc sine nomine interpretis quinta editio nuncupatur.
                    Preterea sextam et septimam editionem origenes miro labore repperit et cum
                    ceteris supradictis editionibus comparavit. Hii sunt itaque qui scripturas
                    sanctas de hebreo in grecum verterunt, quique etiam numerantur. Nam latinorum
                    interpretum quedam de greco in nostrum eloquium transtulerunt ut meminit sanctus
                    <orig reg="Augustinus">augustinus</orig> quorum infinitus est numerus. Si cui
                    enim inquit primis fidei temporibus ad manus venit codex grecus atque
                    aliquantulum sibi utriusque lingue peritiam sensit, ausus est statim
                    interpretari, atque inde accidit innumerabiles aput latinos extitisse
                    interpretes. De hebreo autem in latinum eloquium tantummodo ieronymus presbiter
                    trium linguarum peritus easdem scripturas convertit eloquenterque transfudit,
                    cujus interpretatio merito ceteris antefertur. Nam et est verborum tenacior et
                    in verbis clarior atque utpote a christiano interprete verior.</q> Hunc tamen
                    cum aliis quamplurimis articulum ex <hi rend="italic">Papia</hi> transcripsit,
                    quem cum <hi rend="italic">Hugutione</hi> se in hac re autorem habuisse plurimis
                    in locis non dubitat profiteri. Miramur ergo eorum hominum imperitiam, qui <hi
                    rend="italic">Papiam</hi> ad aetatem <hi rend="italic">Catholici</hi> detrudunt,
                    qui tamen multis annis praecessit et huic compilationi, vt vniuersa fere vox in
                    Catholico explicata clare indicat, originem dedit et argumentum. De <hi
                    rend="italic">Papiae</hi> aetate postea videbimus. Illud interea non tacendum,
                    quod Typographiae praeclarissimae pariter et vtilissimae artis, Promi vix
                    arbitrati sunt, se renascenti iam optimarum artium culturae melius potuisse
                    consulere, quam si ab hisce auspiciis initium sumerent, et humanissimis studiis
                    sui inuenti primitias quasi consecrarent. Statim enim post vnam alteramue in
                    libris grauissimi argumenti tentatam operam, prodiit Moguntiae immensum istud
                    opus, quod vix nascentis artis, sed vegetae potius et ad summam maturitatem
                    perductae rectius dixeris. Constat foliis 372, nullis quas vocant signaturis
                    paginarumue notatione distinctum, rudiori quidem characterum forma, quam
                    hodiernae operae patiuntur, expressum, sed luculenta satis et pro artis infantia
                    tali, quam paene dixeris perpolitam. Vnaquaeque pagina in duas aequales columnas
                    diuiditur, quarum vtraque lineis 66 constat, margine seu interuallo spatioso
                    satis distincta: Charta non nitida sed grandior. Legitur ad calcem operis,
                    <q>Altissimi presidio cujus nutu infantium lingue fiunt diserte. Quique numero
                    sepe parvulis revelat quod sapientibus celat. Hic liber egregius. catholicon.
                    dominice incarnacionis annis MCCCCLX Alma in urbe <orig reg="Moguntina"
                    >moguntina</orig> nacionis inclite germanice. Quam dei clemencia tam alto
                    ingenii lumine donoque gratuito ceteris terrarum nacionibus preferre
                    illustrareque dignatus est. Non calami. stili. aut penne susfragio. sed mira
                    patronarum formarumque concordia proporcione et modulo impressus atque confectus
                    est.</q></p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Hinc tibi sancte pater nato cum flamine sacro</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Laus et honor domino trino tribuatur et vno</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Ecclesiae laude libro hoc catholicae plaude</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Qui laudare piam semper non linguae mariam.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>
                    <q>
                        <hi rend="italic">Deo gracias.</hi>
                    </q>
                </p>
                <p>Quanquam operis colophonem sui nominis praeconio ornari noluit Typographus, neque
                    ea sit chartae nota, quae FAVSTI libros a caeteris distinguat, nos tamen credere
                    non sinunt rationes a doctissimis in hac re hominibus allatae, istud opus ab
                    alio, quam a praestantissimo illo artifice, exiisse. Maius est quod mouet Cl.
                    TRITHEMIVS, vir in antiquitate exploranda versatissimus atque isti aetati
                    viuendo coniunctus: praecessisse nimirum huic editioni, de qua verba facimus,
                    alteram, et longe venerabiliorem, non, vt nostram, typis fusis et mobilibus
                    excusam, sed, quae erant nascentis artis rudera, ex ligneis tabellis summo
                    labore exsculptis, perpetuoque tenore in literarum apices effigiatis expressam.
                    Credo non erit verendum quidquam a nostrae disciplinae laudibus detractum iri,
                    si constaret, vnam hominum aetatem, immo quae intra quinquennii spatiolum
                    contineatur, in opere tanti moliminis et sumtus sese denuo exercuisse. Verum
                    istud nihili est, neque vllo modo verisimile videri potest in tanta MStorum
                    varietate et in arte nondum confirmata opus tantae molis ad incudem fuisse
                    reuocatum; praesertim cum, quod nonnullam auctoritatem secum affert, istud T
                    RITHEMII portentum, quantum literis proditum est, neque contineat
                    conquifitissima Bibliotheca, neque vsurpauit doctissimorum hominum oculatissima
                    industria. Accedit porro, quod hominem, qui vnicam editionem tractasse videtur,
                    fallere poterat, quae caeteros etiam fefellit, peruulgata nimis de ea re fama,
                    vel in his rebus iudicium non satis subactum. Sed vtcunque in Typographiae
                    primordiis ista Editio non adeo praepropere, vt quidam volunt, fuit iterata,
                    idem tamen saeculum in vindicandis literis felicissimum saepius CATHOLICON prelo
                    commisit. Prodiit enim quam diligentissime emendatum atque correctum Venetiis
                    ingenio ac impensa Hermanni Liechtenstein Coloniensis. Anno natalis Domini M. C.
                    C. C. C. L. XXXIII. octavo Klas Octobris <note>Eandem puto editionem, quam
                    indicat Bibliotheca Sarraziana, I. 184. Summa quae vocatur <hi rend="italic"
                    >Catholicon</hi> edita a <hi rend="italic">Iohanne de Ianua</hi> sine loco et
                    tempore editionis, attamen circa 1482. Editio rarissima. Vide Fabricii Biblioth.
                    Lat. Tom. 3. p. 671.</note>. Proxime autem (nam eodem anno prodiisse
                    Norimbergae, vt visum est Viro doctissimo vix est verisimile) <pb id="as0020"/>
                    intra quadriennium Venetiis itidem per eundem <hi rend="italic"
                    >Liechtenstein</hi> An. sc. 1487. 7. Cal. Dec. Quarta deinde Editio procurata
                    erat <q>Venetiis ingenio BONETILOCATELLI mandante nobili viro Domino OCTAVIANO
                    SCOTO ciue Modoetiensi anno natalis Domini 1495. 12 Calendas Decembres.</q>
                    Vertente saeculo PET. AEGIDIVS Vir doctissimus, et in vtroque Iure Licentiatus,
                    <hi rend="italic">Catholicon</hi> typis iterum commisit, a quo sc. <hi
                    rend="italic">auctum prodiit Lugd.</hi> 1506. Ibid. denuo per <hi rend="italic"
                    >Ascensium</hi> 1514. Postremo denique cum hac Rubrica, <q>Summa quae Catholicon
                    appellatur Fratris Johannis Januensis sacri ordinis Fratrum Praedicatorum nuper
                    Parrhisiis diligenti castigatione emendata per praestantissimum virum magistrum
                    Petrum Egidium in utroque Jure Licentiatum, una cum multis additionibus tum
                    castigatis, tum plurimorum poetarum sententiis apprime propositis adductis et
                    probatis. Nec non cum certis annotationibus memoratu dignis, quo facilius ea,
                    que queruntur, investigari possint MCCCCCXX. fol.</q></p>
                <p>Suam aetatem prodit Auctor ad <hi rend="italic">Catholici</hi> finem.
                    <q>Catholicon (dicitur) ex multis et diversis doctorum texturis elaboratum atque
                    contextum: et per multa annorum curricula in millesimo, ducentesimo,
                    octuagesimo, sexto anno domini nonis martii ad finem usque perductum.</q> Cuius
                    item aetatis notam exhibet Cod. <hi rend="italic">Catholici</hi> MS. in
                    Bibliotheca Regis Christianissimi. Auctor erat IOANNES BALBVS, nobili loco natus
                    apud Genuenses, literis iuxta et pietate longe celeberrimus, qui aliter et
                    quidem saepius dicitur IOANNES DEIANVA, seu IANVENSIS <note>Confusus cum <hi
                    rend="italic">Antonio Iannensi</hi> Ord. S. Augustini, qui interfuit
                    Constantiensi Concilio 1418. a Cl. <hi rend="italic">Iamesio</hi> in Ecloga MSS.
                    Codd. <hi rend="italic">Oxonio - Cantabrigiensi.</hi> Cum <hi rend="italic"
                    >Iacobo Ianuensi,</hi> siue <hi rend="italic">de Voragine,</hi> Ordinis itidem
                    Fratrum Praedicatorum, Genuensi deinde Archiepiscopo ab <hi rend="italic"
                    >Oudino</hi> in Supplemento de Scriptoribus Ecclesiasticis a <hi rend="italic"
                    >Bellarmino</hi> omissis p. 561. quem errorem in plenis commentariis de iisdem
                    Scriptoribus reuocat Tom. 3. p. 577. Caute item distinguendus a <hi
                    rend="italic">Simone Ianuensi,</hi> qui Vocabularium quoque compilauit, de quo
                    nos alibi. Contra male distinguit <hi rend="italic">Ianuensem</hi> nostrum a <hi
                    rend="italic">Iohanne de Genna Ambrosius de Alta Mura</hi> Biblioth. Dominican.
                    p. 152. b. et 501. a. Imperite distrahit in quatuor Bibliotheca Simlero -
                    Frisiana, sc. in <hi rend="italic">Iohannem Balbum, Iohannem Genuensem, Iohannem
                    de Ianua</hi> et <hi rend="italic">Iohannem Ianuensem.</hi></note>. Ita enim <hi
                    rend="italic">Catholicon</hi> in <hi rend="italic">Ianua.</hi> <q>Item a Janua
                    porta dictus est Janua <note>Ita posteriores coepere loqui pro <hi rend="italic"
                    >Genua,</hi> ciuitate Ligurum magnifica et superba. Sed cum apud antiquos semper
                    <hi rend="italic">Genua</hi> proferebatur, futilissima erit Auctoris nostri
                    Etymologia. Quanquam neque istius gentis historicis potior adhuc fuit comperta.
                    <q>Vnde hoc nomen habeat ductum (Vrbs <hi rend="italic">Genua</hi>) neque
                    compertum quaerentibus est, neque cum magno vllo sane operae pretio quaeritur.
                    Nam quae de <hi rend="italic">Iano Troiano,</hi> et de altero <hi rend="italic"
                    >Iano Genio,</hi> Rege Italiae, ac de <hi rend="italic">Genuo</hi> quodam et <hi
                    rend="italic">Genuino</hi> nonnulli somniarunt, ea neque vllis certis
                    historiarum monumentis, quibus stemus, traduntur, ac ne a veterum quidem
                    Poetarum fabulis narrantur. --- Inter caetera igitur vetustate incomperta, causa
                    quoque nominis nostrae ciuitatis erit; quanquam ego facere non possum, quin quae
                    tacita cogitatio saepe volutauit animum, eam in medium proferam. Illud inter
                    omnes auctores constat, <hi rend="italic">Apennini</hi> initium a <hi
                    rend="italic">Genua</hi> fieri, ad eamque vrbem Alpes cum Apennino committi, vt
                    ea huius regionis pars, quae est vltra vrbem <hi rend="italic">Genuam,</hi>
                    Ligures Inalpini vocentur. Cum igitur duo hi celeberrimi orbis montes in angulum
                    ad <hi rend="italic">Genuam</hi> oppidum coniungantur, ac formam genu efficiant,
                    haud omnino a vero absimile est, hoc oppidum a forma genu <hi rend="italic"
                    >Genuae</hi> nomen accepisse.</q> <hi rend="italic">Vbert. Foliet. Genuens.
                    Histor.</hi> lib. 1.</note> quedam civitas potens, nobilis, pulchra et dives
                    juxta mare sita, et est quasi introitus et porta Lombardie, Tuscie, Provincie.
                    Hujus civitatis oriundus fuit conpilator presentis libelli, qui dicitur prosodia
                    vel Catholicon. Conpilator siquidem istius operis dictus est frater Iohannes
                    Ianuensis de Balbis de ordine fratrum predicatorum modicus, qui eciam conpilavit
                    alium libellum in theologia, qui dicitur dyalogus de questionibus anime ad
                    spiritum, qui etiam composuit quoddam opus pascale, ubi sc. de facili reperitur
                    pascha. Sed hoc opus pascale conposuit antequam ordinem intraret.</q> Cui
                    consonat Supplem. Chronic. <hi rend="italic">Iac. Philip. Bergomensis</hi> ad A.
                    C. 1290. Joannes Balbus natione Genuensis ordinis Predicatorum professor, vir
                    bonarum artium et studiis adornatus, per hoc tempus plurima vocabula et ferme
                    omnia accurate diligenterque in volumen collegit, quod quidem opus <note><hi
                    rend="italic">Catholicon</hi> credo ratione Grammaticalium etc. quae in opere
                    continentur. Ita scripsit <hi rend="italic">Probus</hi> Grammaticus antiquus <hi
                    rend="italic">Catholica</hi> seu praecepta Grammaticalia, quibus lucem dederunt
                    G. <hi rend="italic">Merula</hi> et <hi rend="italic">Ianus
                    Parrhasus.</hi></note> Catholicon, i. e. Universale nominauit. Aliud praeterea
                    opusculum in Dialogi modum, quo questionibus animae ad spiritum edidit.
                    Scripseratque et ante religionis ingressum de ratione pasce, quo completo jam
                    grandaevus ad religionem transiens facultates suas satis amplas pauperibus
                    erogavit.</p>
                <p>BALBVM auctorem nostrum multis praeconiis honestarunt, qui Ligurum res et
                    historias tractant, vel de Ordine Praedicatorum quidquam literis mandarunt
                    <note><hi rend="italic">Mich. Giustiniani</hi> degli Scrittori Liguri p. 312.
                    <hi rend="italic">I. Bracellius</hi> de claris Genuensibus apud <hi
                    rend="italic">Gracuium</hi> in Thesauro Italiae Tom. 2. <hi rend="italic">Giov.
                    Mich. Pio</hi> nella progenie di San Domenico in Italia l. 2. c. 59. <hi
                    rend="italic">Leand. Albertus</hi> de Viris illustribus Ordinis Praedicatorum.
                    <hi rend="italic">Sixt. Senensis</hi> Biblioth. Sancta.</note>. Praeter laudes
                    quas ex scriptis vndique reportauit, ea erat morum sanctitate, vt in numerum
                    Sanctorum paene referri videretur. ERASMVS, qui sibi in id solum natus esse
                    videbatur, vt Barbariem debellaret, vbique fere auctorem nostrum misere
                    proscindit. <q>Deum Immortalem! Quas naenias adducit Auctor Catholicon de hac
                    voce <hi rend="italic">Tristegon!</hi> O miserum illud saeculum! quum ex
                    huiusmodi libris velut ex adytis petebantur oracula literarum.</q> ad Act.
                    Apost. 20, 9. <q>Iam quanto insulsius, immo impudentius delirat super hac voce
                    (<hi rend="italic">Melota</hi>) quisquis fuit auctor operis omnium indoctissimi,
                    quod vocant Catholicon!</q> ad Epist. ad Hebr. 11, 37.</p>
                <p>Composuit IANVENSIS praeter opera superius recitata, Postillam in quatuor
                    Euangelia, secundum consuetudinem Scholasticam, hodie visendam Genuae in
                    Bibliotheca Conuentus Fratrum Praedicatorum <note>Tabula ista seu Syllabus <hi
                    rend="italic">Iannensis,</hi> in S. S. in quamplurimis Angliae Bibliothecis
                    delitescens, sc. Cantab. Acad. publ. Coll. C. C. et Pet. Coll. Merton. Oxon. non
                    est nostri <hi rend="italic">Ianuensis,</hi> vt nimis temere asserit <hi
                    rend="italic">Oudinus</hi> l. c. sed <hi rend="italic">Simonis,</hi> quem cum
                    nostro <hi rend="italic">Iohanne</hi> toties confundi in superioribus
                    diximus.</note>. Cum autem CATHOLICON non tam de proprio confecit IANVENSIS,
                    quam ex diuersis auctoribus consarcinauit, maxime autem ex PAPIA et HVGVTIONE,
                    visum est necessarium, pauca de iis IANVENSI adnectere, ne vel videremur
                    Vocabulistas istorum temporum prorsus negligere, vel cogamur in istam quasi
                    sentinam Barbarismi penitius descendere.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Papias.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>PAPIAS natione Lombardus, quem cum alii ad IANVENSIS aetatem compingunt, alii non
                    minus inscite vno tantum saeculo maiorem faciunt, inter quos TRITHEMIVS de
                    Scriptor. Eccles. c. 413. PLATINA in vita Innocentis tertii P. M. CORNEL.
                    ABEVGH. in opusculo de incunabulis Typographiae et IAC. PHIL. BERGOMENSIS ad A.
                    C. 1199. Ita enim ille: <q>Papias, natione Lombardus, in Latina ac Graeca Lingua
                    egregie doctus per haec tempora floruit, et multa composuit. Et inter caetera
                    praeter Latina vocabula, quae diligenter in ordinem <pb id="as0021"/> redegit,
                    etiam de ordine dicendi optime scripsit, atque plures epistolas elegantes
                    doctasque composuit.</q> Ex quo fonte dimanauit et inualuit error, an ex
                    Trithemii <foreign lang="GR">a)nistorhsi/a|</foreign>, an aliunde, incertum est;
                    veram tamen aetatem diu est quod explorauit Cl. <hi rend="italic">Barth.</hi>
                    Aduers. 3, 3. his verbis: <q>Videtur non diu post tempora Henrici II.
                    scripsisse. Nam in vocabulo <hi rend="italic">Aetas</hi> ordine omnes retro
                    Principes memorans in hoc desinit; Vixit vero Henricus secundus (quo posteriorem
                    eius nominis si nouisset, non minorem hunc diceret) annum Christi post
                    millesimum, non tamen multis annis. Vt antiquior sit hic scriptor quam
                    censeas.</q> Consentit Chronic. Alberic. MS. <q>Anno MLIII (<hi rend="italic"
                    >male exscripsit Du Cangius</hi> MLXIII <hi rend="italic">quem etiam errorem
                    propagauit Fabric. Bibl. Lat.</hi>) anno decimo tertio Imperatoris Henrici filii
                    Conradi, Papias librum suum, videlicet Elementarium doctrinae erudimentum
                    edidit, quod probatur per numerum annorum, vbi agit de aetatibus saeculi in
                    prima litera et numerando pertingit ad hunc annum.</q></p>
                <p>Scripsit PAPIAS, praeter Epistolarum librum ad diuersos, quem memorant TRITHEMIVS
                    et BERGOMENSIS, supra laudati, Vocabularium, siue, vt ipse vocat, Elementarium
                    doctrinae erudimentum, quod <hi rend="italic">futile opus</hi> vocat <hi
                    rend="italic">Scalig.</hi> in Excerpt. Puteanis, ab aliis vicissim egregie
                    laudatum ob eruditionem summa cum cura coniunctam, et vetustiora omnia melioris
                    notae Glossaria, siue comparata siue excerpta. Adeo inter caeteros, quibus palam
                    profuit labor iste PAPIAE, plurima ex eo non diffitetur transtulisse in
                    Vocabularium suum <hi rend="italic">Vincentius Bellouacensis</hi> l. 1. Speculi
                    doctrinalis cap. vlt. Non grauabitur lector, si nonnulla ad istius laudem
                    pertinentia in medium proferamus, quae impertiuit Glossariorum non indiligens
                    inuestigator, doctissimus BARTHIVS in Aduersariis. <q>Glossariorum veterum
                    quendam cinnum fecit nobis ante annos iam quadringentos Papias Magister. In eo
                    commentario multa bona leguntur, quae nequaquam ex aliis quam optimis quibusque
                    auctoribus hausta sunt, ab illo an ab alio non interest. Certe vetera manu
                    exarata glossaria paene a verbo, vt dicitur, ad verbum in illo reperio --- Non
                    dubito autem, Papiam plerisque etiam bonorum auctorum interpretibus vsum, qui
                    hodie nobis fuerunt. Curiosissime enim omnia corrasit. Neque vero facile genus
                    aliquod vasis, mensurae, poculi aut instrumenti alterius omisit. Vt suspicer,
                    plerosque Glossarum sarcinatores, quibus magnos se fecerunt nostri aeui multi
                    doctissimi viri, huius minorum gentium Grammatistae commentaria vel contraxisse
                    vel sublegisse. Virgilii, Horatii, Iuuenalis, Martiani commentatores laudat
                    nominatim in praefatione. Inter Grammaticos Everium, quem ego nullus novi, et
                    Luctatium Placitum. Aduers. 3, 3. Ex melioribus Glossariis notat Papias Accubare
                    toto corpore, Accumbere Cubito. Idem 35, 11. Glossariorum veterum exscriptor et
                    auctor diligens et copiosus Papias Magister 35, 16. Sane in illo Grammatico
                    optima quaeque non incuriose adnotata sunt 35, 22. Papias enarrator hoc genus
                    Scriptorum vnicus 36, 7. Commentariorum in Boethii librum de consolatione
                    philosophiae non minima olim fuit auctoritas, quos secutum se et exscripsisse
                    memorat Papias praefatione sui Glossariorum acerui 56, 10. Scriptor vtilissimus
                    ad Christianum lapsae latinitatis aeuum 4, 19. Fausti Romani glossae, Scriptoris
                    adeo probi et eruditi, vt nullum adhuc viderim, quem illi praeferre velim, eius
                    quidem generis. Eum scriptorem fere totum, certe maximam partem exscripsit
                    minorum gentium Rhapsodus Magister Papias 12. vlt. Papias multa Latinis patribus
                    non innutilia congessit 35, 4. Romanum morem paucis omnem enarrat Papias
                    Magister in Dictionario, qui vel ex Persii aliisque Scholiastis sua exscripsit,
                    vel illi ex ipso, vel ex antiquioribus ambo 35, 15. Sagax ille et laboriosus
                    Magister. ibid.</q> Quibus luculentis testimoniis adde, quae habet <hi
                    rend="italic">Trithemius</hi> de Scriptoribus Ecclesiasticis; <q>Papias natione
                    Lombardus: vir saecularibus literis eruditissimus, Grammaticus olim suo tempore
                    clarissimus, Graeco et Latino sermone ad plenum instructus: in diuinis quoque
                    scripturis non mediocriter exercitatus: Scripsit gemino stylo in vtraque
                    literatura quaedam egregia opuscula, e quibus pauca ad notitiam meam
                    peruenerunt.</q></p>
                <p>
                    <q>De ordine dicendi li. 1.</q>
                </p>
                <p>
                    <q>De linguae latinae vocabulis li. 1. Olim in hoc libro inueni.</q>
                </p>
                <p>
                    <q>Epistolarum ad diuersos li. 1.</q>
                </p>
                <p>PAPIAE Vocabularium siue Erudimentum, vt vocatur, Elementarium saepius erat prelo
                    commissum, Mediolani sc. 1476. per <hi rend="italic">Dominicum de
                    Vespolate.</hi> Venet. 1485. per <hi rend="italic">Andr. de Bonetis.</hi>
                    Iterumque ibid. 1487. 1491. et 1496. Ex quo tempore vix credo fuisse impressum,
                    vel in lucem prodiisse nouam editionem, quam molitus est <hi rend="italic"
                    >Iohannes Lydius,</hi> vt discimus ex <hi rend="italic">Isaaci Pontani</hi>
                    literis ad <hi rend="italic">Steph. Stephanium</hi> ex part. XI. <hi
                    rend="italic">Crenii</hi> Animaduers. Edidit praeterea <hi rend="italic">Elias
                    Putschius</hi> inter Grammaticos veteres explicationes notarum veterum ex PAPIAE
                    Glossario.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Hugutio.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>De HVGVTIONE siue VGVTIONE, nam vtroque modo scribitur, quem itidem exscripsit
                    <hi rend="italic">Catholicon,</hi> pauca admodum suppetunt dicenda. Fuit ille
                    natione Pisanus, Episcopus autem Ferrariensis. PAPIAM excepit et similiter
                    exscripsit. Eius obitum circa A. MCCXII. statuit <hi rend="italic">Vghell.</hi>
                    Ital. Sac. T. 2 p. 576. qui haec de homine scripsit. <q>Vgo siue Vguccio floruit
                    Anno 1196. in monumentis autem Abbatiae Nonantulanae Vgo appellatur, Anno 1197.
                    Anno. vero 1199. die octaua mensis Septembris in fauorem Nonantulani Abbatis
                    contra Mutinensem Episcopum tulit sententiam. Fato concessit circa annum
                    1212.</q> Quibus addenda sunt, quae habet Chron. Nonantulan. MS. <q>Per haec
                    tempora (<hi rend="italic">sc. c. A.</hi> 1192.) Agno Vgutio natione Pisanus,
                    Episcopus Ferrariensis, qui datus a sede Apostolica Coadiutor Abbati Monasterii
                    Nonantulani prodigo homini, ex libro Papiae, qui illic est, librum Deriuationum
                    composuit.</q> Et accommode nomen suum et patriam prodit in praefatione ad
                    Glossarium, quod nondum, vt sciam, typis euulgatum hodie delitescit MS. in
                    nonnullis Bibliothecis. <q>Si quis quaerat, operis huius quis actor (<hi
                    rend="italic">f. auctor</hi>) fuerit, dicendum est, Deus. Si quaerat, quod
                    operis huius fuerit instrumentum, respondendum est, quod patria Pisanus nomine
                    Hugutio.</q> Vocabulistam nostrum aliquoties laudat Boccatius in libro de
                    genealogia Deorum. An idem sit ille HVGVTIO, qui librum scripsit de Animalibus,
                    quem laudat cum Alberto Magno Steuchus cap. 11. Annotationum in Leuiticum, non
                    <pb id="as0022"/> ita facile est dictu, cum per haec tempora plures exstitere
                    huius nominis eruditione celebres <note><hi rend="italic">Vgo</hi> siue <hi
                    rend="italic">Vguccio</hi> Episcopus Ferrariensis A. 1192. Theobaldi, quem
                    excepit noster, decessor. <hi rend="italic">Hugo</hi> siue <hi rend="italic"
                    >Hugutio</hi> Romanus Cardinalis SS. Siluestri et Martini in Montibus a P. M.
                    Coelestino III. creatus A. 1191. humani diuinique iuris sui temporis
                    peritissimus, aliique.</note>.</p>
                <p>Atque haec hactenus liberius fortasse recensuimus, quam materiae vel dignitas vel
                    etiam vtilitas postulare videretur. Restituta certe Latinitas habet, vbi
                    honestius se gloriari patiatur. At profecto cum ea conditione vsa est res
                    literaria, vt a paruis admodum initiis profecta sensim erescat, et robore
                    paullatim confirmato, ad quendam quasi stabilitatis gradum sero tandem
                    perueniat, solemus ideo balbutientem artem atque omnem aetatis imbecillitatem,
                    cum iucunditate quadam conspicere: contra atque in populorum, vrbium, gentiumque
                    monumentis accidit, quae, cum nihil nisi illustre et augustum in suis primordiis
                    ducunt esse admittendum, mihi videntur praepostera quadam gloriatione posterorum
                    hominum socordiam atque ad maiora quaedam exequenda hebetudinem infeliciter
                    exprobrare <note><q>Quae ante conditam condendamue vrbem, poeticis magis decora
                    fabulis, quam incorruptis rerum gestarum monumentis traduntur, ea nec affirmare,
                    nec refellere in animo est. Datur haec venia antiquitati, vt miscendo humana
                    diuinis, primordia vrbium augustiora faciat. Liu. l. 1. init.</q></note> Miremur
                    ergo quid adeo <hi rend="italic">Erasmum</hi> caeterosque bonos viros
                    exstimulauit, vt huiusmodi compilatores non quidem de re literaria praeclare
                    meritos, aliqua tamen tenus, tam acriter insectentur, et confodiant: Cuiusmodi
                    sunt illa, quae ludenti similis euomit in Conflict. Thaliae et Barbariei: <q>TH.
                    Veruntamen vel numerare incipias, si enumerare non sufficias. BA. Praecipuum
                    omnium FLORISTAM, qui a Floribus sortitus est nomen. TH. Sed non bene olentibus.
                    BA. Deinde PAPIAM. TH. Doctissimum et quem primum diceres. BA. Deinde
                    HVGVTIONEM. TH. Eximium. BA. Deinde MICHAELEM MODISTAM. TH. Praeclarum. BA.
                    Deinde IACOBVM GLOSARIVM. TH. Mirabilem. BA. Et quem omnibus merito praetulerim,
                    IOANNEM DE GARLANDIA, qui tanta verborum elegantia, tanta sententiarum pollet
                    maiestate, vt pauci admodum sint, qui eum capiant.</q> Et quae lusit <hi
                    rend="italic">Pet. Bouherius,</hi></p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Plinius, Italicus, Celsusque, Apuleius, Aratus,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Et quicumque bonus scriptor, opertus erat.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Infelix plebes Papiam Ebrardumque</hi>
                        <note><q>Ea schola (<hi rend="italic">Dauentriae</hi>) tunc erat barbara.
                            Praelegebatur <hi rend="italic">Pater meus:</hi> exigebantur tempora:
                            praelegebatur <hi rend="italic">Ehrardus</hi> et <hi rend="italic"
                            >Iohannes de Garlandia.</hi></q> Erasmus de propria vita.</note>
                        <hi rend="italic">legebat</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Scriptaque Barbaricis vix bene nota Getis.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">In precio fuerant Vguitio Catholiconque,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Atque Mamotrecti semilatina lues.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">At nunc auspicibus superis caeloque secundo</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Induit antiquum Romula lingua iubar.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Sic post millenos ales reparabilis annos</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Abiecto renouat omne decus senio.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Ioannes de Garlandia.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>In hanc classem abiectioris Latinitatis referri potest IOANNES DE GARLANDIA
                    Anglus, qui floruit sub <hi rend="italic">Haraldo</hi> A. circiter 1040.
                    Insignis Grammaticus, Chymicus, Mathematicus et Theologus. Prodierunt in lucem
                    eius Synonyma et Aequiuoca Colon. 1490. Iterumque cum expositione <hi
                    rend="italic">Galfridi</hi> per <hi rend="italic">Ricardum Pynson</hi> Lond.
                    1496. 4. et postea. Composuit quoque Dictionarium Alchymisticum, nondum, quod
                    sciam, publici iuris factum.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Simon Ianuensis, Mammothreptus, Gemma Gemmarum, Nestor
                            Dionysius.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Prudens praetereo SIMONEM DE IANVA, de quo pauca supra, Lexici Medici auctorem;
                    MAMMOTRECTVM, rectius MAMMOTHREPTVM, rectissime tamen MARCHESINVM a Regio
                    Lepido, quod oppidum non longe abest a Mutina, Ordinis Minorum, qui Dictionarium
                    vocabulorum biblicorum et liturgicorum concinnauit. Prodiit hoc Lexicon
                    biblicum, quod velut Infantulis mammae ad instar sugendum <hi rend="italic"
                    >Mammothrepton</hi> inscripsit (quae appellatio inde in Auctorem recidit)
                    Mogunt. 1470. Venet. 1479. 4. apud <hi rend="italic">Nic. Ienson,</hi> et alibi
                    saepius <note>De scriptore consulendus est <hi rend="italic">Possenin.</hi> in
                    Apparatu Sac. <hi rend="italic">Sixt. Senensis</hi> Biblioth. sancta. <hi
                    rend="italic">Wadding</hi> in Annal. Fratr. Min. <hi rend="italic">Reiser.</hi>
                    Ind. MSS. Biblioth. Augustan. p. 97.</note>. Praetereo quoque GEMMAM GEMMARVM,
                    caeteraque id genus vocabularia, NESTOREM item DIONYSIVM Nouariensem, Ordinis
                    itidem Minorum, qui vertente literarum fortuna floruit et eo vsque tantum
                    vigilauit, vt priorum somnia detegere et redarguere potuerit, posterioribus
                    tamen in plurimis ipse caecutire videretur. Prodiit eius Dictionarium, <hi
                    rend="italic">Ludouico Sfortiae</hi> dicatum, Anno 1488. recusum Paris. 1496.
                    eodemque anno Venet. per <hi rend="italic">Phil. Pinzium</hi> Mantuanum.
                    Argentor. deinde 1502. et 1507. ex <hi rend="italic">Iohannis Tacuini</hi>
                    recensione.</p>
                <p>Iam tot per saecula quasi emortuae et in his sordibus sepultae reuixerunt literae
                    Romanae: et, siue Graeca summo nitore interpretando <note><q>Postquam enim
                    renatae literae a barbarie vindicatae sunt, hoc interpretandi studium viris
                    doctis vsque adeo placuisse scimus, vt quum aliquid essent in vtriusque linguae
                    facultate consecuti, ad conuertendos statim auctores industriam suam conferrent,
                    nec quidquam sibi inter literatos laudis viderentur adepti, nisi transferendis
                    Antiquorum scriptis doctrinae suae specimen edidissent.</q> <hi rend="italic"
                    >Huet. de Optinio genere interpretandi.</hi></note>, siue rei Latinae rationem
                    disciplina et praeceptis commendando, subito ad insperatam maturitatem, non
                    lente aut gradatim, vt rerum humanarum conditio postulat, erant perductae. <hi
                    rend="italic">Hanc</hi> prouinciam optimis scriptis ornarunt inter caeteros, <hi
                    rend="italic">Erasmus, Valla, Longolius</hi> et nostras <hi rend="italic"
                    >Linacer.</hi> Ex <hi rend="italic">illa</hi> disciplina, quasi ex officina
                    clarissima, atque optima Latinitatis instaurandae palaestra, vel, vt cum
                    Cicerone loquar, <hi rend="italic">Tanquam ex equo Troiano, meri principes
                    exierunt.</hi> Huiusmodi erant clarissima istius aetatis lumina, <hi
                    rend="italic">Leonardus Brunus Aretinus, I. Franciscus Poggius Florentinus, Fr.
                    Philelphus Picenus, Valla, Erasinus, Angelus Politianus, Marsilius Ficinus,
                    Georgius Trapezuntius,</hi> caeterique. Quorum laudes cum vbique decantentur, et
                    hospes plane in literis habeatur, qui eorum merita, virtutes et praedicationes
                    non audiuerit, me continebo intra ea, quae de <hi rend="italic">Aretino</hi>
                    eleganter scripsit <hi rend="italic">Iohan. Latomus,</hi></p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Si quis bene vnquam meritus est de literis,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Is Leonardus erit,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Qui fluctuantes literas Pelasgicas,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Exilioque vagas</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Iamiam futuras, scilicet Byzantii</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Sceptra premente Deo</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Late excitatis Barbaris, Quiritium</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Primus ad arua vocans</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Septena duxit vrbis ad palatia:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Vnde statim Italiam</hi>
                    </l>
                </lg>
                <pb id="as0023"/>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Missis per omnem plurimis coloniis</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Tam bene nunc habitant,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Solo vt nequirent in patrio opulentius.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Proin, Leonarde, tuo</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Fruere merito gens Latina literas</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Dum colet Argolicas.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>Atque haec obiter quasi parentauimus clarissimis istius saeculi ingeniis, quorum
                    opera Graecae pariter ac Latinae Musae, ad pristinum fastigium atque ad illud
                    quodcunque sit in literis imperium, quasi ex postliminio erant reuocatae. Non
                    tulit ea aetas in vtrisque literis vindicandis et ornandis felicissima, earum
                    fieri distractionem, quarum consortium tantopere aluit Remp. literariam. His
                    vtique temporibus factum est, vt reuertente Fortuna Graecia Romam iterum
                    demereretur: et vt haec, a qua olim Rerumpub. instituta, Philosophiae cultum,
                    humaniorum studiorum ornatum, Artium disciplinarumque omnium rationem atque
                    etiam linguam ipsam accepit, iam eidem haec omnia deberet restituta. Nam praeter
                    id, quod Graeci homines patriis sedibus eiecti, his rebus primi quasi signum
                    aliquod sustulere, iacebat id fere omne, quod <hi rend="italic">Saeculi
                    genius</hi> vindicandum esse decreuerat, in Graecarum literarum apicibus et
                    inuolucris quasi sepultum et obliuioni consecratum. Sed excitandum erat et
                    Romanis literis illustrandum. Tum vero Graeca Latinis conferendo, his illa
                    interpretando, vtrorumque porro indolem et naturam penitissime accurateque
                    explorando, totum illud quod in Graecorum monumentis insumebant operae, ad
                    Romanam facundiam redintegrandam, atque ad alteras literas expoliendas, tandem
                    non inutiliter animaduertebant conferri. Quod ad hodiernam industriam horumque
                    studiorum felicitatem attinet, malumus honeste tacere, quam cum suspicione
                    laudare, et orationem nostram ab omni acerbitate abesse, cum gratulatio ab
                    exprobratione abesse non potest.</p>
                <p>Tulit autem ea aetas praeter Grammaticos et Interpretes quos laudauimus, eosque
                    quos laudare erit infinitum, tum nostrae etiam disciplinae praestantissimos
                    viros Latinae elegantiae excolendae et conservandae natos. Aegre in Lexicorum
                    classem reuocari poterant quae scripsit <hi rend="italic">Laur. Valla</hi> de
                    Lingua Latina, vel quae de Particulis Linguae Latinae, itemque de Modis Latine
                    loquendi composuit <hi rend="italic">Adrianus Castellensis</hi> Italus,
                    Cardinalis tit. S. <hi rend="italic">Chrysogoni</hi> <note>Vide de eo <hi
                    rend="italic">Pierium Valerianum</hi> de Literator. infelicitate, <hi
                    rend="italic">Ciaconium</hi> de Vitis Pontificum, et additamenta <hi
                    rend="italic">Oldoini. Polydor. Virg.</hi> Histor. Anglic. Episcopatibus
                    Herefordiensi in Anglia, deinde Bathonio - Wellensi ab <hi rend="italic">Henrico
                    VII.</hi> erat donatus. Huius in hortis Romae peracta erat luctuosissima
                    Tragoedia <hi rend="italic">Alexandri</hi> Sexti P. M. ex hausto veneno, quod
                    <hi rend="italic">Caesar</hi> Dux Valentinus Papae filius Cardinali nostro
                    aliisque Purpuratis destinauerat.</note>. Viciniora ea, quae <hi rend="italic"
                    >Tortellius</hi> aliique. De quibus proxime dicendum.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Ioh. Tortellius.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>IOHANNES TORTELLIVS Aretinus <note>Aretium (vulgo <hi rend="italic">'Arezza</hi>)
                    Tusciae oppidum, sub haec tempora multis praeclarisque ingeniis ortum dedit.
                    Fuit praeter nostrum <hi rend="italic">Leonardus</hi> Graecorum librorum
                    interpres, de quo proxime verba fecimus. <hi rend="italic">Franciscus,</hi> quem
                    ICtorum sui temporis Principem solebat appellare ICtorum non extremus <hi
                    rend="italic">Iaso Mainus. Carolus</hi> post <hi rend="italic">Leonardum</hi>
                    Illustrissimae Florentinae Reip. Cancellarius, Graecis Latinisque literis
                    celeberrimus. <hi rend="italic">Petrus</hi> Poeta Satyricus et admodum lasciuus.
                    <hi rend="italic">Benedictus Accoltus</hi> Aretinus, Francisci Frater, Iuris
                    item Romani literarumque humaniorum cognitione celebris. Hi plerique fere omnes,
                    cum cognomen ex patria potius quam genere sibi assumsere, summis viris maximorum
                    errorum ansam dedere.</note>, Romanae Ecclesiae Subdiaconus sub Pontifice <hi
                    rend="italic">Eugenio IV,</hi> deinde <hi rend="italic">Nicolao V.</hi> a
                    Cubiculo, Consiliis, et Bibliotheca. Fuit ille <hi rend="italic">Laurentii
                    Vallae</hi> amicissimus, Grammaticae puriorisque Latinitatis laudibus ita
                    cumulatus, vt <hi rend="italic">Valla</hi> exactissimus et ipse Grammaticus,
                    quasi summo iudice et censore vsurus, libros suos Elegantiarum Linguae Latinae
                    <hi rend="italic">Tortellio</hi> inscriberet. <hi rend="italic">Vir ille non
                    indoctus,</hi> vt clarissimi Viri verbis vtar, <hi rend="italic">pro viribus cum
                    barbarie manus conseruit, remque literariam, cum qua male agebatur, promouere
                    Lexico ac aliis scriptionibus conatus est.</hi> Scripsit praeter caetera,
                    Commentariorum Grammaticorum opus, siue Dictionarium vocum Latinarum, in quo
                    Orthographiae ratio potissimum spectatur. Prodiit Taruis. 1477. Vicent. 1480.
                    Venet. 1493. ibid. 1495. et rursus ibid. 1504. Vicent. 1508. De eo ita <hi
                    rend="italic">Iac. Phil. Bergomensis</hi> ad Ann. 1439. <q>Ioannes Tortelius
                    natione Aretinus, Romani Pontificis Subdiaconus et Cubicularius, ac Nicolai
                    postmodo Pontificis Contubernalis et Studiorum suorum intimus comes; Graecis
                    Latinisque literis ac theologicis non mediocriter doctus, hac ipsa tempestate
                    floruit: singularissimae humanitatis et grauitatis ac reuerentiae vir, qui inter
                    caetera studiorum suorum monumenta de scribendi ratione opus praeclarum edidit,
                    in dialectica etiam commentarios composuit, Athanasiique vitam ad Eugenium Papam
                    in Latinum transtulit et Appianum historicum ad verbum interpretatus est.</q>
                    Epistolarum quoque librum edidit et alia plura, si fides <hi rend="italic"
                    >Gesnero,</hi> quem consule atque item <hi rend="italic">Trithemium, Posseuinum,
                    Vossium</hi> de Historicis Latinis, <hi rend="italic">Corn. a Beughem</hi> de
                    Incunabulis Typographiae, <hi rend="italic">P. Iouium</hi> in Elogiis, <hi
                    rend="italic">Volaterranum, Hier. Magium</hi> Miscell. lib. 2 cap. 14. <hi
                    rend="italic">Baelium</hi> in Lexico Critico, aliosque.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Iunianus Maius.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>A IOHANNE TORTELLIO, ob literarum similitudinem et aetatis coniunctionem,
                    IVNIANVM MAIVM natione Italum, patria Neapolitanum, non distrahemus, quos neque
                    distraxit <hi rend="italic">Sabellicus.</hi> <q>Subiiciet his aliquis haud
                    immerito Iohannem Tortellium Aretinum, et Iunianum Maium Parthenopaeum. Iuuerunt
                    illi industria vterque sua, nec multum inter se diuersa, verborum vtriusque
                    linguae copiam</q>. <hi rend="italic">Sabellicus</hi> de L. L. reparatoribus.
                    Scripsit MAIVS praeter Epistolarum ad diuersos librum 1. et nonnulla alia
                    <note>Plinii Epistolas, quae typis <hi rend="italic">Matthiae Morani</hi>
                    prodierunt Neapoli 1476, recognouit <hi rend="italic">Iunianus Maius,</hi> vt
                    liquet ex colophone. <q>Millesimo quadringentesimo septuagesimo sexto, mense
                    Iulii. Impressit <hi rend="italic">Matthius Morauus,</hi> vir singulari ingenio
                    et arte. Recognouit <hi rend="italic">Iunianus Maius</hi> Parthenopaeus, rhetor
                    publicus, summa cura summaque diligentia.</q></note>, librum de priscorum
                    proprietate verborum, siue Dictionarium, quod prodiit Neap. 1475. fol. et mox
                    Taruis. 1477. fol. iterumque ibid. 1480. recusum deinde Neapoli 1490. Ad hoc
                    Lexicon sunt qui arbitrantur digitum intendisse <hi rend="italic"
                    >Volaterranum.</hi> <q>Chalcidius Graecorum non erat ignarus nec imperitus
                    Grammaticus, attamen infans et absque genio, Dictionibus in primis inuigilabat,
                    lexiconque condiderat, quod obitu ipsius superueniente, Iouinianus, eius
                    discipulus, sibi vindicauit</q>. In praefatione Auctoris ad <hi rend="italic"
                    >Henricum de Lunguardo</hi> Siculum, Archiepiscopum Acheruntinum et Materanum,
                    <hi rend="italic">Ferdinando</hi> Regi Neapolitano a sacris confessionibus, haec
                    quae subiecimus legantur. <q>Visum est, quae prisci recentesque Grammatici de vi
                    vocabulorum tanquam per diuulsa membra conscripsere, ne incompositos et velut
                    congerie quadam congestos iacere <pb id="as0024"/> ac sordescere pateremur, in
                    vnum corpus redigere. Exstabat tamen opus inchoatum de verborum Latinorum
                    interpretatione, cui cum multa adimi, multaque addi posse viderentur, alios
                    adhuc quosdam non paruo meo labore neque mediocri studio, partim integros
                    inserendos, partim ne nimium opus incresceret, in compendium redactos adiunxi,
                    praecipue Laurentium Vallam Tortelliumque, quorum non tam fuerat, vt sic
                    dixerim, castiganda luxuria, quam commendanda parsimonia. Nam horum curiosam
                    censuram cumulumque exemplorum in breviorem vsum coercui. Praeterea quae Seruius
                    Honoratus, quae Donatus in Virgilium ac Terentium commentati sunt, quaeque
                    Porphyrion et Acron in Horatium, quae Asconius Pedianus, Priscianus, Macrobius,
                    A. Gellius breuiores tamen quam suis congressionibus disputarunt, quae Varro,
                    Festus Pompeius, Nonius Marcellus ac Iure Consulti, quae Iouianus Pontanus de
                    aspiratione eruditisfime scripsit, Strabonisque et ex aliis pluribus claris
                    auctoribus nonnulla digessi.</q> Et ex epistola in fine operis. <q>Quorundam
                    auiditas opus vt festinarem coegit, quod maturius edere cupiebam, vt vel
                    luculentiore ordine digererem, aut plura ex Plinio, Vitruuio, Columella,
                    Strabone, Cornelio Celso aliisque compluribus annecterem, quae fortasse per
                    otium in breue opusculum conferemus. Illud etiam in animo est de notis quorundam
                    Grammaticorum opusculum conficere.</q> Auctorem nostrum plurimis laudibus
                    extulere viri eruditi. <q>Iunianus Maius Parthenopaeus Neapolitanus, vir certe
                    in saecularibus literis studiosissimus et egregie doctus, diuinarum quoque
                    scripturarum non ignarus, Philosophus et Rhetor celeberrimus, ingenio praestans
                    et clarus eloquio. Scripsit quaedam non contemnenda lectionis opuscula, quibus
                    memoriam sui posteris reliquit.</q> <hi rend="italic">Trithemius.</hi>
                    <q>Iunianus Maius conterraneus meus, vir bene literatus, in exquirendis
                    adnotandisque verborum et sententiarum viribus multi studii fuit.</q> <hi
                    rend="italic">Alexand. ab Alexandro.</hi> Ex MAII libro plurimum profecit <hi
                    rend="italic">Calepinus,</hi> vt viri docti obseruarunt. Floruit autem Auctor
                    noster 1480. et vitam ad proximum saeculum existimatur continuasse.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Ioh. Reuchlinus, siue Capnio.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>IOHANNIS REVCHLINI Breuiloquum, seu Dictionarium Latinum, ordine alphabetico
                    singulas voces Latinas breuiter explicans, sunt qui impense laudant, inter quos
                    <hi rend="italic">Christian. Daumius</hi> cap. 22. libri de causis amissarum
                    radicum. At cum REVCHLINVS nondum stabilita aut bene confirmata Latinitate
                    Dictionarium suum concinnauit, peregrina multa et paene barbara vocabula pro
                    more <note><q>Capnio vir magnus, sed oratio redolet suum saeculum adhuc
                    horridius impolitiusque.</q> <hi rend="italic">Erasmi</hi> iudicium de <hi
                    rend="italic">Capnione.</hi></note> admiscuit. Et idcirco, tum autem quod
                    istiusmodi argumenta longe potiora protulit, quae secuta est hominum aetas, iam
                    diu desiuit vel in pretio, immo paene in commemoratione esse. Operi ipsi
                    Grammaticalia nonnulla et Orthographica praemisit, nempe <hi rend="italic"
                    >Guarini Veronensis</hi> de Diphthongis scribendis libellum: dialogum de Arte
                    punctandi: de Accentu tractatum, etc. cuiusmodi etiam notae et librum ipsum esse
                    comperimus: Profitetur auctor in praefatione sub nomine Typographi, <q>hoc in
                    opere tam Theologiae vniuersae quam Iuris vtriusque caeterarumque facultatum
                    vocabula non sine lucidis interpretationibus esse reperienda, obseruata eorum
                    orthographia et diphthongorum ratione et accentuum ratione in penultimis
                    syllabis.</q> Iuuenis admodum hoc Onomasticon composuit, et quasi primitias
                    studiorum orbi erudito obtulit. <q>Eodem tempore (sc. 1480.) Fratres Amberbachii
                    Officinam Typographicam instituerunt, qui cum desiderari viderent Latinum
                    Onomasticum, Capnio librum collegit, cui titulus est Breuiloquus, qui hinc cum
                    nondum meliores libri in hoc genere haberentur et expetitus est et studiis
                    profuit.</q> <hi rend="italic">Melchior Adamus</hi> in vit. <hi rend="italic"
                    >Capnionis.</hi> Prodiit hic liber impressus Basil. apud <hi rend="italic"
                    >Amberbach.</hi> 1480. in fol. non apud fratres <hi rend="italic"
                    >Amberbachios,</hi> vt <hi rend="italic">Adamus,</hi> sed patrem <hi
                    rend="italic">Amberbachium.</hi> Natus <note>Vitam <hi rend="italic"
                    >Reuchlini</hi> siue <hi rend="italic">Capnionis</hi> descripsere <hi
                    rend="italic">Melchior Adamus</hi> in Vitis Germanorum Philosophorum, et nuper
                    <hi rend="italic">Io. Henr. Maius.</hi> Eius Elogium vide inter Elogia <hi
                    rend="italic">P. Iouii.</hi> Mortem, siue, vt ipse vocat, <foreign lang="GR"
                    >a)poqe/wsin</foreign> singulari tractatu narrat <hi rend="italic">Erasmus</hi>
                    inter Colloquia; <hi rend="italic">De incomparabili heroe Iohanne Reuchlino in
                    Diuorum numerum relato.</hi></note> est IOHANNES CAPNIO (siue Germanice mauis
                    <hi rend="italic">Reuchlin</hi> <note>Mos erat isti sacculo, vt pro literarum
                    tum repullulantium amore vernaculare nomen viri literati Graece vel Latine
                    exprimerent. Ita Iohannes Oecolampadius, vernacule <hi rend="italic">Hank
                    Schein;</hi> Philippus Melanchthon, Germanice <hi rend="italic"
                    >Schvvarkard;</hi> Iohannes Oporinus, <hi rend="italic">Hank Herbster,</hi>
                    secundum illud Martialis, <lg> <l>Si daret Autumnus mihi nomen, <foreign
                    lang="GR">*)opwrino\s2</foreign> essem:</l> <l>Horrida si Brumae sidera,
                    <foreign lang="GR">*xeimerino/s2</foreign>.</l> </lg> Et Gulielmus Xylander, <hi
                    rend="italic">Holkmann.</hi> Ita Gerardus, quia nomen istud Belgiae aliquid
                    habeat necessitudinis cum <hi rend="italic">Desiderare</hi> Latinorum, postea
                    literatis innotuit sub nomine <hi rend="italic">Desiderii,</hi> et. quod idem
                    Graece sonat, <hi rend="italic">Erasmi.</hi> Noster <hi rend="italic"
                    >Reuchlinus</hi> Graecum nomen in Italica peregrinatione suscepit hortatu
                    Hermolai Barbari.</note> natione Germanus, domo Phorcensis, honestis parentibus,
                    Anno Christi 1454. d. 28. Decembr. Hebraice, Graece et Latine apprime doctus,
                    earumque literarum felicissimis auspiciis primus in Germania instaurator.
                    <q>Egregius ille trilinguis eruditionis phoenix <hi rend="italic">Iohannes
                    Reuchlinus.</hi>.</q> <hi rend="italic">Erasm.</hi> l. c. Romam missus ab aula
                    Palatina Legatus, <hi rend="italic">Abdiam</hi> Iudaeum in Hebraicis, <hi
                    rend="italic">Argyropylum</hi> Graecum in Graecis studiose audiuit praelegentes.
                    Vbi cupidum se profitentem Graecae eruditionis, interrogat <hi rend="italic"
                    >Argyropylus,</hi> cuias sit: narrantem se esse Germanum, et Graecarum Literarum
                    non omnino expertem, iubet Thucydidis portiunculam legat et interpretetur. Quam
                    cum ille et honesta satis pronunciatione recitauit, et oratione apta et eleganti
                    reddidit, ibi exterritus <hi rend="italic">Argyropylus</hi> exclamat, <hi
                    rend="italic">Graecia nostro exilio transuolauit Alpes.</hi> Vixit REVCHLINVS
                    apud summos viros maxima cum gratia, apud literatos summa cum laude. Illorum
                    grauissima negotia expeditissime obiuit, horum famam et existimationem
                    felicissime promouit: In Iure Doctoratum meruit et decessit Professor
                    Tubingensis. Notior est paullo, credo, quam vt hic pluribus commemorem, celebris
                    illa contentio, quam cum Monachis Coloniensibus maximeque <hi rend="italic"
                    >Iacobo Hochstrato</hi> Inquisitore exercuit REVCHLINVS. Non alia fuit
                    simultatis origo, quam quod Iudaeorum libros vndique conquisitos argutissime et
                    grauiter scriptis a flamma et internecione vindicauit. Quorum igni tradendorum
                    nebulo vaferrimus (nomine <hi rend="italic">Pfefferkorn</hi>) auctor erat,
                    ratus, id quod res erat, fore vt ista gens magno pretio istam iacturam
                    redimeret. Iudaismi postulatur CAPNIO: magna cum contentione cum scriptorum tum
                    iudicii res agitur: Prouocatur ad Romam, ad Academias per Europam celeberrimas.
                    Neque prius vtique residebat irarum aestus, quam Monachorum fulmen in <hi
                    rend="italic">Lutherum</hi> tunc temporis inclarescentem deflectebatur. Multis
                    grauissimis <pb id="as0025"/> scriptis ea causa argumentum praebuit, quae nunc
                    omnium manibus teruntur, nonnullis etiam facetis et lepidis, veluti immortali
                    illi operi quod dicitur <hi rend="italic">Epistolae obscurorum virorum,</hi> vbi
                    Monachorum inscitiam probe exagitat, et de petulantissimo hominum grege, si fas
                    sit ita dicere, <hi rend="italic">serio</hi> triumphat, siue sit CAPNIO, siue ex
                    familiaribus, incertum. Vide quid de ea re disputatur apud <hi rend="italic"
                    >Baelium</hi> in Lex. Crit. v. <hi rend="italic">Hochstratus; Maium</hi> in vit.
                    <hi rend="italic">Reuchlini; Placcium</hi> de Scriptoribus Anon. etc. CAPNIONI
                    adiudicat inter caeteros <hi rend="italic">P. Iouius</hi> in Elogiis. Hos
                    aduersarios innuit <hi rend="italic">Erasmus</hi> in Apoth. <hi rend="italic"
                    >Capnionis.</hi> <q>PO. Sed nullusne comitabatur genius malus? BR. Immo aliquot,
                    vt Franciscanus ille arbitrabatur. Procul, inquit, a tergo sequebantur aues
                    aliquot pennis caetera nigris, nisi quod explicatu alarum giluas verius quam
                    candidas plumas ostenderent. Picae, inquit, videri poterunt colore, voce, nisi
                    quod singulae sedecim picas aequarent magnitudine corporis, nihilo minores
                    vulturibus, cristam gestantes vertice, rostris et vnguibus aduncis, ventre
                    prominente, Harpyiae videri poterant, si tres modo fuissent. PO. Quid
                    moliebantur istae Furiae? BR. Procul, inquit, obstrepebant heroi Reuchlino, et
                    impetiturae videbantur, si licuisset.</q></p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Sipontinus.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>NICOLAVS PEROTTVS Saxoferratensis, claro genere ortus, Archiepiscopus SIPONTINVS
                    <note><hi rend="italic">Archevesque de Manfredonia ou a ete transfere le Siege
                    de Siponto.</hi> Menagius ad Baillet.</note> 1458. 17. Octobr. <note>Ex
                    Vghellio.</note> <q>homo accurato ingenio et lectione multa exercitus</q>
                    <note>Verba sunt <hi rend="italic">Alex. ab Alex.</hi> Genial. Dier. 4,
                    21.</note> non immerito post <hi rend="italic">Tortellium</hi> Latinitatis
                    stator videri potest. Iuuenis ille <hi rend="italic">Polybium</hi> Latio
                    donauit, tanta elegantia tantoque nitore, vt nemo de istius saeculi
                    interpretibus verbum fecerit, quin PEROTTVM nostrum omni praedicationis genere
                    cumulatum ad caelum vsque extulerit. <q>Exinde Romae Graecas literas pertinaci
                    studio consectatus (Perottus) fretusque Bessarione generoso Maecenate, adeo
                    exacte feliciterque profecit, vt ab eo Polybius grauissimus historiarum scriptor
                    Latinitate donaretur. Non defuere tamen ex aemulis, qui eius auctoris
                    traductionem antiquissimam fuisse furtoque surreptam existimarunt, quod
                    Thucydidem, Diodorum, Plutarchum et Appianum clarissimo ingeniorum certamine
                    conuersos, vnus Polybius egregia fide Latinus aequabili et praedulci Romani
                    sermonis puritate prorsus antecedat.</q> <hi rend="italic">Paul. Iou.</hi> in
                    Elog. Et ita fere <hi rend="italic">Casaubon.</hi> in praefatione ad <hi
                    rend="italic">Polybium:</hi> <q>Nicolaus Perottus, literarum Latinarum, quas
                    perdiu docuit, exquisite, vt illa erant tempora, fuit peritus, et cum primis
                    curiosus --- Erat praeterea in hoc viro non vulgaris industria in Graecis ita
                    vertendis, vt nullum persaepe Graeci idiomatis in Latina eius versione vestigium
                    appareret, quam interdum esse opus <foreign lang="GR">a)utofue\s2</foreign>
                    dicas, non alieni interpretationem. Quod si par fides responderet, inter
                    excellentissimos Interpretes poterat sine dubio Perottus recenseri. Nemo enim
                    illis temporibus Italorum erat, qui amplius Graece sciret, quam hic Interpres,
                    pauci qui tantum, quantum ille.</q> Vide etiam eadem fere apud <hi rend="italic"
                    >Huet.</hi> de Clar. Interpret. pag. 165. Quamuis alibi longe diuersa sentire de
                    PEROTTI fama videatur. <q>Perottus Latine quidem loquitur, sed longe ab auctore
                    discedit.</q> Epist. 143. <q>Scis quam non contemnendus Perottus sit, qui vir,
                    si Graecarum literarum cognitionem habuisset, in eo genere scriptionis paene
                    mihi regnare videretur: sed rudem fuisse <foreign lang="GR">tou=
                    *(ellhnismou=</foreign> reapse deprehendimus, sic tamen vt <foreign lang="GR"
                    >to\n kaloka|gaqo\n</foreign> Musculum, qui fragmenta vertit multis parasangis
                    anteiret.</q> Epist. 425. <q>In Polybio scis me nunc esse, cuius versionem ne me
                    poeniteat fuisse aggressum, Perotti interpretis fatuitas facit, qui mille
                    amplius locis omisso Polybio Liuium descripsit nobis, quare merito Itali tui
                    Latinitatem hominis sunt admirati, sed de fide illius quod praedicat Iouius quis
                    ferat aequo animo? Irascor et vehementer quidem.</q> Epist. 426. <q>Multa quidem
                    in singulis fere periodis Perottus perperam interpretatur.</q> In Comment. ad
                    <hi rend="italic">Polyb.</hi> <q>Affirmamus Perottum a fidelis Interpretis laude
                    tantum abesse, quantum qui longissime --- Omnino praelium nullum, facinus
                    militare nullum a Polybio fuerat paullo diligentius narratum, in quo grauissima
                    et momenti maximi peccata ab hoc Interprete non sint admissa.</q> Praefat. ad
                    <hi rend="italic">Polyb.</hi> <q>Quis ferat longe adeo ab auctoris sui verbis
                    discedentem, aut quis neget flagitium esse insigne tot locis verba, periodos
                    atque adeo pericopas integras e Liuio desumsisse et lectoribus Graecae linguae
                    imperitis obtrusisse pro Polybianis? Vbi fides? Vbi pudor? In tanta igitur
                    errorum omnis generis copia singula velle persequi, quod petiuerunt a nobis
                    nonnulli, eius sit hominis, qui (vetus dictum) velit tollere in lente
                    vnguentum.</q> Id. ibid. Attamen non solus erat <hi rend="italic">Iouius</hi> in
                    praeconio huius Interpretis. Adiungatur <hi rend="italic">Sabellicus</hi> de L.
                    L. reparatione: <q>Nicolaus vero Perottus, Sipontinus antistes post Laurentium,
                    quem velut Homericum illum Achillem semper excipiendum duxi, omnium quos diximus
                    Latinae elegantiae longe studiosissimus semper habetur. Nihil ipsius Polybio
                    candidius, nihil minus elaboratum, quum elaboratissima alioqui omnia
                    appareant.</q> <hi rend="italic">Andreas</hi> item <hi rend="italic"
                    >Victorellus</hi> in Additionibus ad <hi rend="italic">Ciaconium;</hi>
                    <q>Iuuenis erat Nicolaus Perottus Saxoferratensis, claro ortus genere, cum
                    Polybium Latinitate donauit: fuit is deinde eruditissimi Card. Picaeni
                    familiaris, quem veris laudibus celebrauit, et cuius vitam, desideratam tamen
                    fuse conscripsit: alia ex Graecis fontibus ad Latinos idem transmisit, quae ego
                    apud Torquatum Perottum maiorem Vrbani VIII. Pontificis Capellanum et
                    Cubicularium intimum, nec non alia eiusdem Sipontini Archiepiscopi Martialem
                    praecipue calamo ab ipso exaratum et eruditis scholiis illustratum MS.
                    adspexi.</q> Et <hi rend="italic">Franciscus Floridus Sabinus</hi> in Apolog. L.
                    L. p. III. Disertissimum item virum appellat <hi rend="italic">Philelphus</hi>
                    in Epistola ad <hi rend="italic">Albertum Zancarium.</hi> At quod a nobis
                    praedicandum magis, primus erat ille purioris linguae Latinae <hi rend="italic"
                    >collector.</hi> Nam ad studiorum puerilium vtilitatem <hi rend="italic"
                    >Martialem</hi> amplissimis scholiis, quae Cornu - Copiam appellari voluit,
                    illustrauit, in quibus Linguae Latinae rationem exposuit, verborum vsum et
                    proprietatem indicauit, indice postremum singularum dictionum locupletauit, vt
                    praeter Commentarii rationem, iusti quoque Lexici vices praestare possent, quas
                    diu etiam praestitere. Opus hoc aggressus est doctissimus Praesul hortatu maxime
                    <hi rend="italic">Pomponii Fortunati,</hi> absolutum, <note>Solummodo Martialis
                    librum primum commentariis hisce exposuit, alterum deinde additurus, in quibus
                    totam L. L. rationem sibi complexurus videbatur. Ita profitetur Auctor in calce
                    operis: <q>Habes, Federice princeps, interpretationem primi libri, quod est
                    vniuersi operis et totius fere Latinae Linguae dimidium.</q></note> vero edere
                    noluit <pb id="as0026" n="26"/> propter Auctoris, quem illustrare susceperat,
                    spurcitiem et obscoenitatem. Diu ergo apud se domi pressit, sed qua erat
                    humanitate, ineditos commentarios multis vsurpandos dedit, vnde factum est, vt
                    quibus <note><q>Properantem autem me tam expetitum ac desideratum opus emittere,
                    illud magis ac magis accendit atque inflammat, quod nescio quem vilissimum
                    paedagogum non puduit nuper, vt est omnium impudentissimus, plerasque sententias
                    e sacrario patrui mei sumtas (hunc enim humanissime semper omnibus expositum
                    adire frequens discendi gratia solebat) tanquam suas promere, et tam praeclaris
                    inuentis impudentissime gloriari. Nullum enim vltionis genus in hanc belluam
                    accomodatius fore existimo, quam vt omnes hac nostra editione illius furta vel
                    potius sacrilegia recognoscant, et hominis temeritatem, scelus ingratitudinemque
                    condemnent.</q> Deinde paucis interiectis: <q>Neque enim recuso, si ita res
                    ferat, poenas luere ad honestissimum factum, et subire optimi Pontificis
                    qualemcunque indignationem malo, quam aut hanc iniuriam facere lucubrationibus
                    eius, vt diutius in tenebris iaceant, aut hanc gloriam relinquere sordidissimo
                    paedagogo, vt aliorum inuenta sibi adscribat, aut tot eruditorum hominum preces,
                    desideria, vota contemnere, ne dicam perpetuum posteritati damnum inferre.</q>
                    <hi rend="italic">Pyrrhi</hi> nepotis praefatio ad <hi rend="italic"
                    >Federicum</hi> ducem. Ille quem vexat <hi rend="italic">Pyrrhus</hi> in
                    praefatione erat <hi rend="italic">Domitius Calderinus,</hi> quocum multas et
                    seueras inimicitias exercuit NICOLAVS PEROTTVS. Vid. <hi rend="italic"
                    >Bael.</hi> in Lexico Critico.</note> PEROTTI fama et existimatio cara erat
                    propter multa ex iis commentariis subrepta et sub alieno nomine iactata,
                    SIPONTINI nostri posthumos labores in lucem ederent. Is erat <hi rend="italic"
                    >Pyrrhus,</hi> NICOLAI PEROTTI nepos, qui opus clam auunculo exscripsit, et ad
                    <hi rend="italic">Federicum Vbaldinum,</hi> Vrbini Ducem, cui et ipse SIPONTINVS
                    inscripserat, mittendum curauit. Defuncto igitur PEROTTO circa A. 1480. et <hi
                    rend="italic">Federico</hi> Duce 1482. <hi rend="italic">Guido</hi> <note><hi
                    rend="italic">Odax.</hi> in praefat. <q>Hoc opus ego proximis mensibus iussu et
                    auspicio tuo diligentissime lectitaui, et, quoad per me fieri licuit,
                    emendatissimum reddidi.</q> Haec igitur princeps erat PEROTTI editio, quam
                    certum est prodiisse intra ann. 1482. et 1486. sub eo sc. temporis interuallo,
                    quo <hi rend="italic">Guido Vbaldinus</hi> Vrbini Ducatum gessit. Fallitur ergo
                    <hi rend="italic">Du Cangius,</hi> qui in praefat. ad Glossarium, hoc opus
                    Cornu-Copiae sub annum 1470. publicari existimat.</note> <hi rend="italic"
                    >Vbald. Federici</hi> fil. <hi rend="italic">Ludouicum Odaxium</hi> ad editionem
                    hortatur, et ab eodem sibi inseriptum recepit. Proxima editio procurata videtur
                    ante elapsum prorsus decennium, Venet. 1492. fol. per <hi rend="italic"
                    >Bernardinum de Coris</hi> de Cremona. Deinde autem prelo suo subiecit <hi
                    rend="italic">Aldus Manutius</hi> Anno 1499. vbi <q>quamplurima loca, quae in
                    aliis ante impressis incorrecta leguntur, emendata esse</q> profitetur Editor.
                    Tum autem proximo anno 1500. prodiit Paris. per <hi rend="italic">Vdalr.
                    Gering</hi> et <hi rend="italic">Berthold. Rembolt</hi> socios <note>Videbis
                    hanc Editionem describi apud Annal. Typograph. viri praestantissimi <hi
                    rend="italic">Mich. Mattaire</hi> T. 1. p. 225.</note>. Exemplar <q>ex vniuersis
                    praecedentibus castigatum, et nonnunquam ex originalibus diligentissime
                    perfectum.</q> Nam, vt id tandem moneam, iam in eam creuit existimationem res
                    Lexica, vt praeter labores compilandi, aliorum etiam, qui Auctorem sequebantur,
                    cura in recudendo, corrigendo et supplendo exerceretur. Neque dedignati sunt
                    aliquando viri summi et in literis principes eam limam Recentiorum Lexicis
                    admouere, quam grauissimis ex omni antiquitate Auctoribus summa cum laude
                    admouere solebant. Neque erat PEROTTVS in hac laudis parte extremus. Nam ante
                    editionem Parisiensem, de qua modo, a <hi rend="italic">Ioanne Pompeio
                    Corniano</hi> Brixiano adornatam, cuius diligentia errores multos sustulit,
                    quibus scatebant Editiones priores, Vir summus et vltra nostrum praeconium
                    positus <hi rend="italic">Polydorus Virgilius</hi> <q>librariorum incuriam
                    deprehendens, (<hi rend="italic">hominis verbis vtor</hi>) ad Perottum integrum
                    ac emendatum lectoribus praestandum accessit, et ad exemplar in Bibliotheca
                    Ducis Vrbini se ipsum contulit.</q> A quo proinde prodiit emendatior et sibi
                    restitutus. <hi rend="italic">Aldus</hi> deinde <hi rend="italic">Manutius,</hi>
                    a quo non semel videtur Cornu-Copia typis describi, in ea editione, quam prodire
                    iussit Venet. 1513. fol. editione longe caeteris praeferenda, praeter
                    Commentarios <hi rend="italic">recognitos atque ex Archetypo emendatos,
                    Varronem, Festum</hi> etc. operi subiecit, et, quod non parum aut vtilitatis aut
                    nitoris huic editioni confert, <hi rend="italic">Nonium Marcellum,</hi> cui tum
                    primum tertia fere pars addita erat, et multae praeterea emendationes, quas in
                    ante impressis frustra quaesiueris, opera et diligentia ad eam rem vsus <hi
                    rend="italic">I. Iucundi</hi> <note><hi rend="italic">I. Iucundus</hi>
                    Veronensis claruit Anno 1518. Praeceptorem suum et omnium bonarum artium veterem
                    nouamque bibliothecam appellat <hi rend="italic">Scalig.</hi> in Exercit. 104.
                    Vid. <hi rend="italic">Pignor.</hi> Symbol. Epistol. p. 20.</note> Veronensis,
                    qui in Gallia <hi rend="italic">Nonium</hi> cum antiquis contulit exemplaribus.
                    <hi rend="italic">Polydori, Corniani</hi> et <hi rend="italic">Aldi</hi>
                    laboribus successit vir doctissimus <hi rend="italic">Valentinus Curio,</hi>
                    Basil. 1526. 1532. et alibi, qui praeter operam in PEROTTO sumtam, socios
                    adiunxit <hi rend="italic">Varronem, Festum</hi> et <hi rend="italic"
                    >Marcellum.</hi> Quos Grammaticos, <hi rend="italic">Nonium</hi> praecipue,
                    illustrauit et ex Cod. veteri saepius emendauit <hi rend="italic">Mich.
                    Bentinus.</hi> Prodiit vero PEROTTI Cornu-Copia saepius, ne in singulis immorer,
                    Anno sc. 1504. Paris. 1506. per <hi rend="italic">Ioh. Pruss</hi> Argentinum.
                    1521. Bas. Iterumque ibid. 1536. De his Commentariis istius aetatis homines
                    omnia optima sentire et dicere. Sistam tibi, lector, iterum <hi rend="italic"
                    >Latomum,</hi></p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Cornu nobile Copiae Perotti</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Non quale Oleniae puer Capellae</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Sanxit Iupiter, intulitque caelo:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Aut quale Herculea manu reuulsum,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Aetoli fluuii perenne vulnus,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Thymo et baccare Naiades replerunt:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">At doctum variumque multiplexque,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Et cunctis opibus cupediisque,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Quas Musae Oenotrides amant, refertum.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Hic ille est liber, ille Martialis</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Interpres, Latiae illa lingua linguae,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Cornu nobile Copiae Perotti.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>Adiungamus <hi rend="italic">Gesnerum:</hi> <q>Haec pars quam habemus, plena est
                    Philologiae et eruditionis variae, ex optimis quibusque veterum densissima
                    testimonia citans multiplici cum ad rerum tum ad vocabulorum cognitionem
                    vsu:</q> <hi rend="italic">Ludouic.</hi> item <hi rend="italic">Viuem;</hi>
                    <q>Nic. Perotti Cornu-Copiae, si vacet legere, non poenitebit collocatae in eo
                    operae.</q> <hi rend="italic">Trithemium</hi> quoque: <q>Nicolaus Perottus
                    Saxoferratensis et Sipontinus Episcopus, vir in diuinis scripturis eruditissimus
                    et in saecularibus literis nulli suo tempore secundus, egregius Theologus, ac
                    rhetor disertissimus, ingenio acer, et vita praeclarus. Scripsit quaedam
                    luculenta opuscula, quibus nomen suum posteris notificauit. E quibus exstat opus
                    insigne duobus voluminibus diuisum, in Marcum Valerium Martialem Poetam omnem
                    Latini sermonis elegantiam, rationem et enucleationem pulcherrime complectens,
                    quod praenotauit Commentariorum Linguae Latinae volumen, siue vt vulgo
                    appellatur, Cornu-Copiam.</q> Eadem fere ad verbum, vt mos est, <hi
                    rend="italic">Iac. Phil. Bergom.</hi> Supplem. Chronic. et Chronica Chronicarum.
                    Recte item <hi rend="italic">P. Iouius:</hi> <q>Composuit quoque volumen
                    Commentarii nomine in Martialem, Cornu-Copiae, vsurpato vetere Graeco lemmate
                    nuncupatum, perutile quidem ac ob id fortasse sempiternum.</q> Sempiternum
                    profecto, cum ex hoc quasi stamine perpetuam <pb id="as0027" n="27"/> telam
                    duxerint, quae secutae sint Lexicographorum operae.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Calepinus.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Et ecce exortus est CALEPINVS <note>Alius est <hi rend="italic">Ambrosius
                    Calepinus,</hi> qui edidit tres tomos Praxis Ecclesiasticae Criminalis. Floruit
                    enim post integri saeculi interuallum et quod excurrit.</note>, quem alieni
                    laboris non pudebat, cum <hi rend="italic">Perottum</hi> exscriberet, quem prope
                    pudebat sui. AMBROSIVS CALEPINVS Bergomensis Ordinis S. Augustini Eremitanus <hi
                    rend="italic">Calepini</hi> nomen a Calepio <note>De nihilo est, credo, quod <hi
                    rend="italic">Borrichius</hi> in Dissertat. de Lexicis <hi rend="italic"
                    >Ambrosium</hi> nostrum Comitis de Calepio ait fuisse filium. Nihil de ea
                    generis claritate memorant qui CALEPINVM aetate proxime attigerunt, <hi
                    rend="italic">Trithemius</hi> puta, de Scriptor. Eccles. <hi rend="italic"
                    >Leander Albertus</hi> in descriptione Italiae, et <hi rend="italic">Iac.
                    Philipp.</hi> Bergomensis <hi rend="italic">Calepini</hi> et Conterraneus et
                    Aequalis. Contrarium magis omnes quos vidimus. V. <hi rend="italic">Hier.
                    Magium,</hi> qui laudatur infra. Natalium certe splendorem minime confirmant ea,
                    quae habet ipse in praefat. 1. Editionis. <q>Et neque declamationibus refragante
                    natura me dedendum putarem, neque percipiendae Philosophiae vlla mihi a patribus
                    facultas daretur.</q> <hi rend="italic">Borrichium</hi> procul dubio in fraudem
                    induxit <foreign lang="IT"><hi rend="italic">Ghilinus</hi> in <hi rend="italic"
                    >Teatro d'huomini letterati: La sua nobilissima famiglia principale in Bergamo
                    ha origine da Calepio, del qual villaggio i suoi antenati furono
                    Conti.</hi></foreign> Tum vero postea. <foreign lang="IT"><hi rend="italic"
                    >Vesti il sacro habito l'anno 1458. et chiamauasi al secolo il Conte Giacomo
                    Calepio figlio del Conte Trusardo.</hi></foreign> Calepium oppidum est in
                    Cenomannis ad 14. lapidem a Bergomo Brixiam versus ad Colles in sinistra parte
                    positum.</note> Cenomannorum oppido deriuauit; multa et pietatis et literarum
                    laude excellens exeunte saeculo 15. et ineunte 16. Videtur nihil posteris
                    reliquisse praeter Dictionarium satis notum. Nam quae de Vrbis Venetiarum
                    laudibus a nonnullis existimatur concinnasse, nihil aliud est, nisi curta
                    notitia istius vrbis, quam cum <hi rend="italic">Iac. Philippo</hi> Bergomensi
                    tunc temporis Chronicarum supplementum meditante communicauit. Ita enim ille in
                    V. <q>Venetiae ciuitas insignis, --- de cuius laude quoniam apud Iacobi Philippi
                    Chronicam a nobis late congestum est, duximus omittendum.</q> Obiit Bergomi
                    annis cumulatus A. 1510. <note>Errasse puto <hi rend="italic">Konig.</hi>
                    Biblioth. Vet. et Non. qui ad A. 1513. refert. Quo etiam errore tenetur <hi
                    rend="italic">Baillettus.</hi></note>. et in Ecclesia S. <hi rend="italic"
                    >Augustini</hi> ibidem sine vlla inscriptione humatur <note>In lucem editus
                    fuisse videtur circa Annum 1440. Eius enim fere aetatis est <hi rend="italic"
                    >Iacobus Philippus</hi> Forestus Bergomensis, qui CALEPINVM coaetaneum suum
                    appellat. Perfectum est enim opus Chronicorum (vti profitetur ipse <hi
                    rend="italic">Philippus</hi> in calce Edit. 1492.) anno a natali Christiano
                    1486. sibi vero a natiuitate 52. Natus est ergo <hi rend="italic">Philippus</hi>
                    A. 1435. et apud suos Bergomenses supremum diem obiens A. 1518. ad octuagesimum
                    quartum annum vitam prorogauit: male septuagesimum quintum Frater <hi
                    rend="italic">Iosephus Pamphilus</hi> in Chronic. Ord. Fratrum Eretnitarum S.
                    <hi rend="italic">Augustini.</hi></note>. Diu vigebat fama Lexici Calepiniani,
                    et in magna auctoritate habebatur. At nasutioribus interea fumum non vendidit.
                    <q>Sed vbi est interim, quod tam magnifice praecipit Calepinus <hi rend="italic"
                    >quidam,</hi> ------ Et tamen sunt, qui mihi indignantur, quod ab hoc ausim
                    dissentire.</q> <hi rend="italic">Erasm.</hi> ad Matth. 26, 63. <q>Ex
                    recentioribus Nicolai Perotti Cornu-Copiae, Nestor, Tortellius. Ex quibus
                    Dictionarium suum Ambrosius Calepinus congessit, homo congerendis quidem illis
                    idoneus, explendis vero quae deerant non idoneus.</q> <hi rend="italic">Lud.
                    Viu.</hi> l. 3. de tradend. discipl. Auctor item Apologiae pro Poetis Latinis
                    apud <hi rend="italic">Gifan.</hi> p. 505. Lexicon hoc appellat insulsum et
                    foetidum, additque CALEPINVM omnia ex <hi rend="italic">Perotto Sipontino</hi>
                    sumsisse, ita, vt a se ne <foreign lang="GR">gru=</foreign> quidem protulerit.
                    Sententia si non verissima, attamen verae proxima, nam qui CALEPINVM cum <hi
                    rend="italic">Perotto</hi> conferre sataget, vix ab eo latum vnguem discedere
                    inuestigando reperiet. Immo ea est ieiunitate Lexicon CALEPINI, vt licet toties
                    incudi redderetur, et magnorum nominum auctoritatem in recudendo iactitet,
                    hominum tamen exspectationi hodie satisfaceret parum. Plurima in eo deesse etiam
                    post vltimam limam, plurimis etiam barbaris vocibus redundare, nullo monente vt
                    ab iis cauerent, plurima etiam superesse in syllabarum quantitatibus errata,
                    praeter id quod in limine operis profitetur, conqueritur <hi rend="italic"
                    >Borrichius.</hi> Adeo in eum incidit, quod non sine sale obseruauerat vir
                    doctissimus, <q>Bonus ille Calepinus toties coctus et recoctus parum sapit.</q>
                    Ita fere Vir eruditissimus <hi rend="italic">Gasp. Sciopp.</hi> in
                    Consultationibus, <q>Ambrosii Calepini Lexicon quouis superiorum est deterius,
                    etiam illud, cui auaritia Typographi nomen Io. Passeratii cum maxima doctissimi
                    viri iniuria praescribere nihil dubitauit.</q> <hi rend="italic">Hieron.</hi>
                    tamen <hi rend="italic">Magius,</hi> quanquam de CALEPINO id, quod res est,
                    sentire videatur, de CALEPINI successoribus plane caecutit. <q>Ambrosium, Diui
                    Augustini fratrem cucullatum, ab oppido in quo natus est, Calepinum nuncupatum,
                    Graecarum literarum omnino expertem, et humanioribus literis vix tinctum, omnium
                    scriptorum fortunatissimum dicere soleo, quod cum Latinum Lexicum Graecorum
                    exemplo edidisset, non id quidem, quod a doctis legeretur, sed ab his, qui in
                    Grammaticorum scholis adhuc versarentur, inornatum, aridum et exemplis e sacrae
                    scripturae interpretibus saepius quam e Cicerone depromtis refertum,
                    doctissimorum postea virorum cura atque opera factum est, vt hoc opus ad
                    immensam magnitudinem excreuerit, vt iure Calepon, id est, <hi rend="italic"
                    >graue</hi> dici possit, et copia verborum vocumque non sine elegantia satis
                    expletum, iam non a pueris modo, sed ab omnibus legatur, vt nullus sit, qui non
                    Calepino aut palam aut tecte hodie vtatur. Tandem enim Gesneri et Manutii
                    additamentis et castigationibus ita auctum atque exornatum prodiit in lucem, vt
                    nihil in eo desiderari posse videatur.</q> Haec ille lib. de Equuleo, cap. 6.
                    <hi rend="italic">Calepiniani</hi> enim operis siue fama siue fortuna plurimos
                    ad laboris similitudinem allexit, qui ab his initiis exorsi tantum aliunde <hi
                    rend="italic">Calepino</hi> ingesserint, vt si iam ipse in terras rediturus
                    erat, suum opus neutiquam agnosceret. <q>Id quod Ambrosio Calepino contigisse
                    videmus, qui cum Lexicon quoddam Latinarum vocum, plerarumque fortasse non bene
                    intellectarum edidisset, placuit inuentum hominibus doctis, et quoniam non esset
                    integrum in illud inuadere, quia prior ille occupasset, relicto Calepini nomine,
                    tantum vnusquisque in illud, quantum poterat, contulit. Itaque iam liber ille
                    tanta rerum copia abundat, vt copia ipsa non aeque sit copia, vt liber ille est
                    copia, neque quidquam sit Calepini nomine illustrius. Hoc quidem nostra aetate,
                    vt de aliis taceam, vsu venit Octauio Pancirolae Regiensi, et Cathedralis
                    eiusdem Ecclesiae Canonico, quanquam fuit Calepino aliquanto felicior. Ille enim
                    suo inuentu, hic est clarus alieno.</q> <hi rend="italic">Ian. Nic. Erythr.</hi>
                    Pinacothec. 3, 53. Editio prima, quam paucis videre contigit, procurata erat ab
                    Auctore, et impressa Rhegii Lingobardiae 1502. fol. quam Senatui Populoque
                    Bergomensi inscripsit. Ibi cum profitetur se multa contra <hi rend="italic"
                    >Laurentium Vallam,</hi> contra <hi rend="italic">Priscianum</hi> aliosque
                    auctores proferre, praestantiorum auctoritate nixum, praestantiores illos et
                    Latinitatis quasi <foreign lang="GR">krith/ria</foreign> infeliciter subiungit.
                    <q>Plus enim apud me Ambrosii, Hieronymi, vel Augustini grauitas et doctrina
                    valet, et Graecorum, quam Laurentii Vallae studiosa reprehensio.</q> In fronte
                    hanc allocutionem ad librum praefixit versibus non admodum comtis inclusam,</p>
                <pb id="as0028" n="28"/>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Mos est putidus: et nouus repertus;</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Ingens materia vt queat videri:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Praeclarusque liber: bonusque totus:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Versus addere nominis probati:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Mentitis titulis: rubore nullo:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Obscurique viri; rudisque vatis:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Auctor sic quasi tunc: bonusque fiat:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Nullis mobile veritas: fidesque est.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Lis demtis liber exeas aperta</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">In vulgus facie: fauore nullo:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Et graiis galeatus: et latinis.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Nam: credas: alii magis: quam ipse</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Quaerent auxilium: petas ab illis.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Sed si flatus olet: proba: legasque.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>Qui nobilia haec Trochaica leget, et epistolam ad S. P. Q. Bergomensem,
                    mirabitur, quae de homine dicta sunt a <hi rend="italic">Iac. Philippo</hi>
                    toties laudato. <q>Ambrosius Calepinus conterrareus (sic) et coaetaneus meus
                    meique instituti professor, cuius consuetudinis suavitate iugiter fruor, his
                    temporibus nobiscum dulciter cohabitans, innumerorum doctorum elucubrationes sua
                    industria magno labore opus pergrande atque insignissimum de vocabulorum omnium
                    notitia solerti indagatione collegit. Illudque tandem dictum, vt in pluribus
                    spargeretur atque diffunderetur, etiam imprimi curauit, idque docta et eleganti
                    epistola ad Senatum Populumque Bergomensem misit.</q> Supplem. Chronic. Prima
                    haec Editio nullo paginarum indicio distincta constat quaternionibus
                    quinquaginta quinque, nitidissimo charactere expressa, <hi rend="italic"
                    >industria Presbyteri Dionysii Berthochi impressoris.</hi> Refertur vsque ad
                    satietatem nominibus propriis etc. quae Cl. <hi rend="italic">Du Cangius</hi>
                    editionum principum a CALEPINO elaboratarum nunquam compos factus, addubitat, an
                    ab ipso an a posteris fuerint profecta. Iterata editio, et Auctori ipsi suprema
                    prodiit Venet. 1509. fol. in officina <hi rend="italic">Petri
                    Liechtenstein:</hi> quam <hi rend="italic">Aegidio Viterbiensi</hi> totius
                    Augustiniani gregis Eremitarum Pastori nuncupauit. Prima haec editio, quam <hi
                    rend="italic">Gesnero</hi> contigit videre: Prima item quam <hi rend="italic"
                    >Borrichio</hi> sedulo licet inuestigatori, et Lexicorum notitiam profitenti.
                    Eruditissimus <hi rend="italic">Du Cangius</hi> tamen editionem principem
                    nunquam propriis oculis illustratam non inscita coniectura circa A. 1500.
                    statuit prodiisse. Editio vberior multo et castigatior <note><foreign lang="IT"
                    ><hi rend="italic">Vedonsi anco del suo infaticabile ingegno le dichiarationi
                    delle voci o parole che da lui furono ne' giovanili anni publicate, e poscia con
                    maggior diligenza corrette, et ampliate mando nuovamente alla stampa, e le
                    intitolo al Padre Egidio da Viterbo, Priore Generale della sua Religione.</hi>
                    Ghilini Teatro d'huomini letterati.</foreign></note>. Epistolam nuncupatoriam,
                    quoniam neque vbique obuiam, et nonnulla scitu non iniucunda contineat, visum
                    est subuectere:</p>
                <p>
                    <emph>
                        <q><hi rend="italic">Ad clarissimum et sapientissimum Theologum, Dominum
                            magistrum Egidium Viterbiensem, totius Augustiniani gregis Eremitarum
                            Pastorem dignissimum, Ambrosius Calepinus Bergomas, eiusdem religionis
                            de Obseruantia nuncupatae minimus</hi> <note>Hoc est fortasse, quod
                            voluit <hi rend="italic">Ich. de Ianua,</hi> <q>De ordine fratrum
                            Praedicatorum <hi rend="italic">modicus.</hi></q></note>, <hi
                            rend="italic">S. P. D.</hi></q>
                    </emph>
                </p>
                <p>
                    <q>Quum hominem senem praesertim, bullam quae dicitur esse non ignorarem, meque
                        ingravescens aetas colligendas iam esse sarcinas admoneret, dictionum
                        interpretamenta olim quidem a me edita proximis vero annis incudi reddita et
                        aliquanto diligentius amusitata collegi, effecique vt castigatiora et
                        vberiora in manus hominum exire possent. Hoc vero quicquid est operis,
                        quamuis et ipse nomini tuo dicare exoptarem, idque ipsum religiosi quotquot
                        Bergomi degunt Collegae nostri pro sua quisque in te pietate a me certatim
                        contenderent, haerebam tamen, neque ingenii tui iudicium praesertim, vt
                        Secundus ait, lacessitum subire audebam. Neque enim sic toto, vt dici solet,
                        caelo errabam, vt non viderem eum esse te, quem quasi Lucillianum illum
                        Persium omnium doctissimum metuere etiam eruditi debeant. Quis enim, quaeso,
                        vel vnicam oden tuam Egidii Romani laudes continentem legere potuit, vt te
                        summum in Poetica non agnosceret? Quis librum de Ecclesiae incremento a te
                        conscriptum et diuina Pontificis Maximi voce laudatum non admiratur? Quis
                        eloquentiae tuae fulmina aequauerit? Quis ad populos te concionantem
                        audiuit, qui non voces tuas Paulli esse tonitrua non existimauerit? Quis
                        tuae illius dialecticae subtilitatis ceratinas et soritas effugerit? Quem
                        porro lateat, quantum in iis, quae Physica quaeque item Metaphysica
                        nominantur, quantum denique in sacrarum literarum studiis semper
                        excellueris? Quid plura? te vnum intelligebam, cui nihil non lectum, nihil
                        non intellectum esset. Sed bene quem summa doctrina formidabilem effinxerat,
                        eundem vitae sanctitas amabilem reddidit. Neque enim mihi quamuis a te
                        longissime constituto nescire permittitur, quam bonus commissi tibi gregis
                        pastor existas, vt languentes foueas, vt demissos erigas, vt salubribus
                        medelis aut venienti morbo occurras, aut eundem si forte irroborauerit
                        amoveas. Noster ordo, quod diu exoptauimus, te auctore est integratus, te
                        Magistro sibi restitutus, te intercedente summis priuilegiis honestatus,
                        quae cum animo voluerem facile percipiebam, te, qui vniuersos ita dirigeres,
                        singulos non contemnere. Hoc denique quasi addita obrepsit audacia, meque
                        illuc impulit, vt ad te, quasi ad numen aliquod, confugerem, et qualescunque
                        vigilias meas tibi dicarem. Quod factum meum boni consulas obsecro,
                        meminerisque me quasi non postremae notae villicum hac ipsa dicatione
                        rationem otii mei exhibere tibi voluisse, quem tu vel vt diligens
                        paterfamilias inspicere non grauaberis, vel certe vt bonus pastor ne
                        pusillae quidem ouis foetum tibi contemnendum putabis, sed vmbra potius tui
                        nominis proteges. Quod si, vt spero, feceris, ad summam votorum meorum
                        peruenisse mihi videbor, ac tuo quasi colophonio suffragio, vt in veteri
                        verbo est, adiutus, in singulis etiam tribus puncta omnia tulisse me
                        existimabo, nec aetatis tantum nostrae oblatratores, sed et celebratum illum
                        veteribus modum contemnam. Vale pater R. et congregationem nostram ac
                        praesertim Bergomensem Conuentum habe commendatissimum. Nam et te, vt
                        debent, omnes mirifice amant ac reuerentur et <hi rend="italic">me
                        decrepitum iam senem atque oculis captum</hi> mira pietate complectuntur.
                        Bergomi Kalendis Octobris MDIX.</q>
                </p>
                <p>Sublato e viuis CALEPINO studiose quamplurimi in eius messem suas falces
                    iniecere. Oneratur prelum et ad satietatem vsque exercetur, prodiitque Lexicon
                    CALEPINI, vel saltem <hi rend="italic">Calepinianum</hi> nomen profitens, tot
                    vicibus, vt paene taedium esset enumerare. Quas editiones vel oculis
                    vsurpauimus, vel de iis legendo quidquam accepimus, subnectemus, <pb id="as0029"
                    n="29"/> plures fortasse addituri, si rei vtilitas laborem nostrum commendaret.
                    Prodiit itaque proxime 1510. apud <hi rend="italic">Ascens.</hi> Paris. et 1516.
                    apud <hi rend="italic">Wechel.</hi> Paris. 1534. ibid. 1535. et 1539. Basil.
                    1544. et 1560. Venet. 1545. 1548. et 1592. Lugd. Bat. non semel, 1570. 1581.
                    1647. 1663. 1681. nec non ex officina <hi rend="italic">Fr. Hackii</hi> 4. sine
                    nota aetatis. Antu. 1572. Geneu. 1620. et alibi saepius.</p>
                <p>Inter caeteros, qui Thesaurum <hi rend="italic">Calepinianum</hi> auxerunt, et
                    celebritatem dedere, non postremi loci vel ordinis erat <hi rend="italic"
                    >Iohannes Passeratius</hi> Trecassinus <note>Trecassium Campaniae vrbs, quae
                    Sequano fluuio interluitur. Vulgo <hi rend="italic">Troyes.</hi></note> in
                    Academia Parisiensi Professor Regius. Caeteros dixi, quales erant <hi
                    rend="italic">Iac. Montanus, Paul. Manutius, Laur. Chifletius, S. I. I. Lud. de
                    la Cerda, Conrad. Gesnerus Tigurinus, Budaeus, Ascensius</hi> aliique, nam quod
                    hodie legimus, vt obseruauit dudum <hi rend="italic">Manutius</hi> praefat. ad
                    Edit. <hi rend="italic">Calepin.</hi> 1548. vix est CALEPINI, sed aliorum, qui
                    eius solo inaedificarunt: <q>Bonum fatum (inquit ille etiam ea aetate quam paene
                    dixeris Calepini pueritiam) Calepinus sortitus est, cui quotidie fere omnes
                    homines de suo largiantur. Certe enim illius Dictionarium non tam auctoris
                    industria, quam aliorum labore studioque in tantam altitudinem excreuit.</q> Ad
                    <hi rend="italic">Passeratium</hi> quod attinet, iis erat naribus, tanto ingenii
                    acumine, tantaque elegantia, tam male autem interea consutae, et tam impigrae
                    additiones, quae ad CALEPINVM habentur, vt cuiusuis potius quam <hi
                    rend="italic">Passeratii</hi> videri debeant. <q>Homo enim emunctae naris, et
                    cui aliena vix placerent, vltimo elogio vovit, ne manes sui malis carminibus
                    onerarentur.</q> <hi rend="italic">Thuan.</hi> lib. 127. fin.</p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Hic situs in parua Ianus Passertius vrna</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Ausonii doctor regius eloquii;</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Discipuli memores tumulo date serta magistri,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Vt vario florum munere vernet humus.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Hoc culta officio mea molliter ossa quiescent;</hi>
                    </l>
                    <l><hi rend="italic">Sint modo carminibus non onerata malis</hi> <note>Hoc
                        Epitaphium inter vltima fere suspiria ipse sibi concinnauit.</note>.</l>
                </lg>
                <p>Vix dici potest, quanta animorum contentione, omnique praedicationum genere ad
                    <hi rend="italic">Passeratii</hi> sermonis puritatem, nitorem elegantiae,
                    ingeniique felicitatem celebrandam confluxere eius aetatis viri doctissimi
                    <note><hi rend="italic">Scaligerum</hi> semper excipio. <q>Passerat <hi
                    rend="italic"><foreign lang="FR">estoit fort ignorant,</foreign></hi> vix octo
                    legerat libros: bene instituebat iunentutem, duo verba latine sciebat, omnes
                    reprehendebat, non erat tantus quantus habebatur. Tricassinus erat, bonus
                    Pedanus ad instituendam iuuentutem.</q> <hi rend="italic">Scaligerana.</hi>
                    Contra vir doctissimus. <q><foreign lang="FR"><hi rend="italic">Il avoit joint a
                    une grande erudition, vne rare politesse et il n' avoit</hi> rien de pedant que
                    la robe et le bonnet.</foreign></q></note>. Natus erat A. 1534. Lutetiam
                    accedens iis, qui auctoritate et gratia plurimum pollebant, inter paucos carus
                    <hi rend="italic">Petro Ramo,</hi> Eloquentiae Professori suffectus,
                    commendatione <hi rend="italic">Henrici Memmii</hi> Maecenatis optimi, et
                    stipendiis regiis honorifice subnixus, praecepta eloquentiae multa cum omnium
                    admiratione infinitis paene discipulis tradidit. Egregia sunt, quae de illo
                    posteris commendauit vir ingenii acerrimi <note><hi rend="italic">P.
                    Massonus</hi> in Elogiis.</note>: <q>Si illum dixero omnibus ferme Grammaticis
                    et Rhetoribus aetatis suae fuisse clariorem, sique addidero, <hi rend="italic"
                    >vltimum Romanorum</hi> apud nos obiisse, verissime, vt opinor, sensisse debeo
                    videri.</q> <hi rend="italic">Casaub.</hi> Epist. ad <hi rend="italic">Iac.
                    Gillotium</hi> 164. <q>At Passeratium non videbo, cuius nuper audiui obitum. Nae
                    vestra Academia vel praecipuum, nisi fallor, tibicinem amisit, quo fulciebatur.
                    Nunc autem quis tanti viri locum occupabit. Stephani etiam nostri obitum, puto,
                    intellexisti. Commelini quoque. An parant Musae fugam ex Europa?</q> <hi
                    rend="italic">Scaeu. Sammarth.</hi> Elog. lib. 4. <q>His enim extremis rei
                    literariae temporibus, nisi Scaligeri, Lipsii, Casauboni, Fabri cum aliis
                    paucissimis adhuc supersint, quis vltimum politioris literaturae decus in huius
                    tanti viri morte concidisse non fateatur?</q> <hi rend="italic">Iul. Caes.
                    Bulenger.</hi> Histor. sui temporis lib. 11. <q>Latinae integritatis in
                    eloquendo, si quis alius, retinens, oratione acutus et tersus.</q> <hi
                    rend="italic">Fr. Parentius</hi> in Oratione de regia sua professione, A. 1595.
                    <q>In literis humanioribus verborumque proprietate ac significatione euoluenda,
                    rara illa et omni artium genere excultissima Passeratii doctrina, qua ille velut
                    Phoenix et vt Romanus alter Varro, iudicio omnium excellit.</q> Decessit
                    Lutetiae Parisiorum 68. anno aetatis, 18. Cal. Oct. Anno a partu Virgineo 1602.
                    inque Dominicano templo ad Iacobaeam portam sepelitur, cum hoc elogio:</p>
                <p>IO. IAC. MEMMIVS. ERRICI. FIL. IOAN. IAC. NEPOS. SVPP. LIBELL. IN. REG. MAG.
                    DISCIP. PEAECEPT. CARISS. HOC. MONVM. DE. SVO. FIERI. CVR. OBIIT. XVIII. KAL.
                    OCTOBR. DIE. S. CRVCIS. M.DC.CII. D. O. M. S. IANO PASSERATIO TRECENSI. VIRO
                    INTER ERVDITISS. MODESTISS. INTER MODESTISS. ERVDITISS. ACADEMIAE, IN QVA SOLI
                    BARBARI ET IGNAVI PEREGRINANTVR, ASSERTORI PRAECIPVO: QVEM LICET SONTICVS MORBVS
                    PER PLVRES <note>Per integrum scilicet quinquennium.</note> ANNOS LECTO
                    PROSTRATVM <note>Dolet in tanta literarum elegantia, quae ipsam Antiquitatem
                    paene redoleat, tam barbare paene dici. Nam <hi rend="italic">afflixerit</hi>
                    legi video, non, vt oportuit, <hi rend="italic">affixerit,</hi> ab omnibus qui
                    hoc Epicedion deseribunt. Vide <foreign lang="GR">to\n kritikw/taton</foreign>
                    ad Hor. Serm. 1, 1, 81.</note> AFFLIXERIT, TAMEN VEL HOC IVVIT STANTEM MORI VT
                    TRIVMPHALEM REGIAE CATHEDRAE SESSIONEM EGREGIO PAENE TERMINANS, MOXQVE INDIGES
                    FVTVRVS LITERATIS PRAESENTIVS NVMEN IN POSTER VM AFFVLGERET. ACAD. MOER. P.</p>
                <p>Scripta eius recenset V. Cl. <hi rend="italic">Heningus Witte</hi> in Memor.
                    Philosoph. p. 18. itemque in Diario Biographico ad Ann. 1602. Opus autem, quo se
                    magnopere extulit, concinnauit de Literarum permutatione ac cognatione,
                    impressum Paris. 1606. 8. V. <hi rend="italic">Colomesii</hi> Biblioth. Choisie,
                    et <hi rend="italic">Scaligerum</hi> de eo opere ibi adductum. Exstant varia
                    eius poematia miro lepore confecta, in tomo tertio Delitiarum Gallicarum p. 1.
                    Quod vero nihil in palaestra <hi rend="italic">Calepiniana</hi> se exercuit
                    lubentissime adsentimur viris oculatissimis <note><q><hi rend="italic"><foreign
                    lang="FR">Mais ce qui a toujours fait jusqu' icy le sujet de l' ettonnement des
                    Scavans, c'est de voir que Passerat qui entendoit si parfa tement le genie de la
                    langue Latine, et toutes les finesses de la plus pure Latiuite, n' ait pas eu le
                    courage de purger le Calepin de tous le mechants mots qui y sont demeurez même
                    apres son Edition, et qu' il se soit cont ente d'y faire mettre ses Additions
                    comme les autres.</foreign></hi></q> Baillet. <hi rend="italic">Iugem. des
                    Sçavans.</hi></note>. Commentum hoc fuit Bibliopolarum et aucupium
                    vaferrimum</p>
                <p>Quid <hi rend="italic">Conradus Gesnerus</hi> Tigurinus <foreign lang="GR">o(
                    polumaqe/statos2</foreign> de CALEPINO meruit, nam de omnibus singulatim
                    scribere infinitum foret, placuit ipsius hominis verbis lectori sistere:
                    <q>Ambrosii Calepini Dictionarium, quod hoc anno 1544. mense Septembri impressum
                    est Basileae apud Leonhardum Hospinianum <pb id="as0030" n="30"/> innumeris
                    locis castigauimus, et ex postrema editione Venetiis excusa ad insigne Sirenis,
                    quae supra quatuor mille vocabulorum ex probatissimis auctoribus accessisse
                    gloriatur, omnia in nostrum exemplar transtulimus, et prosodiae, id est,
                    quantitatis syllabarum notas nouo labore singulis dictionibus, quae ordine
                    alphabeti explicantur, inscripsimus. Caeterum nomina propria, ex quibus maxima
                    pars Venetae accessionis constabat, seorsim a Latinis vocabulis in peculiare
                    alphabetum partim proprio labore, partim iuuantibus amicis, digesta sunt,
                    additis omnibus illis, quae in postremis dictionariis poeticis continebantur;
                    nam et Veneti pleraque sua ex eisdem decerpserunt. Si cui lubet prolixius
                    cognoscere, quantum nostra editio caeteras omnes antecellat, is praefationem
                    nostram dictionario praefixam legat</q> <note>Ex Catalogo Operum <hi
                    rend="italic">Gesnerianorum</hi> a se conscripto, quem videre licet in <hi
                    rend="italic">Bibliotheca.</hi></note>.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Nizolius.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>His succedit MARIVS NIZOLIVS Brixellensis, Ciceronianos omnes labore summo
                    maximaque industria sibi deuinciens. Edidit ille <hi rend="italic">Thesaurum
                    Ciceronianum,</hi> siue <q>Obseruationes in Ciceronem ordine literarum digestas,
                    quibus omnis vere Latine loquendi ratio et quot quibusque modis vnaquaeque vox
                    distingui variarique possit per Exempla Ciceronis plane demonstratur.</q>
                    Excusas Basil. 1530. et deinde Ven. 1535. fol. rursus 1541. adiectis illis
                    vocabulis, quae <hi rend="italic">Basilius Zanchius</hi> (de quo modo) post
                    NIZOLIVM ex <hi rend="italic">Cicerone</hi> collegerat. Auxerunt plurimi, atque
                    edidit demum <hi rend="italic">Herwagius</hi> 1548. cum magna accessione
                    verborum per <hi rend="italic">Caelium Secundum Curionem,</hi> iterumque Franc.
                    1568. fol. <hi rend="italic">Marcellus</hi> deinde <hi rend="italic"
                    >Squarcialupus Plumbinensis, Iacobus Cellarius</hi> <note>Basil. 1576. et 1583.
                    fol. Lugd. 1580. et Francof. 1613. fol.</note> <hi rend="italic"
                    >Augustanus,</hi> et <hi rend="italic">Alex. Scot, Scotus</hi> <note>Lugd. apud
                    <hi rend="italic">Bart. Vincent.</hi> fol. 1607. Col. Allobr. 1612. 4to. et
                    Lugd. 1613. 4to. Idem ergo annus 1613. tres vidit NIZOLII editiones elaboratas,
                    Francofurtensem sc. <hi rend="italic">Cellarii,</hi> Lugdunensem <hi
                    rend="italic">Scoti,</hi> et Basiliensem <hi rend="italic">Lud. Lucii,</hi> de
                    qua mox quaedam erunt exponenda.</note>. Auctissimae deinde Editiones et
                    emendatissimae, Lugd. apud <hi rend="italic">Th. Soubron.</hi> 1608. fol. et
                    Col. Allobrog. 1612. 410. Postremo labor iste ab vna <hi rend="italic"
                    >Ciceronis</hi> radice profectus in iustam tandem molem et vtilitatem Lexici
                    excreuit cura <hi rend="italic">M. Ludouici Lucii</hi> Basiliensis Academiae
                    Professoris, qui A. 1613. duobus voluminibus fol. edidit ibidem <q>Latinae
                    Linguae Thesaurum bipartitum, priorem quidem ex vno Cicerone iam olim a Mario
                    Nizolio collectum, posteriorem autem ex aliis quoque Latini Sermonis auctoribus
                    comportatum; probatissimorum tum Oratorum, Historicorum, ICtorum, Medicorum, tum
                    etiam Poetarum verba et loquendi modos copiosissime explicantem.</q> <hi
                    rend="italic">Lucius</hi> quod non praestistit <hi rend="italic">Nizolius</hi> e
                    magno Linguae Latinae Thesauro, <hi rend="italic">Stephani</hi> puta, sibi
                    arripuit, ab ipso <hi rend="italic">Plauto</hi> ad <hi rend="italic"
                    >Claudianum</hi> vsque verba verborumque vsus conferens, resectis, quae erat
                    istius saeculi continentia, <hi rend="italic">propriis</hi> nominibus, aliisque
                    plurimis, quorum peculiaria Onomastica passim exstitere, de iis rebus, vti par
                    erat, consulenda. Ad NIZOLIVM autem vt aliquando revertamur, ea erat vel
                    modestia vel infelicitate, vt nihil fere de eius fama vel fortunis posteritati
                    describendum reliquerit. Nam quae <hi rend="italic">Iohannes Norwegus
                    Hassus</hi> Promptuarii Grammatici, Nomenclatorisque Auctorum in Promptuario
                    citatorum Scriptor de eo tradidit, sunt <foreign lang="GR"
                    >au)tolecei\</foreign>, vt solet, ex Gesnero descripta. Summorum virorum
                    amicitiis et familiaritate vtebatur, quibus profecto maximum sibi opus esse
                    duxit, ad domesticam tenuitatem subleuandam, qua videtur admodum laborasse. Ita
                    fere ille in Epistol. qua librum suum <hi rend="italic">Ioan. F. Gambarae</hi>
                    inscripsit. <q>Nam quanquam possum multos commemorare, quibus plurimum debeo, et
                    in iis praecipue clarissimum et amplissimum virum eundemque Iuris Ciuilis longe
                    peritissimum Matthaeum Aduocatum et eius filium Camillum adolescentem omni
                    corporis animique virtute ornatissimum, qui me antea sibi multis et magnis de
                    causis maxime obligatum nunc etiam obligarunt magis, cum in editionem huius
                    operis <hi rend="italic">omnem pecuniam mihi liberalissime suppeditarunt,</hi>
                    tamen et ipsi, qua sunt modestia, et caeteri omnes facile patientur, vt me tibi
                    plus quam sibi deuinctum esse confitear. Tu enim primum <hi rend="italic"
                    >hospitio me accepisti, quo iam tertium et decimum annum</hi> honestissime vtor,
                    <hi rend="italic">tu tenuitatem meam liberalitate tua</hi> semper sustentasti,
                    tu literas et studia mea nunquam fouere et excitare destitisti, tu me omnibus
                    rebus assidue prout facultates tuae tulerunt, et auxisti et ornasti. Quid multa?
                    nisi tu fuisses, ego plane nihil essem. Quare non solum mea omnia, sed me ipsum
                    prorsus tibi me debere fateor.</q> Vixit NIZOLIVS STEPHANO nostro aequalis,
                    cuius quoque Thesauri editionem comparauit Ven. 1551. pluribus infra
                    describendam. Eius <hi rend="italic">Ciceronianitatem</hi> salso et pererudito
                    dialogo perstringit <hi rend="italic">H. Stephanus</hi> fil. <hi rend="italic"
                    >Nizoliodidascalo</hi> sc. 1578. 8uo. Cum <hi rend="italic">M. Ant.
                    Maioragio</hi> simultates quoque literarias exercuit, cum <hi rend="italic"
                    >Ioanne</hi> quoque <hi rend="italic">Vernereto Pontarliano</hi> qui librum a
                    NIZOLIO conscriptum et Parmae excusum 1553. <q>de veris principiis et vera
                    ratione philosophandi contra pseudophilosophos</q> acriter ad examen reuocat,
                    atque intra biennium <hi rend="italic">Iuuenis</hi> cum <hi rend="italic"
                    >Sene</hi> concertauit. Transtulit praeterea NIZOLIVS <hi rend="italic"
                    >Galeni</hi> explanationem obsoletarum vocum <hi rend="italic">Hippocrati,</hi>
                    excusam Venetiis a <hi rend="italic">Iuntis</hi> cum operibus <hi rend="italic"
                    >Galeni</hi> 1550. Ad Thesaurum autem, quo maxime innotuit, quod spectat
                    praecipue, diu est quod literatis desiit esse in pretio, nec tanti videtur, vt
                    nouennium, quod in eo digerendo se absumsisse confitetur, exspectare
                    potuisset.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Zanchius.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>BASILIVS ZANCHIVS Bergomas <note>Plures <hi rend="italic">Zanchios</hi> doctrina
                    et ingenio celebres Prouincia Bergomensis eodem fere tempore edidit; <hi
                    rend="italic">Ioannem Chrysostomum Zanchium,</hi> nostri fratrem germanum, qui
                    libros tres de Origine Orobiorum seu Cenamorum ad <hi rend="italic">Bembum</hi>
                    Card. scripsit: Panegyricum quoque ad <hi rend="italic">Carolum V.</hi> Imp.
                    Augustum elegantissime elaboratum: Compendium item de 7. Sacramentis, etc. <hi
                    rend="italic">Dionysium</hi> item <hi rend="italic">Zanchium,</hi> alterum
                    germanum, in Sodalitio Canonicorum Regularium vitam cum fratribus traducentem.
                    Hic est, ni fallor, <hi rend="italic">Dionysius</hi> ille <hi rend="italic"
                    >Zanchius</hi> Bergomas, qui vitam <hi rend="italic">S. Marthae</hi> hospitae D.
                    Iesu Christi carmine complexus est. <hi rend="italic">Hieronymum Zanchium,</hi>
                    profundae in Theologicis studiis eruditionis, inter Reformatos clari nominis,
                    <hi rend="italic">Basilio</hi> nostro et amicitia et cognatione coniunctissimum,
                    de quo plura erudite disceptat <hi rend="italic">Baelius</hi> in Lexico. <hi
                    rend="italic">Hieronymum Zanchium</hi> Iurisperitum ex eadem stirpe editum, qui
                    in 2. Infortiati commentatus est, <hi rend="italic">Pauli Zanchii</hi> ICti item
                    excellentissimi filium. <hi rend="italic">Bartholomaeum Zanchium</hi>
                    Bergomatem, qui in <hi rend="italic">Sallustii</hi> Bellum Catilinarium scholia
                    scripsit. Vide <hi rend="italic">Hieron. Zanchii</hi> Epistol. penult. libri
                    secundi ad <hi rend="italic">Laelium Zanchium</hi> Veronensem. Immo adeo
                    literarum laude abundauit Bergomum, vt <hi rend="italic">Douatus Caluus</hi> non
                    dubitaret clarorum Bergomatium historiam literis tradere. <hi rend="italic"
                    ><q>Scena letteraria de Scrittori Bergamaschi.</q></hi></note>, Canonicus
                    ordinis Lateranensis inter Lexicographos iure recensendus. Nam praeter <hi
                    rend="italic">spicas,</hi> quas ad <hi rend="italic">M. Nizolii</hi> e <hi
                    rend="italic">M. Tullio</hi> obseruationes <hi rend="italic">collegit,</hi> in
                    <hi rend="italic">fascemque colligauit Anton. Massae</hi> Galesio I. C. Ciui
                    Romano ac <pb id="as0031" n="31"/> Poetae inscriptas, ad <hi rend="italic"
                    >Ambrosii</hi> etiam <hi rend="italic">Calepini</hi> Dictionarium addidit siluam
                    verborum Latinorum ex optimis quibusque scriptoribus collectam. A prima
                    adolescentia in vrbe Roma, <hi rend="italic">Leone</hi> X. Pontifice, versatus
                    est, literatis viris, quorum opimam messem ea aetas tulit, inprimis carus et
                    acceptissimus. Scripsit <q>Notationes in omnes S. Scripturae libros,</q> <hi
                    rend="italic">Antonio Augustino</hi> Ilerdensium Episcopo, mox Tarraconensium
                    Archiepiscopo dicatas. Colon. Agrip. 1602. 8uo. <q>Quaestiones item in 4. libros
                    Regum et duos Paralipomenon,</q> quas e <hi rend="italic">Theodoriti</hi>
                    potissimum scriptis decerpsit, et de Graecis Latinas fecit. <q>Epithetorum
                    Latinorum Thesaurum, et Poemata Sacra</q> quae magno in pretio habentur,
                    praecipue autem inter caetera libri duo, versu heroico elaborati ad <hi
                    rend="italic">Petr. Bembum</hi> Card. qui <q>Hortus Sophiae</q> inscribuntur.
                    Bibliothecae Vaticanae praefecturam summa cum laude gessit, diemque supremum
                    obiit Romae 1560. Vide de <hi rend="italic">Zanchio</hi> plura agentem <hi
                    rend="italic">Quenstedtum</hi> de viris illustribus, <hi rend="italic"
                    >Baelium</hi> in Lexico Critico, <hi rend="italic">Arnoldum Mylium
                    Birckmannum,</hi> in praefatione ad <hi rend="italic">Zanchii</hi> Notationes,
                    <hi rend="italic">Ghilinum</hi> in Theatro, <hi rend="italic">Konigium, Lilium
                    Gregorium Gyrald.</hi> de Poetis suorum temporum.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Robertus Stephanus.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>De ROBERTI STEPHANI vita, ingenio et celebritate pauca ideo suscepimus dicenda,
                    quoniam in ea parte abunde satisfecit doctorum hominum exspectationi Vir
                    eruditissimus, <hi rend="italic">Historiae Stephanorum et annalium
                    Typographicorum</hi> auctor longe celeberrimus, qui ea, quae ex literarum
                    monumentis iam olim ad eam rem pertinentia coegerat, nunc denuo rogatu nostro in
                    studiosorum gratiam quos indies demereri satagit, ad incudem reuocauit, atque vt
                    Editione nostrae auctarium accederet et incrementum, suo maximo merito exorari
                    se passus est. Ad ea igitur properamus, quae historiam Latinitatis ad
                    maturitatem fere perductae eius maxime laboribus et auspiciis complecti
                    videantur.</p>
                <p><q>Vidit</q>, inquit Vir doctissimus <note><hi rend="italic"
                    >Borrichius.</hi></note>, <q>Calepini maciem et lacunas ROBERTVS STEPHANVS, vir
                    ad promouendas bonas literas quasi natus, qui decem eruditorum hominum opera et
                    ex Auctoribus optimis prosis, vorsisque excerpendi labore vsus <hi rend="italic"
                    >Thesaurum Linguae Latinae</hi> procudit. ------ quem ad nostram quoque aetatem
                    Gens docta amat, intuetur, consulit tanquam statuam Mercurialem.</q> Bonus
                    itaque <hi rend="italic">Calepinus</hi> tantum laudis decerpsit, vt Lexici
                    amplissimi atque locupletissimi, cui condendo suae vires vix poterant sufficere,
                    hortator tamen, et <hi rend="italic">causa,</hi> vt aiunt, <hi rend="italic"
                    >vltima</hi> exstare videretur. Nam cum STEPHANVM efflagitarent plurimi, vt <hi
                    rend="italic">Calepini</hi> Dictionarium suae integritati restitueret iam tum
                    <note><hi rend="italic">Edit. Thes. 1531.</hi></note> praue exceptum, aliorumque
                    temeritate, id quod omnium minime decebat, corruptum, infinito labore deterritus
                    vir vtcunque laborum, qui e re literaria esse poterant supra fidem
                    patientissimus, tum vero maxime sentiens se inanem operam praestare, neque Reip.
                    prodesse posse, re ter quater tentata, tandem incoepto destitit. Mutato itaque
                    consilio instabant studiosi, vt exquisitius aliquod Dictionarium aut colligendum
                    curaret, aut ipse proprio labore colligeret. Caeteris itaque omnibus vno ore
                    negotium tam iniquum palam detrectantibus, ipse se operi accinxit, annosque
                    circiter duos in eo negotio dies noctesque desudauit. Iactis idcirco
                    fundamentis, a <hi rend="italic">Plauto</hi> et <hi rend="italic">Terentio</hi>
                    <note>Inde fit, vt in omnibus <hi rend="italic">Thesauri</hi> Editt. hos duos
                    auctores quos dedita opera perlegit, sedulo annotatos et loca diligenter
                    adducta, numerisque signata vbique reperiamus. Nam in <hi rend="italic"
                    >Terentianis</hi> testimoniis ferme vbique tres numeri signati sunt, quorum
                    primus actum, secundus scenam, tertius versiculum describit. (Non vtique ergo
                    leuissimum fuit vulnus, quod STEPHANO inflixere postremi Sicarii potius quam
                    Editores, qui vltimum numerum, versiculi designationem, vt inanem amputarunt.)
                    In <hi rend="italic">Plautinis</hi> duo. Prior annotat quamlibet Comoediae
                    diuisionem, (nam in <hi rend="italic">Stephanica Plauti</hi> editione, quam
                    proximo fere anno absoluerat, in tot distribuitur partes vnaquaeque fabula, quot
                    complectitur scenas, in computum adscitis arguirento, prologo etc.) posterior
                    versieulum, in editione modo memorata numeris ad marginem diligenter notatum. In
                    testimoniis ex <hi rend="italic">Plinii</hi> Epistolis vnicus est numerus,
                    idemque epistolam denotans. <q>Sic enim hos treis authores.</q> (Verba sunt
                    STEPHANI lectorem in aditu compellantis) <q>nostris expressos characteribus per
                    numeros distinximus, vt si quis locum ex Dictionario conferre velit, id facere
                    nullo negotio queat. At cur, inquiet percontator, non idem fecisti in omnibus
                    authoribus? Quia nondum sub nostrum prelum venerunt.</q></note> totam rem
                    exordiri atque euolui voluit, quibus diligenter perlectis, atque adeo minute
                    excussis, vt verbum fere nullum praetermiserit, quin in commentarios suos
                    coegerit, eos deinde explicari et cum omni diligentia in ordinem alphabeticum
                    redigi curauit, vt essent veluti silua quaedam et quasi materies futuri
                    Dictionarii. Qua igitur mente, quoue consilio, opus suum hoc sumto exordio
                    contexuit et ordinauit, ex praefatione quam huic Editioni praefigi curauimus,
                    discendum est, ne nobis sint omnia repetenda. Infinitis igitur exantlatis
                    laboribus, animoque ita distracto, vt inter operam paene Herculeam materiam
                    duobus prelis quotidie sufficere cogeretur, (nam eadem fere tempestate <hi
                    rend="italic">Virgilio</hi> operam dedit, et <hi rend="italic">Maturini
                    Corderii</hi> libellum de corrupti sermonis emendatione in lucem protulit) 1111
                    Cal. Octob. 1531. totam rem ad felicem exitum perduxit, Paris. Fol. crassitie
                    mediocri, typisque luculentis, propriis sumtibus, proprioque labore. Totius
                    operis consilium et rationem ipse exposuit, commoditatesque explicuit ad calcem
                    Epistolae praefatoriae, vnde mens primi <hi rend="italic">Thesauri</hi>
                    STEPHANICI commodissime aperietur. Ibi ostentat magnopere alphabeticam
                    vocabulorum seriem pulchramque distinctionem, nec vocabulorum modo, sed
                    constructionum locutionumque, cui rei si qua inerit vtilitas, quam inesse quidem
                    suspicor, non leuem studiosorum gratiam demerebimur, qui istam commoditatem,
                    maxima opera, auctiorem aliquantulum in hac nostra Editione reddidimus.
                    Vnicuique dictioni subiecit Gallicam interpretationem. Proprium illud erat, et
                    vnicum praeter diligentiam quod ex suo penu ad hoc opus adduxit <note><q>Itaque
                    ingenue fateor, nihil hic inesse de meo, praeter laborem ac diligentiam et
                    Gallicae declarationis bonam partem.</q> Praesat. STEPH.</note>. Quod vero
                    vernaculum sermonem ad explicandum maxime adhibuit, cum aliorum exemplis, tum
                    nonnihil etiam rationibus se tuetur, quia scilicet permultae sunt et dictiones
                    et locutiones eiusmodi, vt vix vlla declaratione Latina intelligi possint. Sed
                    cum eadem obiectio facile recurrat, quemcunque demum sermonem adhibueris, vt
                    alterius sit Interpres, cumque suis solummodo consulat, qui vernacule exponat,
                    vnde fit, vt inter istius gentis limites istiusmodi Lexica fere contineantur,
                    neque alibi innotescant, mutato consilio interpretationem Gallicam recocto opere
                    vt inutilem resecuit. Ad testimonia quod attinet, summa nobiscum fide egit
                    STEPHANVS. Nam quamuis praeter ea, quae propria lectura suppeditauerat, plurima
                    ex <hi rend="italic">Calepino</hi> aliisque, qui antecedebant, corrasit, si quos
                    tamen auctores <pb id="as0032" n="32"/> adduci sentiebat minus idoneos, iis
                    reiectis, probatiores multo adhibuit, et vt nullam gratiam abesse sineret, etiam
                    probatissimorum testimonia, quae in aliis Dictionariis saepe corrupta
                    legebantur, quam fidelissime potuit fieri, paene omnia restituit. Ad ordinem
                    etiam alphabeticum cum plurimum conferre videbat, vt etiam composita suo loco,
                    non vt saepe fit, in alieno, id est in suis simplicibus quaererentur, eam etiam
                    operam vtilissimam sane praestitit, vnde mirandum (potius an dolendum?)
                    posterioribus hominibus tam inscitam dispositionem placere potuisse, vt
                    vnumquodque vocabulum in suam quasi gentem et familiam dubiam aliquando et
                    incertam dispertirent, vnde taedium consulenti et molestia absque ingenti
                    fructus specie saepissime oboriri solet. Immo etiam mirandum maxime <hi
                    rend="italic">Henrico</hi> filio tale aliquid in mentem venisse, vt praeter
                    istiusmodi distinctionem, quae sibi in Graeco Thesauro vehementer placuit, vbi
                    profecto integrum erat quamlibet adhibere, tale etiam commentum in paternum
                    quoque Thesaurum meditaretur. Laeuum hominem, et omnium quos vidi pessime
                    feriatum <note><q>Spero autem fore, vt paternis vigiliis meas aliquando addens,
                    illud Thesauri Latinae Linguae opus cum aliis rebus, <hi rend="italic">tum vero
                    vocum dispositione ei simili, qua in Graecis vsus sum,</hi> luculentius
                    reddam.</q> <hi rend="italic">H. Steph.</hi> Praef. Graec. Thes.</note>! Nomina
                    denique propria admisit fere nulla. Vtinam ne vnum quidem! Nam quanquam adeo
                    rara occurrant, vt vix viginti passim in toto opere inueniantur, ea potius cum
                    caeteris ex Dictionariis ad eam rem concinnatis, ad quae sc. lectorem amandat,
                    quam ex huiusmodi opere quaeri oportebat. Licet denique eum, qui profiteatur, se
                    nullas fere voces inserere, nisi quotquot ex aliquo auctore recepto
                    probatissimoque commendari poterant, intra aureae Latinitatis limites se vt
                    plurimum continere decebat, aliquando tamen ad ferream barbaramque paene se
                    delabi patitur. Neque haec increpandi animo dicimus. Nam qui Thesaurum L. L.
                    meditetur, quanquam cum STEPHANO nostro ex <hi rend="italic">Terentio, Cicerone,
                    Plauto</hi> caeterisque melioris notae spiritum animumque ducat, nonnihil tamen
                    cum eodem ex <hi rend="italic">Apuleio, Palladio, Persio, Martiali, Iul.
                    Firmico, Lucano, Claudiano, Iustino, Curtio, Lampridio,</hi> nonnihil quoque ex
                    ICtis, ex <hi rend="italic">Caio, Paullo, Vlpiano,</hi> etc. sibi adnasci et
                    adhaerescere lubens, videbit. At STEPHANO tamen neutiquam sunt condonanda, quae
                    ex ipsa sentina Barbarismi depromit, et quae non dicam a probatissimo auctore
                    sed a nullo commendentur; MYMPHVR, SVBTAL, SVBTEGVLANEA, PETILANSVRA, ACIALE,
                    etc. Quae a Graecis mutuatur, a nullo Latino Scriptore vsurpata, OSTRACISMVS,
                    POLIS, PHALACRON, ACARVS, etc. Condonari vtcunque possint, quae finxit incuria
                    aut lectio nimis properata, ABINTEGRO, ACEDARIA, quod ACETARIA rectius
                    scribitur, vti modo occurrat. Condonari etiam fortasse, quae adducit ex vnius
                    <hi rend="italic">Perotti</hi> auctoritate, vt NEQVITVS, etc. cum hominem sapiat
                    alienae diligentiae quam suae aequiorem aestimatorem. Neque profecto in ea
                    <foreign lang="GR">periergi/a</foreign>, modo ne nimium pinguescat liber,
                    quidquam vel fraudis vel iniuriae consulentibus obiici sentio; si vnaquaeque vox
                    suam secum adferat <foreign lang="GR">au)qenti/an</foreign>, siue sit <hi
                    rend="italic">Ciceronis</hi> vsurpantis, siue <hi rend="italic">Perotti</hi>
                    adducentis, integrum interea sit lectori, fidem suam vel adhibere, vel
                    reprimere, modo inter <hi rend="italic">Ciceronem</hi> et <hi rend="italic"
                    >Perottum</hi> internoscere et diiudicare poterit.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Edit. Thes. 1536.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Iactis vtique tam praeclaris fundamentis, quantum deinde operae Typographicae
                    relinquebant otii, totum id in legendis Latinae Linguae principibus consumsit,
                    annumque 1536. Dictionario suo clausit ad prelum reuocato. Nam cum multa
                    lectione, magnoque vsu plurima deesse cognouit, idemque ab aliis accepit,
                    plurima item emendari posse, manum operi iterum admouit, et a doctissimo quoque
                    quidquid in hoc commentandi genere annotasset, nominatim <hi rend="italic">Gul.
                    Budaeo, Lazaro Bayfio, Iacobo Tusano</hi> Graecarum literarum Regio Professore
                    accepit. Magna itidem vocum formularumque, et Nominum propriorum, quorum
                    absentiam nonnulli iam moleste ferebant, adiectione locupletauit, XIV. Cal. Dec.
                    1536. fol. Vnum erat quod Lectoribus suis vehementer placiturum fore visum est
                    Compilatori, vt cum plurimae sc. voces nulla auctoritate enisae, nullo vadimonio
                    fultae, quibusdam idcirco tanquam parum Latinae minus probabantur, eae iam suos
                    sisterent auctores. Sed cum <hi rend="italic">Calepinum</hi> video, <hi
                    rend="italic">Perottum</hi> etc. adduci, curam laudo et diligentiam, exitum
                    desidero, neque voces idcirco tanquam Latiniores facile ero probaturus. Sermonem
                    Gallicum adhuc retinuit interpretem, non suo consilio vsus, sed aliorum
                    voluntati, a quibus vix dissentire poterat, nimium fortasse obsequutus.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Edit. Thes. 1543.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Tertia et vltima Editio, quam procurauit ipse STEPHANVS, prodiit huiusce anni
                    aestate XII. sc. Calend. Iun. Paris. ex sua Officina, 2. Voll. fol. Cum Vir
                    meritissimus nihil aliud in animo habuisse videtur, nisi vt frequenti lectione,
                    communicatoque cum viris doctissimis consilio, opus vix sedulo inchoatum et
                    quasi rudiori filo adumbratum, latius aliquando explicare et in splendidiorem
                    vestem euoluere posset, facile erudito lectori liquebit, hominem prioribus
                    vestigiis insistentem iam imperfecta omnia perpolire, obscuris lucem, dubiis
                    auctoritatem addere. Interpretatione igitur Gallica penitus exulante,
                    praetermissa, quorum infinitus fere erat numerus, accedere, testimonia, quae
                    partim ignoratione loci corruptae antea legebantur, partim omnino deerant,
                    augeri et restitui voluit. Syllabarum quantitates iam primum summa cura
                    expediuit. Loca <hi rend="italic">Ciceronis, Catonis, Varronis, Columellae,
                    Plinii, Caesaris, Liuii, Martialis, Persii, Iuuenalis, Virgilii,</hi>
                    reliquorumque Poetarum iuxta editiones, quibus ea hominum aetas vtebatur,
                    fidelissime adduxit. Cum plura sint, quae hunc <hi rend="italic">Thesaurum,</hi>
                    licet sui generis perfectissimum, tanquam naeui contaminent, duo maxime
                    animaduertimus, quae sunt illustrissima. Et quod auctoritates exclusit optimas,
                    et quod admisit deterrimas. Exclusit, dixi, cum id potius erat temporis
                    infortunium, quod nonnullos Auctores Latinos nondum ex prelo receperat. Neque
                    enim ea aetas vidit, aut certe parum attente vidit STEPHANVS, <hi rend="italic"
                    >P. Syri</hi> Sententias, Fabulas <hi rend="italic">Phaedri, Gratium Faliscum,
                    Hyginum, Solinum,</hi> Panegyricos, Historiae Augustae scriptores, cum plurimis
                    aliis. Prodierat quidem <hi rend="italic">Manilius</hi> saeculo superiore, sed
                    cum caeteris neglectus. Nondum, aut nondum satis Veterum Poetarum
                    Historicorumque fragmenta in vnum coegerant Viri industriosissimi: Nondum etiam
                    ea Latinitas, quae non nisi in Marmoribus Saxisque reperitur, cura <hi
                    rend="italic">Gruterorum, Boissardorum,</hi> aliorumque sub prelum subierat.
                    Quibus quos opponit (id enim erat secundum) quasi eorum iacturam redimere
                    vellet, <pb id="as0033" n="33"/> Commentatorum antiquorum colluuiem, praeterea
                    ex Recentioribus, <hi rend="italic">Laurentium Vallam, Hermolaum Barbarum,
                    Ruellium, Budaeum, Bayfium, Caelium Rhodiginum</hi> cum Lexicographis, quos pone
                    sequebatur. Vnde euenit, vt ex Aequalibus siue Philologis, siue Lexicorum
                    scriptoribus, plurima desumeret, quae ignorauit Vetustas; ASTROLABIVM ex <hi
                    rend="italic">Sipontino;</hi> ASTRONOMIA ex <hi rend="italic">Valla;</hi>
                    COMBENNONES ex eodem <hi rend="italic">Sipontino;</hi> item COMBINARE,
                    COMBINATIO, etc. CHEOPINA ex <hi rend="italic">Budaeo;</hi> CHRIA,
                    CHRYSOPLYSIVM, PHRATRIAE, PHRATORES, cum infinitis fere aliis, quae vsus et
                    necessitas posteriorum hominum ex Graecis Latina fecerat. Contulit multum ad hoc
                    opus <hi rend="italic">Theodoricus Bellouacus</hi> <note><q>Qua in re praecipua
                    sane laus debetur Ioanni Theodorico Bellouaco, viro doctissimo, et in optimis
                    quibusque auctoribus valde exercitato, ac, quod omnium est maximum, acri iudicio
                    praedito: qui, nisi nobis auxilio fuisset, et quasi Hercules quidam fesso
                    Atlanti in partem laboris successisset, nunquam profecto tantam operis molem
                    sustinere potuissemus. Is igitur iam inde ab initio instituti laboris, ita
                    nobis, vel Reip. potius, cuius est sane amantissimus, operam dedit, vt omnia,
                    quae et a nobis, et a nostris congesta erant, ipse relegeret, eaque tanquam
                    supremus artifex inchoata et adhuc rudia perpoliret.</q> Praefat. Edit.
                    1543.</note> cuius auxilio debere se fatetur, quod tantae operis moli non
                    succubuerit. <q>Ex ipso autem Budaeo,</q> inquit ille, <q>tam multa ad verbum
                    transcripsimus, vt paene ei rara in hoc opere et exquisita omnia debeantur.</q>
                    Quantum aliis quoque nonnullis, ex ipsius verbis excipiat lector ad calcem
                    secundi voluminis, quae Mantissae siue Appendicis Epistola praefatoria
                    exhibuit.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <q>
                            <hi rend="italic">Robertus Stephanus, Typographus Regius, Lectori.</hi>
                        </q>
                    </emph>
                </p>
                <p>
                    <q>Quum essemus in eo paene temporis articulo, vt Thesaurum hunc nostrum vix
                        credendis laboribus congestum tandem publicum faceremus, eiusque rei fama
                        constantior ad multos emanasset: ecce commodum, nisi quod non satis in
                        tempore Andreas Tiraquellus Regis Christianissimi in Senatu Parisiensi
                        Consiliarius, vir etiam libris editis orbi notus, Aegidius quoque Perrinus
                        officialis Iosatius, et Iacobus Goupylius <foreign lang="GR"
                        >fili/atros2</foreign>, abs quo sumus non mediocriter adiuti, sedulo nos
                        admonuerunt, esse quaedam apud se huius argumenti, non indigna, quae hic
                        quoque appingerentur: eorumque, si nobis ita videretur, exscribendorum
                        potestatem se facturos vltro receperunt. Erant autem in librorum margines
                        tumultuaria, vt fere fit, lectione adscripta. Ego vero nihil eorum
                        neglecturus, quae vsui fore studiosis intelligerem, acceptos ab eis codices
                        diligentia quanta potui maxima perlustraui: quae visa sunt in rem tuam
                        futura, Candide lector, ea protinus excerpsi, atque seorsum in hos
                        quaterniones contuli: grandiori quidem illa volumini, suo quodque loco,
                        inserturus, nisi sero ad nos peruenissent. Habebat et Ioannes Theodoricus
                        Bellouacus, cui plurimum debent quotquot vsuri sunt nostro Thesauro, non
                        pauca, potissimum ex Plinio sibi priuatim quondam selecta, sed inter chartas
                        ita latentia, vt non comparuerint, nisi vniuerso opere prope perfecto. Ea
                        tandem vbi praeter spem emerserunt, studiose recognouit, et vt prius illud
                        beneficium vel hac cumularet accessione, publica esse voluit. Nos quoque
                        suprema huic operi imposita manu, omnibus bibliothecae nostrae libris
                        pertractatis et euolutis, quae delapsa alicuius momenti visa sunt, vna cum
                        locis aliquot corruptis, quae inter imprimendum animaduersa, et restituta
                        fuerant, his interseruimus. Tuae partes erunt, amice lector, et hanc operam
                        tibi navatam boni consulere: et his exemplis ad iuuandam rem literariam
                        quacunque valebis ratione, vehementius accendi. Vale, et alienis sudoribus
                        fruere non ingratus,</q>
                </p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Edit. Thes. 1551.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>STEPHANO superstite <hi rend="italic">Marius Nizolius</hi> Brixellensis, de quo
                    plura superius, Thesaurum mendis expurgare, nouaque vocabulorum accessione
                    locupletare, suscepit. Quantum in emendando potuit, nescitur, cuius <foreign
                    lang="GR">a)gxi/noia</foreign> a nemine, quod sciam, celebratur: qua ratione
                    locupletauit, fortasse optime docebitur ex verbis <hi rend="italic">H.
                    Stephani</hi> Filii, quae curauimus subiungi <note>Credibile est, Nizolianam <hi
                    rend="italic">Thesanri</hi> Editionem respexisse <hi rend="italic"
                    >Stephanum</hi> in sequentibus, quae ea ipsa tempestate Venetiis procurabatur,
                    qua ROB. STEPHANVS patria profugus Venetias caeteraque loca Transalpina
                    peragrauit. <q>Metuo certe, ne miseri isti <foreign lang="GR"
                    >barbarolecikosur)r(apta/das2</foreign> et voces illas et alias quamplurimas,
                    itidem commenticias aut quolibet modo mendosas, quas ego relegaui, vel potius
                    <foreign lang="GR">e)s2 ko/rakas2</foreign> <corr sic="amandavi"
                    resp="transcriber">emandavi</corr>, tanquam per incuriam a me praetermissas in
                    meum etiam illum Thesaurum intrudant. Quod quum accidet, idem prorsus mihi, quod
                    patri meo, ROBERTO STEPHANO, id est, idem meis quod eius laboribus, vsu veniet.
                    Quum enim ille Venetiis agens quandam officinam Typographicam ingressus esset,
                    in qua excudebatur eius Thesaurus Latinae Linguae, sumta in manus charta, oculos
                    statim in quoddam vocabulum coniecit, quod se olim reiecisse, dum opus illud
                    construeret, recordabatur. Miratus ergo suum exemplar afferri ad se iussit, quod
                    suae memoriae non omnino fidendum putaret. Ibi certe vocabulum illud non
                    inuenit, sed margini adscriptum, vt insereretur, videt. Tunc eum, cuius manu
                    adscriptum erat, conuenire, et quo id consilio fecisset, interrogare. Hic vero
                    non aliud respondere, quam se non vocabulum hoc solum, sed aliquot alia itidem
                    adiecisse. Quae quum patri meo ostendisset, ea ipsa esse comperit, quae itidem
                    olim reiecerat. Qua ex re tanto dolore arsit, vt continere se non potuerit, quin
                    illum aliosque, qui ad ditandum praeclaris hisce diuitiis Thesaurum operam suam
                    itidem locarant, Asinos Arcadicos vocaret.</q> <hi rend="italic">H. Steph.</hi>
                    Epist. de suae Typographiae statu.</note>. Nihil ergo superest, quod <hi
                    rend="italic">Nizolius</hi> praestitisse videatur, praeter interpretationem
                    Graecam, quam singulis fere <hi rend="italic">capitibus vocabulorum</hi>
                    (hominis verbis vtor) apposuit, ex <hi rend="italic">Calepini</hi> nescio quo ex
                    tanta turba Editore commentum mutuatus.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Edit. Thes. 1573.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Denato STEPHANO prodiit <hi rend="italic">Thesaurus</hi> multo vberior, si molem
                    spectes, Lugduni cura <hi rend="italic">Philippi Tinghyi</hi> Florentini, An.
                    1573. fol. 4. Tomis. Editio ab omnibus vndique expetita, quanquam nec cura nec
                    vtilitate cum <hi rend="italic">Stephanica</hi> posteriori concertare possit.
                    Cum ait <hi rend="italic">Tinghyus,</hi> se <hi rend="italic">quae a Stephano
                    edita erant, dedisse integriora et emendatiora,</hi> adeo est a veritate
                    alienum, vt STEPHANI integritatem foedissimis mendis deformauerit, si hoc sit
                    deformare scilicet, vocabula optimorum auctoritate comprobata omisisse, quae a
                    STEPHANO rite adducebantur, vel per incuriam male descripsisse, vel commisisse
                    denique, vt male describerent operae Typographicae: Cum ait, <hi rend="italic"
                    >quae desiderari videbantur, doctos expleuisse,</hi> id ait vbi se
                    magnificentissime ostentet haec Editio et glorietur maxime. Sed mirabitur
                    eruditus lector <foreign lang="GR">qau/mata</foreign> haecce nihil esse praeter
                    longas et onerosas Antiquitatum Romanarum descriptiones ex <hi rend="italic"
                    >Budaeo, Manutio, Corrado, Gyraldo, Erasmo, Rhodigino, Firmico, Alexandro ab
                    Alexandro, Hermolao Barbaro,</hi> caeterisque ad verbum mutuo sumtas: Historias
                    ex <hi rend="italic">Strabone, Aeliano, Pausania, Philostrato, Tzetze,</hi> etc.
                    Expositiones quasdam et vim vocabulorum in Iure Ciuili, ad quae declaranda
                    migrat in <hi rend="italic">Thesaurum</hi> <foreign lang="GR"
                    >panoiki/a</foreign> ICtorum: Rhetorica denique et artificiosa nomina ex
                    Dramate, <pb id="as0034" n="34"/> Scholis, etc. petita, verbis seu <hi
                    rend="italic">enarrationibus</hi> potius <hi rend="italic">Donati, Seruii</hi>
                    aliorumque explicata. Haec et similia popellum et plebem vanam allexerunt et
                    alliciunt hodie. Ex <hi rend="italic">Tinghyi</hi> scilicet <hi rend="italic"
                    >magno aceruo tollere</hi> iucundissimum. Si queratur aliquis haec non resecari,
                    illud sperandum, dicimus, non audendum erat. Suis illecebris deliniendus erat et
                    morandus Lector plurimus. Non ex nostro sed plurimorum consilio scribendum erat.
                    Et ne periret aliqua vtilitas, quam studiosis praestare voluimus, exprimenda
                    erat Lugdunensis Editio, <hi rend="italic">Deliciae Domini</hi> Vulgi. Iacuisset
                    aliter vel omnino penitus ablata fuisset omnis spes <hi rend="italic"
                    >Thesauri</hi> recudendi. Ea scilicet Nepotes nostros manet felicitas, vt in
                    Thesauro Latinitatis nihil aliunde arcessitum exspectent. Ridebit Saeculum non
                    multo post futurum, si vana non sit spes nostra, <hi rend="italic">Thesaurum
                    Linguae Latinae</hi> in crassitiem atque fere in consilium LEXICI VNIVERSALIS
                    abeuntem: Illi, credo, sat erit verba forensia et Iuridica ex <hi rend="italic"
                    >Brissonio, Caluino;</hi> Historica ex <hi rend="italic">Glandorpio</hi> et
                    Dictionariis Historicis <hi rend="italic">C. Stephani</hi> vel <hi rend="italic"
                    >Nic. Loydii;</hi> Philologiam ex <hi rend="italic">Martinio;</hi> Philosophica
                    ex <hi rend="italic">Goclenio, Micraelio,</hi> et <hi rend="italic"
                    >Chauuino;</hi> Geographica ex <hi rend="italic">Ortelio;</hi> Glossas ex
                    Glossariis; Mythologica ex Mythologorum; Adagia ex Adagiorum; Technica ex
                    Technicorum officinis; Antiquitates ex <hi rend="italic">Danetio</hi> aut <hi
                    rend="italic">Pitisco;</hi> Propria et patronymica ex iis, quibus id negotii
                    potissimum datur; Graeca denique vocabula, si Musis placet, non ex Thesauro
                    Linguae Latinae, sed ex <hi rend="italic">Suida,</hi> quod potius moneo, aut <hi
                    rend="italic">Hesychio</hi> quando opus erit, desumere.</p>
                <p>Qui plura de ROBERTO STEPHANO desiderat, praeter vitam in <hi rend="italic"
                    >Historia Stephanorum</hi> concinnatam, adeat Iconas <hi rend="italic">Theodori
                    Bezae</hi> <note><q>Tibi linguam Hebraeam magnopere illustratam, tibi Graecorum
                    characterum summam elegantiam: tibi partim in lucem reuocatos, partim
                    felicissime restitutos, tum Graecos tum Latinos scriptores plurimos: tibi
                    denique infinita quadam industria et inexhaustis laboribus ex omnium Classicorum
                    Auctorum penu depromtum Latinae Linguae Thesaurum debemus.</q> Verba sunt <hi
                    rend="italic">Bezae.</hi></note>, <hi rend="italic">Thuanum, Tessierum,
                    Colomesium</hi> in Gallia Orientali, <hi rend="italic">Gesnerum,</hi> Scriptores
                    a <hi rend="italic">T. Pope Blount</hi> in Censura Auctorum laudatos, <hi
                    rend="italic">Morerium</hi> in Lexico, <hi rend="italic">Henricum</hi> filium de
                    Statu suae Typographiae et in Epistola ad <hi rend="italic">Paullum</hi> filium
                    <hi rend="italic">Agellio</hi> 1558. praemissa <note><q>Fuit tempus, cum Auus
                    tuus Rob. Stephanus, Decemuiratum quendam literarium domi haberet, eumque vt
                    <foreign lang="GR">pantoeqnh=</foreign> ita etiam <foreign lang="GR"
                    >pa/gglwsson</foreign>. nam vt ex omnibus nationibus conflatus, ita etiam omnium
                    linguarum erat. Decem hi pattim literati, partim literatissimi viri, quorum
                    quidam correctorio munere fungebantur (iique praesertim, qui Epigrammata
                    postremae eius Editioni Thesauri praefixerunt) quum sicut ex diuersis oriundi
                    erant gentibus, sic etiam diuersum sermonem vernaculum haberent, Lingua Latina
                    tanquam communi interprete inter se vtebantur.</q> Horum opera vsus est maxime
                    ad <hi rend="italic">Thesaurum</hi> concinnandum.</note>, <hi rend="italic"
                    >Sammarthanum</hi> <note><q>Inter eos qui de re literaria bene meriti sunt,
                    Roberti Stephani, Parisiensis Typographi solertissimi, splendidissimique, magna
                    cum primis nec vllo aeuo peritura laus fuit, vel ex illo amplissimo Latinitatis
                    Thesauro, quem omnibus eius Linguae studiosis plurimo sumtu, plurimo sudore,
                    plurima diligentia depromsit.</q> In Elogiis.</note>, <hi rend="italic"
                    >Bailletum,</hi> et <hi rend="italic">Menagii</hi> Anti - Bailletum, <hi
                    rend="italic">Iac. Syluium</hi> Isagog. in ling. Gallic. <hi rend="italic"
                    >Paullum Manutium</hi> ad Epistolas <hi rend="italic">Ciceronis, Ioach.
                    Camerar.</hi> in Epistolis p. 468. <hi rend="italic">Caillaeum</hi> Histor.
                    Typograph. p. 95. <hi rend="italic">Ioh. Frisium</hi> in praefat. ad Dictionar.
                    Latino - Germanicum, <hi rend="italic">Corderium</hi> in Colloquiorum
                    praefatione <note>Qui ROBERTO nostro primum doctore ad Euangelii cognitionem
                    vsus erat. Ex verbis in praefatione.</note>, caeterosque, quos operae foret
                    recensere.</p>
                <p>In animo habuit vir de literis optime meritus suum <hi rend="italic"
                    >Thesaurum</hi> ad incudem reuocare, vt liquet ex praefatione eius ad <hi
                    rend="italic">Calepini</hi> Dictionarium, quod A. 1553. publicauit. <q>Ne
                    cessarent (amici) fesso humeros supponentes ab emendando Latino eius Thesauro et
                    augendo, Graecisque dictionibus formisque adiiciendis, vt quam paucissima
                    posthac in eo desiderari possint; et in nouo Graecae Linguae Thesauro absoluendo
                    <note>Nam et hanc operam quoque moliebatur, <hi rend="italic">Henrico</hi> filio
                    olim praestandam. Vide plura apud <hi rend="italic">Henr. Steph.</hi> Epist. de
                    Statu suae Typographiae.</note>, in quo eadem, quae in Latino, ratio obseruanda
                    erat, ex optimis delectissimisque Graecorum Grammaticis, Poetis, Rhetoribus,
                    Oratoribus, Historiographis et variarum rerum scriptoribus.</q></p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Forum Romanum Caelii Secundi Curionis.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Quod cum STEPHANO egere <hi rend="italic">Lugdunenses</hi> suppressis tantum
                    ipsius praefationibus, vbi et auxilii et consilii totius ratio apparet, idem
                    paene egit CAELIVS SECVNDVS CVRIO suppresso etiam ipso nomine: nisi quod
                    auxerunt illi, hic in frusta minutatim concidit. Negligentia neutiquam
                    condonanda, in animo instituere STEPHANVM exscribere, plurimaque interea
                    vocabula summae auctoritatis in medio relinquere. Non placuit homini delicatulo
                    Inscriptio caeteris vsurpata, <hi rend="italic">Thesaurus</hi> vel <hi
                    rend="italic">Dictionarium</hi> <q>neque enim videbat, qua ratione de Lingua
                    Latina praecipientes voce non Latina vti voluerint.</q> Haec enim Barbara, illa
                    Graeca. Prodiit itaque <q>THESAVRVS LINGVAE LATINAE SIVE FORVM ROMANVM, omnium
                    Latini Sermonis Authorum tum verba tum loquendi modos pulcherrime explicans,</q>
                    Basil. <hi rend="italic">Froben.</hi> 1576. fol. 3. Tom. <hi rend="italic"
                    >Leodegarius Grimaldus,</hi> qui Vocabulorum classes fini subiecit, Thesaurum
                    hunc, pro muneris ratione quaecunque in <hi rend="italic">Frobenii</hi>
                    Typographia typis excuduntur legens atque relegens, nimis certe extollit. <q>Tot
                    tantasque Latinae Linguae diuitias (Verba sunt <hi rend="italic">Grimaldi</hi>)
                    sane sum admiratus: et eo magis quod cum omnia diligenter considerarem, ita
                    plenum Copiae Cornu omnibus in locis animaduertebam, vt nihil addi posse nisi
                    superuacaneum videretur.</q> CAELIVS SECVNDVS CVRIO Cyriaci, Subalpinae gentis
                    apud Italos oppido A. C. 1503. natus, ob sinceram Christi doctrinam varias
                    persecutiones passus, tandem Basileae, consedit, vbi Eloquentiae nactus
                    professionem, talem in ea per 22. annos se praestitit, vt a remotissimis
                    regionibus illius audiendi gratia plurimi conuolarint. Excessit e viuis A. 1569.
                    Vid. plura apud <hi rend="italic">Freher.</hi> Theatr. illustr. virorum, <hi
                    rend="italic">Baelium</hi> et <hi rend="italic">Hoffmannum.</hi> Operum eius non
                    paucorum cutalogum exhibent <hi rend="italic">Gesnerus</hi> et <hi rend="italic"
                    >Teisserus.</hi> Vitam quoque expedite recenset <hi rend="italic">Martinus
                    Crusius</hi> in sua Turco - Germania.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Promptuarium Linguae Latinae.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>THEODOSIVS TREBELLIVS Foroiuliensis, <hi rend="italic">qui Latinae Linguae
                    Vniuersae Promptuarium ex diversis ac optimis quibusque authoribus
                    concinnauit,</hi> ad eandem quoque classem compingi merito videtur. Sed neque
                    pauxillula illa laudis portiuncula, quae descriptorem manet, ei relicta est
                    integra. Vide vt laeuum quoque consilium ostendat, Hominis verbis vtor,
                    <q>Continentur hoc volumine, vt in summa dicam, locutiones omnes vel latine
                    (male latinae) loquendi formulae quotquot passim apud omnes Romanae linguae
                    idoneos authores inueniuntur. Easque ita enucleate traditas comperies, vt hoc
                    <pb id="as0035" n="35"/> vno libro contentus Commentariorum opera non admodum
                    opus sis habiturus. Ordinem vero neutiquam poenitendum inuenies, qui mirifice te
                    et doctiorem faciat et disquirendi taedio cumprimis leuet. Quidquid insuper in
                    Dictionariis, quocunque licet nomine hactenus editis, quidquid in vtraque
                    Thesauri editione, quidquid in Latinae Linguae apparatu, Doleto, Valla,
                    Grapaldo, Scopa, Adriano et aliis eiuscemodi libris fuit, id totum in hoc vno
                    volumine fideliter congestum inuenies. <hi rend="italic">Figuras</hi> praeterea
                    et <hi rend="italic">colores</hi> tum Grammaticos tum <hi rend="italic"
                    >rhetoricos</hi> diligentissime ex Cicerone, <hi rend="italic">Aristotele,</hi>
                    Quinctiliano, Rutilio, Prisciano, Rufiniano et aliis doctis viris inseruimus.
                    <hi rend="italic">Epitheta omnia religiose ad vnum obseruauimus. Adde quod
                    ICtorum formulas hactenus neglectas vel concise traditas ex Budaeo, Alciato,
                    viris sine controuersia incomparabili doctrina praeditis, summa cum fide
                    transscripsimus,</hi> easque quoad fieri potuit, Ciceronis et aliorum
                    auctoritate muniuimus. Antiquum item scribendi morem ex Valerio, Probo longe
                    alio ordine tibi praebuimus.</q></p>
                <p>Hoc ipsum Promtuarium, prodiit enim STEPHANO superstite <note>An. sc. 1545. fol.
                    2. Voll.</note>, taxat ROBERTVS ipse <note>In Praef. ad <hi rend="italic"
                    >Calepin. 1553.</hi></note>, Queritur enim <q>de iis, qui in Germania hunc
                    Latinae Linguae Thesaurum contractum impresserunt, novam Promptuarii
                    inscriptionem dantes ei, cum longissima Epistola, in qua Ordo demonstratur, quem
                    ipsi adhibuerunt ac seruarunt, immo vero quem ille primus et instituerat et
                    conseruarat. Quod tamen vt dissimularent ipsi, totam saepe ordinis rationem
                    immutarunt, in principio saltem operis, dum in digerendis disponendisque
                    vocabulis ea collocant in fine, quae in principio et medio posita fuerant, et in
                    medio quae postremum ante locum occupabant.</q> THEODOSIVS noster natione
                    Italus, patria Foroiuliensis, scripsit praeterea Orationem de illustrissima
                    Basileensi Academia instauranda, impressam Basil. apud <hi rend="italic"
                    >Froben..</hi></p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Doletus.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>STEPHANI DOLETI Galli, Aurelii, Typographi eruditi Commentarios hic idcirco
                    adiici voluimus, potius quia inter STEPHANI plagiarios <note><q>A Plagii crimine
                    non absoluendus, licet ipsemet adhuc illud sibi a Carolo Stephano obiectum
                    diluere omni studio sit annisus, qua de re legi potest Thomasius de plagio
                    literario, §. 409. 412. Nempe nimium subito creuerunt in molem Latinae Linguae
                    Commentarii, qui ante Thesaurum Robert. Stephani et Nizolii magnitudine Laur.
                    Vallae Elegantias non superabant; frustraque exscribendi licentiam Lexicographis
                    concessam Doletus praetendit, qui Barthol. Riccio insuper atque Lazaro Bayfio
                    eum in modum turpiter abusus est, nunquam eos nominans, nisi vbi castigat.</q>
                    <hi rend="italic">Morhof.</hi> Polyhist. lib. 4. cap. 9. §. 11.</note>
                    referendus sit, quam quod iusti Lexici opus procuderit. DOLETVS noster annos
                    natus 16, eo auctore vtor, Lutetiae Parisiorum positis Grammaticae rudimentis,
                    in <hi rend="italic">Ciceronis</hi> lectione multum versatus, et loquendi modos
                    attentius obseruans, hos Commentarios coepit conficere, in quibus vocabulorum a
                    <hi rend="italic">Cicerone</hi> vsurpatorum vim tum priuatam et propriam, tum in
                    constructione vsum et elegantiam, <hi rend="italic">Budaeum</hi> maxime in
                    Commentariis Graecis, in animo atque in oculo habens, tumultuario et quasi
                    desultorio more complectitur <note>DOLETI admonitio de secundi Tomi ordine.
                    <q>Horum Commentariorum id meum primum institutum fuit, vt auctor essem noui
                    Dictionariorum conscribendorum ordinis, quem nec Graecus quisquam nec Latinus
                    sibi vendicare posset. Qui ordo est, vt non seriem alphabeticam sequamur, quod
                    vulgus Grammaticorum facit, sed res rebus astexamus, et dictiones significatione
                    cognatas inter se copulemus. In quo non solum dictionum ipsarum signisicationes
                    potes comprehendere, sed rerum etiam naturam et quandam humanarum actionum
                    expressam imaginem effictumque simulacrum contemplari. Quod si tibi vis
                    declarari familiarius, fac tibi ob oculos ponas nostrum in rei Bellicae,
                    Naualis, Rusticae, Caelestis, Partium corporis humani vocibus explicandis
                    ordinem.</q> qui deinde mox subiungitur.</note>. Creuerunt hi cum aetate, et
                    veritus ille ne, si rem extraheret, grauioribus posthac commentationibus deditum
                    eum ad humiliora referri pigeret, edendos vigente adhuc aetate curauit, annos
                    sc. 26 natus, prima quidem adolescentia coeptos, sed repetita diligentia de
                    integro fere confectos atque absolutos. Tres Tomos meditabatur, quorum <hi
                    rend="italic">primus Budaeo</hi> inscriptus prodiit 1536, fol. Lugd. apud <hi
                    rend="italic">Seb. Gryphium,</hi> in quo <hi rend="italic">de verborum et
                    nominum significatione vsuque dicitur;</hi> demonstrata scilicet vniuscuiusque
                    vocis significatione tum propria tum translata, deinde varietate vsus distincta,
                    postremo exemplis cumulatis. <hi rend="italic">Secundus Francisco Valesio,</hi>
                    Galliarum Regi, literatorum Patrono optimo, atque eidem insuper <hi
                    rend="italic">Budaeo</hi> inscriptus, <hi rend="italic">inchoatam nominum et
                    verborum expositionem persequitur, itemque de particulis indeclinabilibus ad
                    extremum agit.</hi> Prodiit ibidem apud eundem 1538. <hi rend="italic"
                    >Tertium</hi> intercepit temporum iniuria, in quo <hi rend="italic">raros
                    quosdam eosque elegantiores loquendi modos ex scriptoribus Latinis erutos
                    collectosque declarare, et L. L. phrasin atque numeros oratorios arte breui
                    perstringere voluit.</hi> Quo minus ad exitum sua incoepta perducere potuit,
                    fortunae acerbitate factum. Nam viuicomburio miser ob religionem combustus est
                    Lutetiae, August. 3tio 1546. de quo sic egregie <hi rend="italic">Adeodatus Seba
                    Vezalius</hi> (i. e. <hi rend="italic">Theodorus Beza,</hi>)</p>
                <lg>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Ardentem medio rogo Doletum</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Cernens Aonidum chorus Sororum</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Charus ille diu chorus Doleto:</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Totus ingemuit, nec vlla prorsus</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">E Sororibus est reperta cunctis</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Naias nulla, Driasue Nereisue,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Quae non vel lacrymis suis vel hausta</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Fontis Pegasei studeret vnda</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Crudeles adeo domare flammas.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Et iam totus erat sepultus ignis;</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Iam largo madidus Doletus imbre</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Exemtus poterat neci videri,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Quum caelo intonuit seuerus alto</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Diuorum Pater et velut peraegre</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Hoc tantum studium ferens Sororum,</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">At cessate, ait, et nouum Colonum</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Ne diutius inuidete caelo.</hi>
                    </l>
                    <l>
                        <hi rend="italic">Caelum sic meus Hercules petiuit.</hi>
                    </l>
                </lg>
                <p>V. <hi rend="italic">Konig. Bailletum, Baelium, Caillaeum</hi> in Historia
                    Typographiae, <hi rend="italic">Gesnerum,</hi> caeterosque. Exstant nonnulla
                    eius Poemata in Deliciis Poetarum Gallorum, Tom. 1. Fertur morti vicinus plebem
                    adstantem et lacrymis madentem ita allocutus;</p>
                <p>Non dolet ipse DOLET, sed pia Turba dolet.</p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Wendelinus, et Frisius.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Ex STEPHANO quoque excerpsit suam <hi rend="italic">Medullam Latinitatis</hi>
                    MARCVS FRID. WENDELINVS: de quo plura apud <hi rend="italic">Morhof.</hi> l.
                    proxime citato. Neque enim in Lexicographorum classem iure est digerendus.
                    Multum quoque Nostro debet IOANNES <pb id="as0036"/> FRISIVS Tigurinus. Nam
                    praeter Dictionarii ROBERTI STEPHANI Epitomen Latino - Gallici ab eodem ROB.
                    STEPHANO excusam, vbi voces nudae locutionibus omissis in puerorum vtilitatem
                    continentur interpretatione Germanica auctae, Dictionarium etiam
                    Latino-Germanicum locupletissimum conscripsit, quod a <hi rend="italic"
                    >Froschouero</hi> Tigurino Typographo plus decies excusum est in Folio.
                    Postremae Editioni accesserunt praenomina Romana, et rei numariae, mensurarum et
                    ponderum vocabula. Ingenue FRISIVS, qui lectorem praefatus non sibi sed STEPHANO
                    gratias deberi ostendit, et post plurima in laudem viri de literis meritissimi
                    dicta, deque eiusque in Lexicis condendis incredibili opera sumta, haec
                    subiungit; <q>Haec de Authoris laude praefari libuit. Superest vt breuiter
                    demonstremus, quantum et nos laboris in hoc Lexico, siue, vt vulgo appellatur,
                    Dictionario contulerimus: nobis enim in hoc opere, quod modo vobis studiosissimi
                    adolescentes exhibemus, omnino nihil nisi Germanicam versionem, veram tamen
                    illam, et quae ad nostrae linguae idioma quam proxime accedat, adscribimus atque
                    attribuimus.</q> Eruditus Lector non in FRISIO quaeret STEPHANI Thesaurum ipsum,
                    sed eum, quem ipse STEPHANVS in compendium redegit et Dictionarium
                    Latino-Gallicum appellauit; a quo profecto ne latum quidem vnguem abscedere
                    existimo FRISIVM, Gallica solummodo interpretatione in Germanicam commutata.
                    Neque latius-fere abscedit <hi rend="italic">Lexicon Trilingue,</hi> quod ex
                    Thesauro ROBERTI STEPHANI et Dictionario IOANNIS FRISII summa fide colligi
                    iactat. Vix enim semel a FRISII labore discrepat, nisi quod Germanicae Graeca
                    adiecta sit interpretatio. Prodiit cum praefatione <hi rend="italic">Ioannis
                    Sturmii</hi> Argentorati, excudente <hi rend="italic">Theodosio Richelio</hi>
                    1587. fol. Errat ergo <hi rend="italic">Morhofius,</hi> qui <hi rend="italic"
                    >Lexicon Trilingue</hi> ex <hi rend="italic">Foro Romano</hi> natum esse voluit,
                    cum, vt inspectando accepimus, ita ordinanda erat Prosapia; Thesaurus minutatim
                    concisus cum interpretatione Gallica extulit R. STEPHANI Dictionarium Latino -
                    Gallicum: Galliam Germania mutauit FRISIVS, cui deinde Graeciam adiecit siue <hi
                    rend="italic">Sturmius,</hi> siue quisquam alius.</p>
                <p>
                    <emph><hi rend="italic">Fungerus, Dasypodius, Martinius, Plantinus, Comenius,
                        Freigius, Mancinellus, Iunius, Vossius, Constantinus, Decimator, Koenigius,
                        Susannaeus, Norwegus, Danetius, Laurentius, Morellus, Beccherus,
                        Gaudinus.</hi> Officina Latinitatis. <hi rend="italic">Elliota, Cooperus,
                        Gouldmanus, de Sacra Quercu, Thomasius, Littletonus. etc. etc.
                        etc.</hi></emph>
                </p>
                <p>Indagato fonte quid riuulos consectemur, qui suam copiam hinc arcessere? Opera
                    quam insumsit STEPHANVS erat quasi Terminus huius Disciplinae, neque Posterorum
                    erat, vt olim vsu venerat, Superiorum solo inaedificare, sed aliquid potius
                    tollere ex eorum cumulo ad priuatos vsus deriuandum, atque ad eam speciem, quam
                    vnusquisque sibi profitendam suscepit. Hos igitur nominare erit exspectationi
                    omnium occurrere. Neque hos solos nomino, quasi totidem non essent, si res ita
                    ferret, nominandi vltra. Non enim Bibliothecam Lexicographorum adornamus, sed
                    praecipuos perstringimus. Sed de horum quoque nonnullis nonnulla licet
                    paucissima.</p>
                <p>In Etymologicis totus desudat IOANNES FVNGERVS FRISIVS, M. MARTINIVS, de quo
                    nihil nisi praeclarissimum iubeo, I. NORWEGVS HESSVS, et IOANNES GERARDVS
                    VOSSIVS.</p>
                <p>Desiderata caeterorum egregie suppleuit ROB. CONSTANTINVS, vocesque <hi
                    rend="italic">abstrusiores</hi> in lucem protraxit opere et labore praedicando.
                    Qualem operam quoque praestitit IOSEPHVS LAVRENTIVS Lucensis in <hi
                    rend="italic">Amalthea sua Onomastica,</hi> Lucae 1640. 4to. et Lugd. 1664. fol.
                    in qua Voces vniuersae <hi rend="italic">abstrusiores,</hi> Sacrae, Profanae,
                    Antiquae, Antiquatae, Vsurpatae, Vsurpandae occurrunt cum Italica
                    Interpretatione.</p>
                <p>G. MATTHIASKOENIGIVS multa in suo <hi rend="italic">Gazophylacio Latinitatis</hi>
                    congessit, quae frustra in operosissimis aliis Lexicis quaeruntur.</p>
                <p>In vulgarem et quotidianam vsuram sunt expedita et ad Discipulorum Cathedras vt
                    plurimum idcirco religata, quae suis <hi rend="italic">Germanis</hi> scripsit
                    PETRVS DASYPODIVS <hi rend="italic">Conradi</hi> <foreign lang="GR">tou=
                    pa/nu</foreign> Pater, quae <hi rend="italic">Gallis</hi> MORELLVS, GAVDINVS et
                    DANETIVS <note>PETRVS DANETIVS Abbas S. <hi rend="italic">Nicolai</hi>
                    Virdunensis, <hi rend="italic">Ludouico</hi> XIV. Viro immortali, bonas artes
                    reuocante, <hi rend="italic">Magnum</hi> suum <hi rend="italic">Dictionarium ad
                    vsum Serenissimi Delphini collegit atque Gallico Idiomate reddidit.</hi> Paris.
                    1691. 4to. et saepius. Placuit nimirum ornatissimo <hi rend="italic"
                    >Montausiero,</hi> cuius auspiciis Regia Iuuentus instituebatur, vt Latinae
                    Linguae Scriptores, quos expoliri atque edi curauit, ad studia Principis
                    promouenda, pari etiam passu sequeretur <hi rend="italic">Latinae Linguae
                    Dictionarium.</hi> Haud immerito in hac parte literarum DANETIVM caeteris fere
                    omnibus praeferunt Eruditi: vti Lexicon, quod Auctore innominato vocatur
                    OFFICINA LATINITATIS, Latino-Gallicum, vicissim ad vltima detrudunt. Vide in hoc
                    opus Stricturas cuiusdam praemissas DANETII LEXICO.</note>; et quae <hi
                    rend="italic">Nostratibus</hi> GOVLDMANVS, THOMASIVS, LITTLETONVS caeterique
                    quam plurimi.</p>
                <p>In Nomenclatorum classem redigendi sunt HADRIANVS IV NIVS, IOH. IOACH. BECCHERVS,
                    et I. A. COMENIVS in <hi rend="italic">Lexico Atriali,</hi> et <hi rend="italic"
                    >Ianua Linguarum.</hi></p>
                <p>Has literas primus apud nos professus est THOMAS ELLIOTA armatae militiae auratus
                    Eques, in Sudouolciae Comitatu honestissimo loco natus. De quo vide <hi
                    rend="italic">Lelandum</hi> in Encomiis, <hi rend="italic">Balaeum, Antonium
                    Wood,</hi> aliosque. Claruit A. 1540. regi HENRICO a familiaritate et splendidis
                    ministeriis. Prodiit eius Dictionarium Latino-Angl. Lond. 1541. fol. mox tamen
                    sc. A. 1552. iterata vice a THOMA COOPERO Oxoniensi, atque Scholae Magdalenensis
                    ibidem Informatore, 33000 circiter vocibus adauctum. Sed adhuc pro Saeculi
                    infelicitate multis ineptiis et foedissimis monstris scatebat opus, vt
                    exspectare par erat. Idem deinde COOPERVS, propter labores feliciter exantlatos
                    ab optima Regina ELIZABETHA bonarum artium nutrice ad Episcopatum Wintoniensem
                    euectus, (In tanto enim homine remunerando eumque bonis officiis cumulando sibi
                    ipsi se nunquam satisfecisse palam praedicauit Regina munificentissima) proprio
                    tandem Marte Thesaurum molitur. Prodiit Londini 1584. fol. sc. <q>Thesaurus
                    Linguae Romanae et Britannicae tam accurate congestus, vt nihil paene in eo
                    desiderari possit, quod vel Latine complectatur amplissimus STEPHANI <hi
                    rend="italic">Thesaurus,</hi> vel Anglice toties aucta <hi rend="italic"
                    >Elliotae</hi> Bibliotheca, opera <pb id="as0037"/> et industria THOMAE COOPERI
                    Magdalenensis.</q> Quid exspectandum sit ab hoc Thesauro, discet lector ex
                    verbis auctoris: <q>Hic non solum cuiusque vocabuli vernaculam interpretationem
                    variam et copiosam reperient, sed et etiam ex amplissimo ROBERTI STEPHANI <hi
                    rend="italic">Thesauro</hi> commodissime congestas locutionum formulas, quibus
                    eiusdem apud probatos auctores vsus, quantumuis multiplex, indicatur. Ex iisdem
                    etiam subscriptis locutionum exemplis intelligant, cuiusmodi in illustribus
                    scriptoribus adiuncta sint nominibus Epitheta, quae verbis eleganter aduerbia
                    connectantur, quae interdum Antitheta et contraria, quae nomina quibus verbis,
                    quae item verba quibus nominibus apte cohaereant. Genera verborum et nominum,
                    inflexionem, accentum, deriuationem nusquam paene praetermisi, vt illorum etiam
                    consulerem industriae, quibus deest viuae vocis institutio. Adscripta sunt
                    vbique Auctorum nomina, vt non obscurum esse possit, quid cuique debeatur. Hinc
                    etiam vel exiguo negotio depromant sibi non contemnendum apparatum verborum et
                    locutionum, siue de re aliqua dicendum sit, siue scribendum. Accedunt et ista
                    non exigua commoda, quod hic Latini Sermonis elegantiam et concinnitatem
                    observent, quod eiusdem cum nostro idiomate consensionem intelligant, quod in
                    suis scriptis ad optimorum auctorum imitationem se facilius componant.</q>
                    Vtilissimam sane operam vtique praestitit Praesul doctissimus, Vir eruditione,
                    moribus, omni laude maior. Nondum enim desiuit esse vel in pretio vel in vsu.
                    Attamen praeter quod Auctores raptim citentur, nullo indicato loco quem
                    consulamus, eadem inopia, quae caeteros eius aetatis Lexicographos, premit
                    quoque nostrum. Nondum prodierant aliquot Auctores optimae notae, scriptoresque
                    Philologici, qui plurimum ad haec studia conferre poterant. Plurima item barbara
                    irrepsere, sed, ne vllam laudem tanti viri omittamus, de iis cauere debet Lector
                    in limine operis his verbis admonitus: <q>Omnis dictio quae ex Classicis et
                    probatis auctoribus depromitur, habet auctoris nomen adscriptum. Quod si qua non
                    habuerit, eam scito vel Graecam esse, necdum in satis probatum vsum Latini
                    Sermonis pertractam, vel eiusmodi Latinam, quae in laudatis Scriptoribus non
                    reperiatur.</q> Propria locorum et personarum vocabula separari a caeteris
                    iussit, vbi quandoque grauissime hallucinatur. De eo Scriptor celeberrimus
                    <note><hi rend="italic">Antonius Wood</hi> in Historia Oxon.</note>, alienae
                    laudis non nimium Studiosus: <q>Multa de illo viro habeo, quae non sine iniuria
                    videntur reticeri posse, nam profecto fuit et muneris sui et eruditionis iure
                    reuerendus: industriae specimen reliquit ingens illud Dictionarium, cui operi
                    vti famam suam apud posteros, ita sui saeculi laudes simul et promotionem suam
                    praecipue debet. Fundamentum istius operis e Thomae Ellioti Militis Dictionario,
                    sicut et ipsa materia et verborum et <reg orig="phraseôn">phraseon</reg> copia e
                    R. Stephani Thesauro et Iohannis Frisii Lexico Latino-Teutonico desumta
                    sunt.</q> De his Lexicographis dicitur quod <hi rend="italic">Calepino</hi>
                    ELLIOTA, tunc temporis inclarescenti, FRISIO <note>Quod scripsit FRISIVS
                    Teutonice, Anglice tantum interpretatus est COOPERVS. Ita fete pronunciauit de
                    eo T. DE SACRA QVERCV.</note>, vel, quod perinde est, STEPHANO totum debeat
                    COOPERVS. Hos sequitur infinita Turba Lexicorum Latino-Anglicorum. Dictionarium
                    THOMAE THOMASII <note>THOMAS THOMASIVS inclytae Academiae Cantabrigiensis.
                    Typographus et <hi rend="italic">Legati</hi> in eo munere Decessor. Coll.
                    Regalis ibidem olim Alumnus. Ex <hi rend="italic">Hatcheri</hi> Catal. MS.
                    Electus vnus ex tribus librerum Impressoribus, 11. Febr. 1585. Registr. Acad.
                    Cant. Obiit Vxoratus, et humatus est in Ecclesia S. <hi rend="italic"
                    >Mariae</hi> maioris Cantab. Aug. 9. 1585. <hi rend="italic">Hatcher</hi> vt
                    supra, et Registr. S. <hi rend="italic">Mariae.</hi> Lexicon hoc intra 8.
                    annorum spatium quinquies prodiit, ad vicem 14tam deinde peruenit, adeo vt a
                    viro in hisce literis praeclarissimo olim iudicabatur nulli Lexico, vel numero
                    verborum, accurata interpretatione, phrasiumque delectu cedere posse.</note>,
                    quod ad summam fere maturitatem perductum est a <hi rend="italic">Philemone
                    Holland.</hi> IOANNES RIDERVS Praesul apud Hibernos non vtique negligendus, qui
                    sibi id negotii dedit, vt praestantiorum labores in compendium quasi redigeret.
                    THOMAS HOLYOAKE siue DE SACRA QVERCV, vt Latine reddi potest, atque ab ipso
                    redditur. FRANCISCVS GOVLDMANVS <note>FRANCISCVS GOVLDMAN Collegii Christi apud
                    Cantab. Alumnus. Obiit Anno 1689. Rector de <hi rend="italic">South Okendon</hi>
                    Com. <hi rend="italic">Essex,</hi> cui praefuit ab Anno 1634. Praeter caeteros
                    labores quos insumsit non mediocres, <hi rend="italic">Criticos Sacros 9.</hi>
                    Vol. sol. una cum <hi rend="italic">Ioh</hi> et <hi rend="italic">Ric.
                    Pearson</hi> et <hi rend="italic">Antonio Scattergood</hi> edi curauit in
                    Theologiae Criticae et Eruditae magnum incrementum. In Lexico condendo debuit
                    nonnihil <hi rend="italic">Thomae Parsons</hi> Aul. Pembrochianae Socio. Prodiit
                    saepius ingenti accessione locupletatum cura <hi rend="italic">G. Robertson</hi>
                    (viri in Hebraicis clarissimi) et eiusdem <hi rend="italic">A. Scattergood.</hi>
                    Vide <hi rend="italic">Worthingtoni</hi> Epist. 22. <q>D. Gouldmano, qui mihi
                    proxime praeiuit (si quid ego noui hominem, dubium magisne probum an eruditum
                    senem, antiqua fide et moribus, atque tum temporis, cum id negotii in se
                    reciperet Regiarum partium reum) etc.</q> A. LITTLETON. praefatio.</note> qui
                    profitetur se THOMASIVM, RIDERVM, et HOLYOAKVM complecti. ADAMVS LITTLETONVS
                    <note>LITTLETONVS claris natalibus ortus apud <hi rend="italic">Westcot</hi> in
                    agro Vigorniensi. Vide <hi rend="italic">A. Wood</hi> Athenas Oxonienses ad
                    Annum 1694. quo moritur LITTLETONVS.</note> S. T. P. Ecclesiae
                    Westmonasteriensis Canonicus. Et instar omnium, vtpote qui omnes praecedentes
                    complectitur, Auctor <hi rend="italic">Linguae Romanae Dictionarii Luculenti
                    Noui:</hi> siue, vt vulgo dicitur, <hi rend="italic">Dictionarii
                    Cantabrigiensis,</hi> ibi sc. excusi 1693. 4to. Nulli, quod sciam, Lexico
                    hodierno numero vocabulorum, vel si molem spectes, vtilitate ipsa cedunt
                    Nostrorum hominum labores. Quae vnicuique Literae praemisit LITTLETONVS et
                    deinde <hi rend="italic">Dictionarium Cantabrigiense,</hi> de natura, potestate,
                    et qualitate <hi rend="italic">Elementi</hi> sunt ex ipsis philologiae adytis
                    petita et lectu cum iucunda tum necessaria. Cantabrigiensis Lexici Auctor
                    gloriatur, se ad hoc opus adiutum fuisse curis MSS. Cl. <hi rend="italic"
                    >Miltoni,</hi> quanquam aliunde didicimus <hi rend="italic">Edu. Phillips
                    Miltoni</hi> ex Sorore Nepotem, quod magis credibile est, Auunculi labores
                    applicuisse ad consarcinandum <hi rend="italic">Speculum Linguae Latinae,</hi>
                    quod eius cura prodiit 1684.</p>
                <p>Dum haec commentabar, mihi in manus incidit <hi rend="italic">I. Georgii
                    Walchii</hi> Historia Critica Latinae Linguae Lips. sumtu <hi rend="italic">Io.
                    Friderici Gleditschii, B.</hi> filii 1729. 8uo. quem, quia caput quintum Lexicis
                    Latinis destinauit, omnino nobis eadem profitentibus non negligendum esse duxi.
                    Legi, nec vehementer mihi dolendum arbitrabar, quod in manus non iampridem
                    venerat. <foreign lang="GR">*)anistorhsi/as2</foreign> et Temeritatis specimen
                    adnectam ex iis, quae habet ad nostrum STEPHANVM spectantia. Vnde fortasse neque
                    sibi dolendum arbitrabitur lector eruditus.</p>
                <p>
                    <q>ROBERTVS STEPHANVS, qui edidit Dictionarium seu Latinae Linguae Thesaurum,
                        non singulas modo dictiones continentem, sed integras quoque Latine et
                        loquendi et scribendi formulas ex Catone, Cicerone, Plinio auunculo,
                        Terentio, Varrone, Liuio, Plinio Secundo, Virgilio, Caesare, Columella,
                        Plauto, Martiale, cum Latina <note>Immo <hi rend="italic">Gallica,</hi> si
                        vel hisce oculis vel STEPHANO ipsi fides.</note> tum Grammaticorum tum varii
                        generis scriptorum <pb id="as0038"/> interpretatione. Prodiit opus hoc
                        Paris. <note>Credibile est ergo de Editione principe 1531. eum ne fando
                        quidem audiuisse.</note>. 1536. duobus voluminibus. Filius <note>Nihil
                        minus. <hi rend="italic">Henricus Stephanus</hi> anno natus 1528. parum
                        conferre potuisse videtur ad Thesaurum proditurum Anno 1542. Neque in ipsius
                        monumentis vlla vel minima fides de ea re reperitur. Videtur quidem post
                        obitum patris voluisse Thesaurum eius ad incudem reuocare, vt monuimus supra
                        ex ipsius praefatione ad Graecum Thesaurum. Est et alibi vbi suum de ea re
                        aperit consilium. <q><hi rend="italic">Elaborata a patre</hi> et edita
                        opera, quorum editiones cupio renouare, sunt haec duo potissimum, <hi
                        rend="italic">Thesaurus Linguae Latinae</hi> et Dictionarium
                        Latino-Graeco-Gallicum.</q> Epistola de suae Typographiae statu.</note>
                        Henricus patre dignissimus auxit id ingenti accessione atque emendavit. Ita
                        ornatum in lucem editum fuit 1542. item Lugd. 1573. quae Editio est optima
                        <note>Non optima sed longe alia, si fides sit adhibenda iis, quae diximus ad
                        Annum quo prodiit Editio Lugdunensis.</note> Basil. Froben. 1576.
                        <note>Editio <hi rend="italic">Frobeniana</hi> sc. Forum Romanum non magis
                        est STEPHANI quam Promptuarium.</note>. Vere de opere hoc <note>Quae habet
                        <hi rend="italic">Borrichius</hi> non spectant STEPHANI <hi rend="italic"
                        >Thesaurum,</hi> sed <hi rend="italic">Forum Romanum,</hi> cuius Auctor
                        inelegantibus et imperfectis <hi rend="italic">Plautum</hi> et <hi
                        rend="italic">Terentium</hi> annumerat, etc. Non STEPHANVS, sed omnia longe
                        aliter.</note> iudicat Olaus Borrichius Append. de Lexic. Latinis p. 43.
                        quum ait, <hi rend="italic">in hoc tamen tam pulchro corpore, vt nec deesse
                        credant suas maculas soli, naeui quidem latent, nec ii parum deformes, qui
                        quo paucioribus hactenus vel obseruati sunt, vel publice attacti, hoc mihi
                        erunt studiosius liberiusque in gratiam tironum nominandi, excutiendi. Et
                        quidem principio dum auctores, quibus totum aedificium innititur, forsan non
                        optime in perfectos et imperfectos tribuit, inelegantibus et imperfectis sed
                        proficientibus Plautum et Terentium improuide adnumerat; perfectis et
                        elegantissimis Varronem, Sallustium, et Catullum; imperfectis autem et
                        deficientibus Columellam, Lucanum, Senecam, Tacitum, Plinium vtrumque,
                        Curtium, Quinctilianum. Secundo, infinita desunt ad accuratam et absolutam
                        Latinae Linguae cognitionem necessaria. Enimuero certum est, alios auctores
                        latinos viuo adhuc Stephano publicatos, vel ab ipso perfunctorie tantum
                        excussos, vel ne tentatos quidem, alios ex quo viuere desiit in lucem
                        prodiisse, aut plane nouos aut longe emendatiores auctioresque.</hi> Et
                        quibusdam interiectis, <hi rend="italic">Non multis vrgebo quod apud
                        Mariangelum Grosippus, varia in Editionibus quibus vsus est Robertus
                        Stephanus, oppido esse mendosa, capitalis tamen pestis, adiectiua pro
                        substantiuis adverbiisque non raro obtrudi, deriuata suis primitivis non
                        attexi, nec simplicibus composita; sed id solum adiiciam, auctorum
                        sententias, phrasesque praesertim dubiae significationis raro explicari,
                        proinde ambiguum allegatorum sensum variis interpretationibus patere, immo
                        lectorem in suspenso relinqui, vnde varii lapsus et fluctuationes.</hi>
                        Caspar Scioppius Consultation. 11. p. 53 dicit, <hi rend="italic">Hoc
                        Lexicon omnium est optimum, etsi nec paucis nec leuibus erroribus
                        vacuum.</hi> In conficiendo hoc opere Stephanus spatium duodecim annorum
                        consumsit, quamuis aliorum, quos negotii huius causa sumtu suo aluit, opera
                        adiutus, quorum negligentia aut inscitia facile multa vitiosa nec satis
                        emendata locum inuenire potuerant.</q>
                </p>
                <p>
                    <emph>
                        <hi rend="italic">Faber.</hi>
                    </emph>
                </p>
                <p>Lexicorum Latinorum a <hi rend="italic">Perotto</hi> ad nostra tempora perpetuo
                    tenore et successione vere <foreign lang="GR">patroparado/tw|</foreign>
                    deductorum ea est facies, ea fortuna. Neque extra eos limites, quos sibi
                    descripserant primi Coloni, diuagari se passi sunt Nepotes. Sed ecce exortus est
                    BASILIVS FABER Soranus, suam quoque familiam ducens, nouaeque quasi Scholae
                    conditor. Nam quanquam ea lima hodie perpolitur eaque cura praestantissimorum
                    virorum mactetur, vt optimi Lexici vice fungi queat, non tamen Dictionarium, vt
                    dicitur, in animo habuit conscribere FABER noster <note><q>Sedulo incubui, vt
                    <hi rend="italic">Thesaurum</hi> Iuuentuti, ac tum discentibus tum docentibus
                    exhiberem, non obtruderem <hi rend="italic">Dictionarium,</hi> qui ne Latinus
                    quidem, vt sit vulgatus, titulus est, hoc est, vt non occuparer enumerandis
                    vsitato modo, iuxta ordinem elementorum, vocabulis tantum, sed ostenderem etiam,
                    quid in vnaquaque voce proprietatis esset atque elegantiae, ac quomodo perspici
                    vsus eius negotio facillimo posset: Quomodo item voces aliae cum aliis coniungi,
                    ac locutiones certas et sententias Latinas et perspicuas praestare possent. Ac
                    quia sterile et ieiunum nimium et hoc ipsum est, adiunxi ex Auctoribus Graecis
                    et Latinis, si non omnibus, tamen plurimis, quidquid in iis deprehendi eruditum,
                    elegans, egregium, argutum, lepidum.</q> Ex Prolegom. BAS. FABRI. Et mox, <q>Si
                    quis arbitrabitur Thesaurum hunc nostrum in hoc conscriptum esse, vt Vocabularii
                    aut Dictionarii, quemadmodum vocant, loco quis eo vtatur, nec prius ad eum
                    confugiat, quam de vocabuli alicuius significatione dubitet, ac interpretationem
                    eius petere ex eo instituat, tota aberrabit via. Non enim vt Dictionarium tantum
                    esset, conscripsimus, sed vt vberrimam copiam et instructissimum apparatum
                    locutionum latinarum, rerum ac sententiarum contineret, ac quasi in foro quodam,
                    vt conspici ab omnibus posset, explicaret atque ostentaret.</q></note>. Voluit
                    Linguam Latinam non <hi rend="italic">pueriliter interpretari,</hi> sed <hi
                    rend="italic">Critice exponere,</hi> vocabulorum proprietatem subtiliter et
                    quasi philosophice excutere, linguam ad originem vsque inuestigare, atque eius
                    quasi historiam contexere, vices deprehendere, rationemque quam vel cum se ipsa,
                    vel cum finitimis linguis exerceat, complecti, proindeque Orthographiae,
                    Philologiae, totiusque demum Critices quam latissime pateat, Thesauros
                    conradere. Nihil ergo quod Erudita Antiquitas in se complexa est vel memorabile
                    vel singulare hominem tam probe exercitatum fugere debuit; Officia, Ministeria,
                    Artes, Ritus, Calculos, Philosophiam, Cultus, vnde vel scribendi vel loquendi
                    ratio affici potuisset, ob oculos posuit, et praeterea, quod tamen condonasse
                    malui, sententias eruditas, adagia, apophthegmata, exempla, historiolas, physica
                    etiam nonnulla et moralia, adduxit, quae in examine discentibus proponi et
                    inculcari vocabulorum occasione potuere. Scripsit denique non Pueris, sed
                    Confirmatis, sed Adultis <note><q>Illa omnia, quae ad studium Grammatices
                    pertinent, adferri cupio ex Scholiis ad hunc nostrum Thesaurum, cuius lectio
                    grammaticis illis praeceptis nondum sat recte imbutis prodesse vix poterit.</q>
                    FABER ipse l. c.</note>.</p>
                <p>His omnibus prodiit prima vice <hi rend="italic">Thesaurus Eruditionis
                    Scholasticae, siue ratio docendi ac discendi facili, plana, et compendiaria
                    prorsus via, ex optimis quibusque auctoribus Graecis et Latinis: et supellex
                    instructissima verborum, locutionum, rerum; sententiarum, exemplorum, eorumque
                    omnium, quae tum docentibus tum discentibus adminiculo vtilissimo esse, atque ad
                    eruditionem negotio facili et expedito comparandam facere possunt, cum adiuncta
                    in plerisque locis interpretatione Germanica; Ita omnia de industria collecta
                    atque accommodata, vt et locos communes vocum rerumque multiplicium
                    locupletissimos praestare possint. Lips.</hi> 1571. <hi rend="italic">fol.</hi>
                    <note>Multum ad hoc opus contulit FABRI sobrinus <hi rend="italic">Michael
                    Leander</hi> Soranus, trium linguarum cognitione clarus, qui scholam Ilfeldensem
                    in faucibus siluae Herciniae per 40 annos rexit, de Christiana iuuentute optime
                    meritus. Eius opera, plurima sane et praestantissima, recenset <hi rend="italic"
                    >Tessierius.</hi></note> Floruit noster saeculo 16to, natione Germanus, patria
                    Soranus. Per totos annos 40 a prima adolescentia ad senectam vsque, aetatem
                    omnem docendis aliis cum voce tum scriptis consumsit. In publicum edidit
                    plurimas lucubrationes, quibus veteribus Linguae Latinae Auctoribus lucem
                    addidit, ex <hi rend="italic">Terentio</hi> sc. et <hi rend="italic"
                    >Cicerone</hi> Excerpta, cum interpretatione locorum aliquot obscurorum in <pb
                    id="as0039"/> vtroque auctore, Lipsiae. Vertit in linguam Germanicam <hi
                    rend="italic">Lutheri</hi> commentarios in Genesin: Item Saxoniam <hi
                    rend="italic">Cranzii,</hi> Lips. 1563. Denato FABRO prodiit Thesaurus cura
                    Filiorum <hi rend="italic">Philippi</hi> et <hi rend="italic">M. Christophori
                    Fabri</hi> 1587. fol. Qui <note>Mirum est, in quam diuersa abeant Eruditi de
                    Lexici huius praestantia. Subiungam duos. Verba mecum perpende. <q>Plurimum <hi
                    rend="italic">abest (Fabri Thesaurus) ab ea, quam in Foro Romano spectamus
                    perfectione,</hi> immensum quantum a virtute consummati Lexici, primo quod
                    plurima hic deficiant, secundo, quod plurima, licet inueniantur, nullo tamen
                    laudato Auctore, suspicionem barbarismi legentibus moueant, tertio, quod plurima
                    barbara sine praemonitu, lectori erude detrudantur, quarto, quod in
                    quantitatibus magna deprehendatur sinisteritas, adeo vt hac parte <hi
                    rend="italic">longe infra Decimatorem censeri mereatur.</hi></q> <hi
                    rend="italic">Borrichius.</hi> <q>Thesaurus Latinae Linguae Roberti Stephani et
                    <hi rend="italic">Forum Romanum</hi> Caelii Secundi Curionis ----- Quibus merito
                    <hi rend="italic">anteponas</hi> Basiliense Lexicon. <hi rend="italic">In Fabri
                    Thesauro plus doctrinae est,</hi> cui copiam, decus, limam addidit singularis
                    industria et doctrina Cl. Buchneri, qui ex opuseulo opus dedit.</q> <hi
                    rend="italic">Boecler.</hi></note> huic expoliendo, illustrando, augendoque
                    postea manus admouere, erant PAVLLVS FRANCVS, AVGVSTVS BVCHNERVS, IACOBVS
                    THOMASIVS, CHRISTOPHORVS CELLARIVS, ANDR. STVBELIVS, CHR. FALSTERVS, et
                    postremus omnium GESNERVS <foreign lang="GR">o( pa/nu</foreign>. Certatim omnes
                    eaque paene animi contentione, qua ad <hi rend="italic">Calepinum</hi>
                    locupletandum eorum Maiores aduolarunt, sed dispari plane successu. Primus, vt
                    admonui, erat P. FRANCVS Bescouiensis Professor Viadrinus, qui A. 1622.
                    Spicilegium suum addidit, et FABRVM nonnihil auctiorem reddidit. Proxime
                    sequitur illustrissimus paene omnium AVGVSTVS BVCHNERVS, qui Thesauro addidit et
                    suas locupletationes et famam haud exiguam. Cuius curis grauiter adauctus
                    prodiit Vitemb. saepius. In BVCHNERI laboribus nihil erat querendum, nisi quod
                    aliquid posterioribus reliquit supplendum. Nonnihil in hac parte satisfecit
                    Bibliopola honestus, qui BVCHNERI vita functi lucubrationes nouas aere redemit,
                    et cum Symbolis M. IACOB. THOMASII, M. IOH. GOTHOFREDI HERRICHEN et IOH. VORSTII
                    Viri Celeberrimi denuo recudit 1672. Lips. fol. His superuenit CHRISTOPHORVS
                    CELLARIVS, Vir nostro praeconio maior, et in his literis exercitatissimus: cui
                    haec demandata erat opera, vt FABRVM ab innumeris mendis vindicaret, cum id
                    aliquantulum neglexit BVCHNERVS in suis additamentis inserendis magis occupatus.
                    Nouem igitur mensibus in ea palaestra insumtis, prodiit CELLARII industria paene
                    singulari A. 1686. et rursus 1691. 1696. et 1700. Post CELLARIVM manus admouit
                    ANDREAS STVBELIVS: qui praeter accessionem vocum 7000, addiderat, quae ad
                    marginem sui libri (in Bibliothecam Seren. Elect. Palat. cum aliis post fata
                    Auctoris migrantis) adleuerat vir praestantissimus I. GEORG. GRAEVIVS: qui neque
                    in hoc literarum laude studiosos demereri destituit: item <hi rend="italic"
                    >Arusiani Messi</hi> primi ordinis V. C. CR. Comitis exempla locutionum ex <hi
                    rend="italic">Virgilio, Sallustio, Terentio, Cicerone</hi> per literas digesta.
                    Prodiit in Publicum vsum A. 1710. fol. et rursus A. 1717. <note>Eodem anno
                    prodiit CHRISTOPHORI FALSTERI <hi rend="italic">Supplementum Latinae Linguae,
                    Siue, Obseruationes ad Lexicon Fabro-Cellarianum, cuius mille aliquot lacunae ex
                    auctoribus aureae, argenteae et aeneae aetatis supplentur, adiectis passim notis
                    Criticis et Philologicis, nec non indice quadruplici.</hi> Dicitur et
                    Francofurti ad Viadrum (si fides <hi rend="italic">Morhofio</hi>) vberior latere
                    vocabulorum collectio, quam <hi rend="italic">Tobias Magirus</hi> ad FABRVM sibi
                    collegerat.</note> adiunctis Symbolis IOACH. IVRGENII et incredibili auctario
                    vocum paene 20000. Prodiit denique <hi rend="italic">Thesaurus Eruditionis
                    Scholasticae, omnium vsui et disciplinis omnibus accommodatus, post
                    Celeberrimorum virorum Buchneri, Cellarii, Graeuii operas et adnotationes, et
                    multiplices Andreae Stubelii curas, recensitus, emendatus, et locupletatus
                    a</hi> IO. MATTHIA GESNERO; Lips. 1726. fol. qui opus ad hoc quod hodie
                    conspicimus culmen feliciter produxit, et omnia quae ab eruditissimo
                    Lexicographo reique Criticae peritissimo exspectari poterant, optime et
                    fideliter praestitit. Quale id sit, vide praeter praefationem Auctoris, <hi
                    rend="italic">I. Chr. Coleri</hi> Antholog. tom. 1. fascic. 3. p. 172. et <hi
                    rend="italic">Walchium</hi> nuper allatum, qui in Thesauro FABRI plus
                    describendo praestitit quam in caeteris omnibus. Hunc igitur Thesaurum pace <hi
                    rend="italic">Borrichii Foro Romano, Boecleri Ludouico Lucio</hi> audax
                    antepono, vsu, eruditione, curaque caeteris paene omnibus Lexicis longe
                    commendatiorem, in paucis tamen emendari adhuc desiderantem. Nam dum Primitiuis
                    Deriuatiua, Simplicibus Composita adtexuit, quod minime laudo, ad eam
                    necessitatem detruditur, vt voces aliquando obsoletas, aliquando Graecas,
                    aliquando paene pro ingenio fictas pro generis et familiae capite sistat.
                    Lectorem inde per incuriam aliquando ad plures radices amandat de vna voce
                    quaesiturum: aliquando destituit et deserit in totum. Loca Auctorum non ea cura
                    aut fide perpetuo qua par erat adducta, caeterasque istiusmodi minutias, pro
                    tantis meritis facile condonamus. Prodiit quoque Epitome Thesauri FABRI Lips.
                    1594. et Heidelberg. 1608.</p>
                <p>
                    <emph><hi rend="italic">Editio</hi> STEPH. <hi rend="italic">Thesauri
                        Londinensis 1735.</hi></emph>
                </p>
                <p>Vt tandem ad operam nostram atque ad huiusce Editionis methodum et rationem
                    deueniamus, scire auebit Lector eruditus, quid tantum post molimina <hi
                    rend="italic">Car.</hi> <note>Vide <hi rend="italic">Caroli Stephani</hi>
                    Praefationem ad Dictionarium Latino-Gallicum. Consilium suum de ea re aperit <hi
                    rend="italic">Henricus Stephanus</hi> in praefatione ad Thesaurum Graecum, atque
                    in Epistola de suae Typographiae statu. De <hi rend="italic">Miltoni</hi>
                    conatibus vide ipsius Vitam, Praefationem ad Dictionarium, vt dicitur,
                    Cantabrigiense, et <hi rend="italic">Antonium Wood</hi> in Athenis Oxoniensibus
                    ad notitiam de <hi rend="italic">Eduardo Phillips.</hi> Sodalitium <hi
                    rend="italic">Baliolense,</hi> quod est Oxonii, hoc saeculo ineunte, tale
                    aliquid in animo instituit nescio quo fato interceptum. A. Cl. <hi rend="italic"
                    >Kustero</hi> omnia egregia exspectauit orbis literatus. Subiunxit ille specimen
                    operae destinatae ad calcem tractatuli sui De vsu Verbi medii.</note> et <hi
                    rend="italic">Hen. Stephani, Miltoni, Baliolensium, Kusteri</hi> denique,
                    caeterorumque, qui animum ad hanc ipsissimam professionem aduerterunt, (quorum
                    tamen fere omnium labores intercepit vel fatum immaturum, vel iniuria temporis)
                    et nos ipsi praestitimus, et praestitisse ab aliis voluimus intelligi. Haec non
                    esse sigillatim et minute describenda, cum ea vnusquisque lector paene suo iure
                    in tali re praecipere videatur, et quasi nobis praescripsisse, in initio,
                    monuimus. Pauca tamen sunt, quae paucis declarabimus.</p>
                <p>Lexicographorum Gente, vt vidimus, in duas quasi familias diuisa, quarum vna
                    STEPHANVM, FABRVM altera auctorem habet, primum omnium id nobis visum est
                    commodissimum, si qua ratione aut arte id poterat fieri, vt essent in nostro <hi
                    rend="italic">Thesauro</hi> haec duo consilia communione quadam inter se
                    coniuncta. Ea mente erant operae, quas in <hi rend="italic">Fabro</hi>
                    reformando insumserunt Viri praestantissimi, nobis conferendae atque digerendae.
                    Contulimus et digessimus. Dolendum erat, commoditates quas vel hinc vel inde
                    capere potuissemus, nulla necessitate distrahi et discerpi. Concludendi itaque
                    erant et conglutinandi hominum labores literarum necessitudine antea
                    coniunctissimi. Deinde praeter <pb id="as0040"/> cultas obseruationes criticoque
                    homine dignas, quae in <hi rend="italic">Fabro</hi> spectantur, in STEPHANO
                    adhuc desiderabantur, necesse erat nouas subinde exoriri vel voces vel vocum
                    interpretationes, quas partim suppeditauit Auctorum lectio <note>Huiuscemodi
                    erant <hi rend="italic">Phaedrus, Syrus,</hi> caeterique quam plurimi,
                    Historicorum et Poetarum Fragmenta, Inscriptiones (nonnullae aureae aetatis)
                    caeteraque id genus monumenta, quae posteriorum hominum cura et luce publica et
                    literarum lumine donavit. Erit instar omnium celeberrimum <hi rend="italic"
                    >Fabrettum</hi> laudare, cui multum debet Latinitas restituta. Plures auctores
                    recenset <hi rend="italic">Borrichius</hi> de Lexicis Latinis, qui <hi
                    rend="italic">Stephanicae</hi> aetati ignorabantur, non optima tamen fide, cum
                    in his <hi rend="italic">Manilium</hi> nominet, qui prodiit typis <hi
                    rend="italic">Aldinis</hi> saeculo 15, adeoque ante ipsum natum
                    STEPHANVM.</note> STEPHANI aetate in bibliothecarum latebris delitescentium,
                    partim introduxit sequioris aeui arbitrium et ea <note>Theologorum scripta
                    intelligimus, corum praecipue, qui cum neque ad Summae neque ad Infimae
                    Latinitatis classem redigantur, vtriusque quasi medii, paene a Lexicis
                    exsulabant. Vindicauit primus, quod seiam, <hi rend="italic">Cellarius,</hi> qui
                    <hi rend="italic">Fabri</hi> Thesaurum Anno 1710. septem; Anno 1717. viginti
                    circiter mille vocabulorum accessione locupletauit. Neque nos tamen temere omnia
                    admisimus, cum et idem paene fuit <hi rend="italic">Gosneri</hi> consilium.
                    <q>Auximus vocabulis nouis non quidem nullis, sed paucis tamen, nimirum dignis
                    hoc Thesauro, quem <foreign lang="GR">e)c a)faire/sews2</foreign> et <hi
                    rend="italic">detractione</hi> potius <hi rend="italic">curare,</hi> si res ita
                    tulisset, quam <foreign lang="GR">prosanatre/fein</foreign> et pinguiorem
                    reddere hac quidem parte maluissemus.</q> Praefat ad <hi rend="italic"
                    >Fabri.</hi> Thesaurum.</note> norma loquendi, quam caeteri omnes Lexicographi
                    neque omnino non attigisse, neque penitus pertractasse videntur. Quod ad
                    Orthographiam attinet, eumque Latinae Linguae genium, qui in stamine ipso et in
                    <hi rend="italic">partibus,</hi> vt aiunt, <hi rend="italic">constitutiuis</hi>
                    cernitur, vniuscuiusque <hi rend="italic">elementi</hi> naturam, habitus,
                    relationes, veramque proprietatem descripsimus; qua in re nobis facem praetulere
                    praeter <hi rend="italic">Capellas, Lipsios, Scaligeros,</hi> caeterosque
                    Grammaticos tum Antiquos tum Recentiores, eruditae commendationes singulis
                    literis in <hi rend="italic">Fabri</hi> Thesauro et in nonnullis Lexicis
                    Latino-Anglicis praemissae. Literarum Notae quae priscorum Romanorum nomina,
                    officia, dignitates in vetustis monumentis designabant, a Cl. <hi rend="italic"
                    >Sertorio Vrsato</hi> diligenter collectae et alphabetice dispositae non erant
                    negligendae, praesertim cum tam leui opera Romanae eruditionis studiosos
                    feliciter demereri potuimus. Publicarum Formularum sollemnitatem eorumque
                    vocabulorum explanationem, quae Romanae Antiquitatis notitiam in se
                    complectuntur, nuper praeter caeteros <hi rend="italic">Sam. Pitiscus</hi>
                    incredibili labore congessit et literis consignauit; tradidit illustrissimus
                    Dom. <hi rend="italic">Ez. Spanhemius</hi> in opere pererudito, de Vsu et
                    praestantia Numismatum; collegerunt viri laboriosissimi Romanarum Antiquitatum
                    consarcinatores, <hi rend="italic">Manutius, Rosinus,</hi> caeterique. Attamen
                    haec penitus neglexisse erat profecto <hi rend="italic">Thesaurum</hi> nostrum
                    insigni vtilitate priuasse, (praesertim cum plurimorum vocabulorum vis et
                    proprietas non aliunde sit deducenda) omnia vero accumulasse, erat, si molem
                    libri atque nostrum laborem spectes, infinitum. Breuiter ergo ea omnia
                    attigimus, et ne Lector sibi fraudem parari existimet, eos vbique adduximus
                    auctores, qui plura consulentibus abunde satisfacient, et tanquam <hi
                    rend="italic">Pythius</hi> alter aut <hi rend="italic">Aristoteles, pro nobis
                    respondebunt.</hi> Iam vero vt de Critica verba faciamus, atque ea <foreign
                    lang="GR">a)kribei/a|</foreign> quae cum in omnibus artibus et disciplinis
                    dominetur, tum in hoc literarum genere imperium habeat singulare, et
                    necessarium; plurima procul dubio adnotabit Lector fuisse in STEPHANO ipso
                    emendanda <note>Mirum vnde eueniret vt in omnibus Thesauri Editionibus et in
                    omnibus praeterea Lexicis latinis locus ex <hi rend="italic">Horat.</hi> Epod.
                    14, 8 adduceretur, <hi rend="italic">Ducere ad Vmbilicum,</hi> cum omnes <hi
                    rend="italic">Horatii</hi> Editiones, ne <hi rend="italic">Stephanica</hi>
                    quidem excepta, <hi rend="italic">Adducere</hi> legant. Miror <hi rend="italic"
                    >Stephanum,</hi> qui haec quae sequuntur ex <hi rend="italic">Calepino</hi>
                    arripuit, ca non obseruasse, <q>Fuit et Demaratus Tarquinii Superbi pater, qui
                    Corintho in Hetruriam se recepit quod Cypselum Tyrannum ferre non posset. Cic.
                    Tusc. lib. 5. <hi rend="italic">Hanc</hi> Demaratum <hi rend="italic">vixisse
                    temporibus Philippi Macedonis auctor est Plutarch. in vita Alex.</hi></q> Sed in
                    Historicis misere offendunt omnes, quotquot vidimus, Lexicographi.</note>;
                    plurimum etiam operae insumendum in iis auctoribus rite adducendis, quos vel
                    STEPHANVS ipse, vel ex posterioribus nonnulli, aut per incuriam perperam
                    citarunt, aut ope Codicum meliorum destituti. Plurimum ergo clarissimorum
                    nostrorum hominum laboribus, caeterorumque in hac disciplina Principum, debetur,
                    vt THESAVRVS LATINAE LINGVAE longe nunc prodeat non solum locupletior, verum
                    etiam ita emendatus, vt, vel ea sola vtilitate atque hoc laudis genere, caeteris
                    omnibus huiusmodi libris eum anteferre non dubitemus. Quod ad rationem auctores
                    describendi allegandique attinet, tametsi cum <hi rend="italic">viris maximi
                    nominis</hi> vix arbitremur vniuersas nostras operas in ea sola palaestra posse
                    exerceri vel vtiliter Reip. literariae, vel nobis ipsis gloriose, (quos tamen
                    ipsos ne id quidem velle existimandum est, vt STEPHANVS prelo denuo committatur
                    incultus, inhonestus, imperfectus denique et mendis obsitus, nullo ornatu
                    decoratus praeter eam pauxillulam laudis portiunculam, quae in <hi rend="italic"
                    >libri, capitis, incisi</hi> aut <hi rend="italic">paginae</hi> religiosa
                    notatione cernitur) eam tamen vtilitatem, per se quidem mediocrem sed operosam
                    tamen, abesse noluimus. Numeros igitur Librorum et Capitum vel Versuum (quod in
                    Prosa vel Versa oratione facile distinguetur) summa qua potuimus fide adduximus,
                    optimorum Exemplarium auctoritatem in iis disponendis secuti. Speramus itaque
                    nos non minorem gratiam a lectorum plebe inituros in testimoniis rite et commode
                    apponendis, quam Sacrilegi isti <hi rend="italic">Lugdunensis</hi> Editionis
                    Auctores in resecandis. Ciceronis Editionem <hi rend="italic">Verburgianam</hi>
                    intelligimus esse consulendam, ab omnibus iam tractatam et laudatam merito
                    maximo; eamque in minora tmemata diuisionem amplectimur, quam a <hi
                    rend="italic">Nizolio</hi> olim vsurpatam Margini suae Editionis apponi curauit
                    Vir praestantissimus <note>In Orationibus contra <hi rend="italic">Verrem</hi>
                    landandis, in diuersum semper abiere Viri docti. Recensent alii <hi
                    rend="italic">Diuinationem</hi> et <hi rend="italic">Actionem primam</hi> inter
                    <hi rend="italic">Verrinas,</hi> alii eas, nomine tenus, resecant, numerumque
                    idcirco <hi rend="italic">Verrinarum</hi> minuunt. Nos Ste. phanica diuisione et
                    computo vtimur.</note>: neglecta tamen in Epistolis ea allegandi ratione. De
                    omnibus Auctoribus cum longum foret, tum Lectori nimium monendo fastidium
                    moueret. Erant nonnulla leuioris et quotidianae operae, praestanda tamen, licet
                    hic a nobis monitum vix postulare videantur. Syllabarum scilicet <hi
                    rend="italic">Quantitates, Genus, Flexionis</hi> que rationem ea breuitate
                    conclusimus, vt operis molem incredibiliter aliquando leuaremus. Expeditius enim
                    multo et concinnius neque ad vtilitatem leuius adnotasse COMMONEO, <hi
                    rend="italic">ui, itum, ere.</hi> quam cum STEPHANO ad taedium ingeminare,
                    COMMONEO, <hi rend="italic">commones, penultima correpta, commonui, commonitum,
                    penultima correpta, commonere.</hi> Leuicula haec esse dices. Fatemur vltro,
                    attamen non prorsus omittenda. Alphabeticam denique seriem, congeriemque
                    phrasium, locutionum, proprietatum etc. instituimus minima fortasse gratia, sed
                    labore et opera non minima: quod cum in animo habuit et serio vt plurimum
                    perfecit STEPHANVS, lectorem tamen aliquando latuit ea dispositio, cum verba,
                    quae <hi rend="italic">dominantia</hi> appellare libet, aliquando <hi
                    rend="italic">post principia</hi> latitabant, aciemque oculi saepissime
                    fugiebant. Voces ipsas non eodem vbique atque exactissimo tenore Alphabeti
                    conglutinatas reperiet Lector. <pb id="as0041"/> Ea erat habenda aliquando
                    Primitiuorum Deriuatorumque ratio, vt si haec ab illis literarum permutatione
                    non immane discederent, in sua nonnunquam <hi rend="italic">gente</hi>
                    consulerentur, non tamen indiculo in propria <hi rend="italic">sede</hi>
                    destituta. Condonabit Lector aequus, si religiosi nimium aliquando et vulgi
                    metuentes, plurima in STEPHANO reliquimus feliciori saeculo tollenda. Turba enim
                    lectorum <hi rend="italic">Lugdunensem</hi> editionem exprimi flagitabat, quorum
                    criminationes deprecamur infinitis in locis ab eo discedere coacti.</p>
                <p>Hisce consiliis atque his laboribus tandem ad vmbilicum adducitur EDITIO
                    LONDINENSIS. Quantum studiosos demeruerint Editores, penes omnes erit doctos
                    pariter et indoctos, aequos et maleuolos, iudicandi arbitrium: quantos interea
                    labores exantlauerint, eos solos statuere voluimus, qui in huiusmodi vigiliis
                    bonum otium contriuere, quibus tenuissimam gloriam, plurimam studiorum
                    seueritatem inesse, omnes fere intelligunt. Quantulumcunque ex iis decerpi
                    possit laudis et gloriolae, labefactarunt nonnulli, et labefactare vltra
                    fortasse non desinent: Eam tamen vtcunque laudem quae mentes publicae vtilitatis
                    studiosas sequitur, nobis cum illis, <hi rend="italic">spectatissimis</hi>
                    licet, communem; laudem denique humanitatis atque animi ad omnia officia
                    paratissimi, eripiet nemo.</p>
                <p>De preli industria atque Editionis nitore, Lectorem pluribus non moramur. Nihil
                    in ea parte curarum defuit. Nihil tamen fortasse spectabilius quam ea celeritas
                    conficiendi, qua, praeter spem atque exspectationem omnium, intra triennium opus
                    conclusum et perfectum est. Quod solum, vt speramus, defit, id praestabit aequus
                    Lector, vt quae menda irrepserint, ea pro mole operae proque studio nostro in
                    Remp. literariam condonare velit.</p>
            </div>
            <div type="list of cited auctors">
                <head>INDICVLVS CHRONOLOGICVS AVCTORVM, <hi rend="italic">QVORVM TESTIMONIA
                    ADHIBENTVR IN THESAVRO LINGVAE LATINAE. (EX LONDINENSI EDITIONE THESAVRI
                    STEPHANIANI AD VERBVM REPETITVS</hi> <note>Hunc emendari augerique posse, non
                    eram nescius: sed potest vnusquisque hanc sibi operam praestare ope
                    Bibliothecarum Fabricii; et exspectatur libellus huius argumenti accuratus et
                    politus; et nolebam nunc de quibusdam rebus sententiam dicere: et eram occupatus
                    rebus quas huic praeuerrere erat magna ratio. I. M. G.</note>.)</head>
                <p>Fatales <hi rend="italic">Linguae Latinae</hi> periodi fuerunt: Ideo a curiosis
                    eius aestimatoribus valor Scriptorum Latinorum, non secus ac a Poetis pretium
                    temporum, et in sacris literis statua imperiorum Danielitica ad <hi
                    rend="italic">quatuor diuersi metalli aetates</hi> referri solet; nempe I. ad
                    <hi rend="italic">auream,</hi> II. ad <hi rend="italic">argenteam,</hi> III. ad
                    <hi rend="italic">aeneam,</hi> et IV. ad <hi rend="italic">ferream,</hi> aut <hi
                    rend="italic">fictilem.</hi></p>
                <p>I. <hi rend="italic">Aurea aetas</hi> a bello Punico 2 ad extremos vsque Octauii
                    Augusti Imp. annos producitur, id est, ab anno V. C. 536 ad annum 767; siue ab
                    anno ante natum Christum 217, vsque ad annum Christi 14 duratque adeo annis
                    circiter 232. In quibusdam tamen huius ineuntis aetatis Scriptoribus, admista
                    obsoleta notantur, quibus a sola antiquitate plus venerationis accedit, quam a
                    nobilitate metalli.</p>
                <p>II. <hi rend="italic">Argentea aetas</hi> ab obitu Augusti vsque ad excessum
                    Traiani Imp. id est, ab anno Christi 14, vsque ad annum 117, continet annos 103,
                    quibus quamplurima adhuc verba satis eleganter et cum suffragio populi Romani
                    sunt formata; quamquam et tunc, dicente Seneca Controu. 1 Praefat. ingenia
                    decreuerunt, et nescio qua iniquitate naturae eloquentia se retro tulit.</p>
                <p>III. <hi rend="italic">Aetas aenea</hi> per annos 303 a Traiani obitu, hoc est,
                    ab anno Christi 117 vsque ad Romam a Gothis captam, siue ad A. C. 410
                    extenditur. Inter Scriptores tunc dictione audaciores illi laudem merentur
                    praecipuam, qui se genio saeculi aurei quam familiarissime accommodarunt.</p>
                <p>IV. <hi rend="italic">Aetas ferrea</hi> est, qua Barbaris iam vbique
                    grassantibus, studia humaniora per saecula nonem et amplius, cum sordibus et
                    squalore conflictata sunt, donec postliminio quasi respirare et e tenebris suis
                    iterum ceperunt emergere. Longo itaque interuallo, illustribus ingeniis velut
                    intermortuis, pauci admodum Latine et non ineleganter scripserunt.</p>
                <p>
                    <emph>I. AVREAE AETATIS SCRIPTORES.</emph>
                </p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO III ante Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 238. <hi rend="italic">Liuius Andronicus</hi> Tragicus floruit. Fragmenta eius
                    aliorumque collegit Petr. Scriuerius et Theod. Iansonius ab Almeloueen.</p>
                <p>A. 202. <hi rend="italic">C. Naeuius</hi> Poeta obiit. Fragmenta collecta a
                    Roberto Stephano et Henrico fil. Ios. Scaligero et T. I. ab Almeloueen.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO II ante Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 182. <hi rend="italic">M. Accius Plautus,</hi> Comicus mortuus est. Exstant
                    Comoediae XX cum Fragmentis a Georgio Fabricio collectis.</p>
                <p>A. 177. <hi rend="italic">Stat. Caecilius,</hi> Comicus, floruit. Fragmenta
                    collecta a Stephanis et T. I. ab Almeloueen.</p>
                <p>A. 167. <hi rend="italic">Q. Ennius</hi> Poeta, obiit. Fragmenta in lucem
                    producta a Stephanis, a Mart. Delrione et Pet. Scriuerio, Hier. Columna, Paullo
                    Merula, T. I. ab Almeloueen et postremo a Franc. Hesselio.</p>
                <p>A. 157. <hi rend="italic">M. Terentius Afer,</hi> Comicus, obiit. Supersunt
                    Comoediae sex, quas multi notis illustrarunt.</p>
                <p>A. 152. <hi rend="italic">M. Pacuuius,</hi> Tragicus, claruit; Fragmenta post
                    Stephanos et M. Delrionem collecta a Pet. Scriuerio et Ios. Scaligero.</p>
                <p>A. 147. <hi rend="italic">M. Portius Cato,</hi> Orator et Historicus obiit.
                    Exstat liber de Re rustica. Fragmenta ex originibus et aliis scriptis deperditis
                    collecta ab Ausonio Popma.</p>
                <p>A. 136. <hi rend="italic">L. Attius, siue Accius,</hi> Tragicus, claruit.
                    Fragmenta vulgata a Stephanis, Pet. Scriuerio et T. I. ab Almeloueen.</p>
                <p>A. 129. <hi rend="italic">C. Lucilius,</hi> primus Satyricus, obiit. Fragmenta
                    post Stephanos edidit Franc. Dousa.</p>
                <p>A. 101. <hi rend="italic">Sextus Turpilius,</hi> Comicus, obiit. Fragmenta
                    collecta ab vtroque Stephano.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO I ante Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 100. <hi rend="italic">L. Afranius,</hi> Comicus, floruit. Fragmenta a
                    Stephanis et Ios. Scaligero congesta, et a T. I. ab Almeloueen.</p>
                <p>A. 79. <hi rend="italic">L. Corn. Sisenna,</hi> Historicus, claruit. Fragmenta ab
                    Aus. Popma et Ant. Augustino collecta.</p>
                <p>A. 64. <hi rend="italic">P. Nigidius Figulus,</hi> Mathematicus et Grammaticus,
                    claruit. Fragmenta offert Ianus Rutgersius Var. Lect. 3, 6.</p>
                <p>A. 60. <hi rend="italic">C. Decius Laberius,</hi> Mimographus, claruit. Fragmenta
                    collecta a Stephanis, Ios. Scaligero et T. I. ab Almeloueen.</p>
                <p>A. 50. <hi rend="italic">T. Lucretius Carus,</hi> Philosophus et Poeta obiit.
                    Reliquit sex libros de Rerum Natura.</p>
                <p>A. 47. <hi rend="italic">C. Valer. Catullus,</hi> Veronensis, Poeta passim
                    obscoenus, obiit. Exstat liber Epigrammatum et Carminum, Variorum notis
                    editus.</p>
                <p>A. 44. <hi rend="italic">P. Syrus,</hi> Mimographus, claruit. Mimi siue
                    sententiae a variis varie editi.</p>
                <p>A. 42. <hi rend="italic">C. Iul. Caesar,</hi> Imp. occisus est. Reliquit de Bello
                    Gallico libros septem a se conscriptos, et tres de Bello Ciuili. Inter
                    commentatores eminet Io. Dauisius.</p>
                <p>A. 42. <hi rend="italic">A. Hirtius Pansa</hi> claruit, Caesaris familiaris et
                    scriptor bellorum, quae Commentariis I. Caesaris adiungi solent.</p>
                <p>A. 42. <hi rend="italic">Cornelius Nepos</hi> claruit, denatus tempore Augusti
                    Imp. Vitas Excellentium Imperatorum, quas scripsit, multi notis illustrarunt.
                    Fragmenta ab Andrea Schotto congesta. Sed versio Dictyos et Daretis de Bello
                    Troiano indigna aestimatur, vt ei tribui queat.</p>
                <p>A. 41. <hi rend="italic">M. Tullius Cicero,</hi> princeps eloquentiae, periit.
                    Opera cum Fragmentis ex libris deperditis sunt notissima, inprimis notis Iani
                    Gruteri, Iacobi Gronouii et Io. Georgii Graeuii illustrata.</p>
                <p>A. 33. <hi rend="italic">Sext. Aurel. Propertius</hi> obiit, qui Elegiarum dedit
                    libros quatuor.</p>
                <p>A. 33. <hi rend="italic">L. Cornificius,</hi> Rhetor, claruit. Auctor esse
                    creditur librorum Rhetoricorum quatuor ad Herennium, qui cum Cicerone
                    vulgantur.</p>
                <p>A. 32. <hi rend="italic">C. Sallustius Crispus,</hi> Historicus, obiit. Reliquit
                    Bellum Iugurthinum et Coniurationem Catilinariam, nec non Orationes duas de Rep.
                    ordinanda. Fragmenta ex sex libris Histor. a Lud. Carrione collecta. Editiones
                    sunt variae, etiam cum Variorum notis.</p>
                <p>A. 30 et seqq. <hi rend="italic">Q. Mucius Scaeuola, Q. Corn. Maximus, Alfenus
                    Varus, Antistius Labeo, Aelius Gallus,</hi> ICti floruerunt, in Pandectis et
                    aliis Iuris Ciuilis libris memorati.</p>
                <p>A. 26. <hi rend="italic">M. Terent. Varro,</hi> Romanorum doctissimus, obiit. Ex
                    490 libris, quos a se scriptos ipse affirmat, superant pauci de Lingua Latina et
                    tres de Re rustica. Fragmenta collecta a Rob. Stephano, Ant. Riccobono et Aus.
                    Popma.</p>
                <p>A. 25. <hi rend="italic">Corn. Gallus,</hi> Poeta, obiit. Sex sub eius nomine
                    Elegiae spuriae.</p>
                <p>A. 18. <hi rend="italic">Albius Tibullus,</hi> Elegiographus, obiit. Exstant
                    Carminum libri quatuor.</p>
                <p>A. 17. <hi rend="italic">Virgilius Maro,</hi> Mantuanus, Poeta, obiit. Dedit in
                    Bucolicis Eclogas decem, in Georgicis libros quatuor, et in Aeneide duodecim.
                    Eidem Culex, Ciris, Copa, et nonnulla alia dubia tribuuntur. Luculenti
                    Commentarii sunt Frid. Taubmanni, Io. Ludouici de la Cerda, Caroli Ruaei.</p>
                <p>A. 14. <hi rend="italic">Aemilius Macer,</hi> Versisicator, obiit. Ianus
                    Cornarius sub huitis nomine libros quinque de Materia Medica cum notis edidit,
                    quos alii Marbodaeo Gallo A. 1050 mortuo tribuunt; nec pauca ibi esse Macro illi
                    prisco debita censet Barthius Aduers. 12, 20.</p>
                <p>A. 10. <hi rend="italic">Messala Coruinus</hi> floruit, cuius liber de Progenie
                    Augusti cum Liuio olim editus.</p>
                <p>A. 10. <hi rend="italic">M. Vitruuius Pollio,</hi> Mathematicus claruit, denatus
                    imperante Tiberio. Exstant de Architectura libri decem. Variorum notas et <pb
                    id="as0042"/> Lexicon Vitruuianum Bernardini Baldi multaque alia contulit
                    Ioannes de Laet.</p>
                <p>A. 6. <hi rend="italic">Gratius Faliscus,</hi> Poeta, floruit; auctor Cynegetici
                    seu carminis epici de Venatione.</p>
                <p>A. 6. <hi rend="italic">Q. Horatius Flaccus,</hi> Venusinus, Lyricorum princeps,
                    obiit. Exstant Odarum libri quatuor, <reg orig="Epodôn">Epodon</reg> vnus,
                    Sermonum siue Satyrarum quatuor, Epistolarum duo, et vnus de Arte Poetica, cum
                    variis notis et commentariis.</p>
                <p>A. 4. <hi rend="italic">Verrius Flaccus,</hi> Grammaticus obiit. Exstat
                    Fragmentum praemissum Festi Pompeii libris, quibus ille Verrii de verborum
                    significatione Commentarios contraxit.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO I post Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 1 et seqq. <hi rend="italic">T. Phaedrus Thrax,</hi> Augusti libertus,
                    celebris fuit. Iambicis versibus libros quinque fabularum Aesopicarum reliquit,
                    quos cum notis plures ediderunt.</p>
                <p>A. 4. <hi rend="italic">C. Iulius Hyginus,</hi> Augusti itidem libertus, vixit,
                    sub cuius nomine hodie prostant Fabulae et Poetici Astronomici libri quatuor cum
                    notis Io. Schefferi et Th. Munckeri.</p>
                <p>A. 9. <hi rend="italic">P. Ouidius Naso,</hi> Sulmonensis, Poeta, ab Augusto in
                    exilium pulsus, in eodem vixit vsque ad A. C. 17. Exstant <reg
                    orig="Metamorphoseôn">Metamorphoseon</reg> libri quindecim, Fastorum sex,
                    Tristium quinque, Epistolarum Ponticarum siue ex Ponto quatuor, Amorum tres, et
                    de Remedio amoris vnus: praeterea Heroides siue Heroidum epistolae XXI. quibus
                    III. <hi rend="italic">Auli Sabini</hi> adiiciuntur; item Ibis siue Dirae in
                    Ibin; Halieuticon, Fragmentum de Medicamine faciei, et nonnulla dubia. Nic.
                    Heinsius, Pet. Burmannus, et alii plures notas adiecerunt.</p>
                <p>A. 10. <hi rend="italic">Catullus,</hi> Poeta, non ille Veronensis, de quo supra,
                    sed Auctor Pervigilii Veneris, vixit.</p>
                <p>A. 12. <hi rend="italic">M. Manilius,</hi> Poeta, claruit, cuius Astronomicon
                    libris quinque constat, cum notis F. Iunii Biturigis et Ios. Scaligeri.</p>
                <p>A. 18. <hi rend="italic">T. Liuius,</hi> Patauinus, scriptor Augustaei aeui
                    postremus, obiit, cuius ex libris CXLII Historiarum ab vrbe condita exstant XXXV
                    a Iano Grutero et Gronouiis, patre et filio, illustrati.</p>
                <p>
                    <emph>II. ARGENTEAE AETATIS SCRIPTORES.</emph>
                </p>
                <p>A. 20. <hi rend="italic">Aur. Cornel. Celsus,</hi> Medicus, Augusti temporibus
                    proximus, claruit sub Tiberio Imp. De Re medica libros octo ad nos
                    transmisit.</p>
                <p>A. 52. <hi rend="italic">Scribonius Largus,</hi> Medicus floruit. Exstant eius
                    Compositiones Medicae cum Io. Rhodii notis et Lexico Sriboniano.</p>
                <p>A. 26. <hi rend="italic">Valerius Maximus,</hi> Historicus, claruit. Exstant
                    Dictorum factorumque memorabilium libri nouem cum variorum obseruationibus per
                    Ant. Thysium.</p>
                <p>A. 30. <hi rend="italic">P. Velleius Paterculus,</hi> Historicus, claruit sub
                    finem Tiberii Imp. Exstant Historiae libri duo illustrati Notis Io. Henr.
                    Boecleri, et Nic. Heinsii.</p>
                <p>A. 36. <hi rend="italic">L. Fenestella,</hi> Historicus, vixit. Fragmenta ab Ant.
                    Augustino et Aus. Popma collecta. Sed <hi rend="italic">And. Dom. Flocci</hi>
                    libri duo de Magistratibus Rom. ei perperam tribuuntur.</p>
                <p>A. 42. <hi rend="italic">L. Iunius Moderatus Columella,</hi> diligentissimus
                    agricola, scripsit sub Claudio Imp. libros XII. de Re Rustica et vnum de
                    Arboribus.</p>
                <p>A. 45. <hi rend="italic">Pomponius Mela,</hi> Cosmographus claruit. In relictos
                    eius tres libros de situ orbis Isaac. Vossius Commentarium edidit.</p>
                <p>A. 49. <hi rend="italic">Curtius Rufus,</hi> Historicus, sub Claudio Imp. fuisse
                    dicitur. Ex libris eius decem de Rebus Alexandri M. duo priores interciderunt.
                    Io. Freinshemius, Sam. Pitiscus et alii notis illustrarunt.</p>
                <p>A. 60. <hi rend="italic">Porcius Latro,</hi> vixit, quem commendant Sen. Praefat.
                    Controvers. Quinctil. 10, 1. Suet. Domit. c. 3. Plin. Prooem. 19. Et huic
                    tribuitur Declamatio in Catilinam, quam Vossius Vibii Crispi esse putat de Vit.
                    Serm. 3, 6.</p>
                <p>A. 62. <hi rend="italic">A. Persius Flaccus,</hi> Poeta, obiit. Exstant eius sex
                    Satyrae cum notis Th. Farnabii.</p>
                <p>A. 64. <hi rend="italic">Q. Asconius Pedianus,</hi> Grammaticus, claruit: Exstant
                    eius Annotationes in quasdam Ciceronis orationes cum notis variorum. Alii eum ad
                    Augusti aetatem referunt, et duos eiusdem nominis comminiscuntur.</p>
                <p>A. 64. <hi rend="italic">M. Annaeus Seneca,</hi> Rhetor, Lucii pater, obiit.
                    Exstant libri quinque mutili Controuersiarum; Excerpta ex x. libris
                    Controuersiarum; et liber Suasoriarum. Annumeratur a nonnullis aureae aetati,
                    quia sub Augusto Imp. florere coepit.</p>
                <p>A. 65. <hi rend="italic">L. Annaeus Seneca,</hi> Philosophus, Marci filius, a
                    Nerone Imp. exstinctus est. Exstant libri tres de Ira, septem de Beneficiis,
                    septem Naturalium quaestionum, Epistolae CXXIV. Consolationes ad Heluiam, ad
                    Polybium, ad Marciam; item libri de Animi tranquillitate, de Constantia, de
                    Clementia, de Breuitate vitae, de Vita beata etc. Vtriusque Senecae opera Iustus
                    Lipsius et alii notis illustrarunt. Alteri a nonnullis etiam decem Tragoediae
                    <hi rend="italic">Senecae Tragici,</hi> quem alii tertium Senecam facere malunt,
                    adiudicantur. Tragoedias illas illustrauit Th. Farnabius.</p>
                <p>A. 65. <hi rend="italic">M. Annaeus Lucanus,</hi> Poe~ta, etiam a Nerone occisus
                    est. Exstant libri decem Pharsaliae cum notis Hug. Grotii, Farnabii aliorumque.
                    Eidem tribuitur carmen ad Calpurnium Pisonem.</p>
                <p>A. 67. <hi rend="italic">Titus Petronius Arbiter,</hi> obiit, nequitiae non minus
                    quam elegantiae arbiter; cuius mutilum Satyricum Variorum notis et nouissime per
                    Pet. Burmannum illustratum, sicuti Fragmentum eius Tragurianum per Io.
                    Schefferum et Th. Reinesium. Integrum demum ex codice Albae Graecae reperto
                    editum per Franc. Nodotum; Catalecta autem Petroniana per Iosephum
                    Scaligerum.</p>
                <p>A. 77. <hi rend="italic">C. Plinius secundus</hi> maior, Historiae naturalis
                    scriptor, in Vesuuio periit. Exstant libri XXXVII. Iac. Dalechampii cura
                    illustrati.</p>
                <p>A. 77. <hi rend="italic">C. Silius Italicus,</hi> Poeta claruit; cuius sunt libri
                    XVII. de Bello Punico 2. cum obseruationibus Claudii Dausqueii et Chr.
                    Cellarii.</p>
                <p>A. 78. <hi rend="italic">C. Valerius Flaccus,</hi> Poeta, condidit libros octo
                    Argonautica, Lamp. Alardi aliorumque commentario illustrata.</p>
                <p>A. 80. <hi rend="italic">C. Iulius Solinus,</hi> in Polyhistore protulit
                    Collectanea rerum memorabilium. Exstant Claudii Salmasii Exercitationes in
                    eundem.</p>
                <p>A. 82. <hi rend="italic">Decimus Iunius Iuuenalis,</hi> reliquit Satyras XVI. a
                    Th. Farnabio dilucidatas.</p>
                <p>A. 82. <hi rend="italic">P. Papinius Statius,</hi> Poeta, in gratia fuit apud
                    Domitianum Imp. Exstant Siluarum libri quinque, Thebaidos duodecim, et
                    Achilleidos duo, cum notis Variorum per Io. Veenhusen et prolixo Commentario
                    Casp. Barthii.</p>
                <p>A. 82. <hi rend="italic">M. Valer. Martialis,</hi> itidem sub Domitiano Imp.
                    floruit, et reliquit Epigrammatum libros, XIV. et vnum Spectaculorum. Notas
                    eruditas addidit Th. Farnabius.</p>
                <p>A. 95. <hi rend="italic">M. Fabius Quinctilianus,</hi> Rhetor, vitam finiit.
                    Exstant libri XII. Institutionis Oratoriae. Tribuunt eidem Dialogum de
                    oratoribus, siue de causis corruptae eloquentiae; Sed CXLV. Declamationes vel
                    patri vel auo.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO II post Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 104. <hi rend="italic">Sextus Iulius Frontinus,</hi> sub Traiano Imp. mortuus
                    est. Exstant de Stratagematibus et Remilitari libri quatuor, de Coloniis vnus,
                    et de Aquaeductibus Romae duo, cum notis Rob. Keuchenii. Est et inter Scriptores
                    de Re Agraria cum <hi rend="italic">Siculo Flacco, Aggeno Vrbico, Hygino,
                    etc.</hi> quos coniunctim edidit Wil. Goesius cum suis et Nic. Rigaltii notis et
                    Glossario.</p>
                <p>A. 108. <hi rend="italic">C. Cornel. Tacitus,</hi> Historicus, esse desiit.
                    Supersunt Annalium libri sex priores, et mutili ab XI vsque ad XVI. item
                    Historiarum libri quinque, et Vita Agricolae, et Germania. Commentariis
                    illustrarunt I. Lipsius et alii.</p>
                <p>A. 109. <hi rend="italic">C. Plinius Caecilius secundus</hi> minor siue iunior,
                    maioris illius ex sorore nepos, floruit. Exstant Epistolarum libri decem et
                    Panegyricus in Traianum Imp. Non pauci cum notis emiserunt, quos inter Aug.
                    Buchnerus, Iac. Thomasius, et Christoph. Cellarius; et cum variorum notis Io.
                    Veenhusen.</p>
                <p>A. 112. <hi rend="italic">Aulus Gellius,</hi> Philologus, floruit; sed alii eum
                    ad aetatem Imp. Antonini Pii reiiciunt. Reliquit Noctium Atticarum libros
                    viginti, in quibus multa veterum fragmenta continentur. Ant. Thysius et Iac.
                    Oiselius selectis nouisque Commentariis ornarunt.</p>
                <p>A. 115. et deinceps <hi rend="italic">L. Annaeus Florus,</hi> Historicus,
                    floruit. Scripsit Rerum Romanarum libros quatuor, quos Ioh. Freinshemius notis
                    illustravit et post eum alii plures.</p>
                <p>A. 116. et deinceps <hi rend="italic">C. Suetonius Tranquillus,</hi> Historicus,
                    claruit. Exstant Vitae XII Caesarum, liber de illustribus Grammaticis et liber
                    de claris Rhetoribus. Prodiit cum Isaaci Casauboni Animaduersionibus et Io.
                    Henr. Boecleri Dissertationibus politicis, cum variorum notis per Io. Schildium
                    et Io. Georg. Graeuium, etc.</p>
                <p>A. 116 et seqq. <hi rend="italic">Apicius Caelius,</hi> sub Traiani et Adriani
                    Principatu confecisse putatur libros decem de Arte coquinaria, Prodiit opus
                    nuper cum notis Mart. Listeri et aliorum.</p>
                <p>
                    <emph>III. AENEAE AETATIS SCRIPTORES.</emph>
                </p>
                <p>A. 142. aut paullo post <hi rend="italic">Iustinus</hi> claruit, Epitomator
                    Pompeii Trogi, Historici sub Augusto florentis, ex illius voluminibus XLIV quae
                    postea perierunt, totidem libros excerpsit.</p>
                <p>A. 163. <hi rend="italic">L. Apuleius,</hi> Madaurensis Philosophus, claruit sub
                    Antonino Philosopho. Exstant Metamorphoseos siue Fabularum Milesiarum de Asino
                    aureo libri XI. Floridorum IV. Apologia 1 et 11. de Magia, libri de Mundo, de
                    Deo Socratis, de Dogmate Platonis, etc. Sed liber de Virtutibus herbarum dubius,
                    et forte Apuleii Celsi est, qui fuit Augusti tempore. Notas nactus est Apuleius
                    Phil. Beroaldi, Petri Coluii, Geverhardi Elmenhorstii aliorumque.</p>
                <p>A. 180. <hi rend="italic">Irenaeus,</hi> Lugdunensis Episcopus, martyr factus A.
                    201. Quinque libros aduersus Valentinum Latine scripserit an Graece, lis est.
                    Interpreti eius Latina versio adscribitur.</p>
                <p>A. 195. <hi rend="italic">Q. Septimius Florens Tertullianus</hi> floruit,
                    Ecclesiasticae Latinitatis artifex; et obiit anno circiter 215. Eius opera sunt
                    quamplurima, illustrata a Beato Rhenano, Franc. Iunio, Nic. Rigaltio, etc.
                    Poemata ad Caecilium Cyprianum referuntur.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO III post Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 201 seqq. <hi rend="italic">Licinius Proculus, Pegasus, Nerasius, Priscus,
                    Iuuentius Celsus, Iabolenus</hi> et alii, ICti, floruerunt, quorum Fragmenta in
                    Digestis Iustiniani occurrunt.</p>
                <p>A. 210. <hi rend="italic">Minucius Felix,</hi> claruit, Scriptor Christianus
                    Dialogi, nomine Octauii. Edidit cum suis et aliorum notis Iac. Ouzelius: et cum
                    suis Chr. Cellarius.</p>
                <p> --- <hi rend="italic">Dionysius Cato</hi> hoc saeculo vixisse putatur, eique
                    tribuuntur Disticha Moralia, quatuor libris distincta. Notas adiecit Erasmus
                    Roterod. et Chr. Daumius.</p>
                <p> --- <hi rend="italic">Palladius Rutilius Taurus</hi> siue <hi rend="italic"
                    >Scaurus</hi> etiam circa haec tempora fuisse videtur, qui de Re Rustica libris
                    quatuordecim vazia complectitur.</p>
                <p> --- <hi rend="italic">Iulius Obsequens,</hi> qui libro de Prodigiis inclaruit,
                    huc forte referendus ob praestantiam sermonis, editus cum notis Io.
                    Schefferi.</p>
                <p>A. 216. <hi rend="italic">Q. Serenus Sammonicus,</hi> Poeta Medicus, floruit sub
                    Ant. Caracalla. Habemus eius carmen heroicum de Medicina et Remediis morborum
                    cum not. Rob. Keuchenii.</p>
                <p>A. 221. <hi rend="italic">Domitius Vlpianus,</hi> ICtus, occisus a Caracalla.
                    Eius vt et <hi rend="italic">Papiniani, Modestini</hi> et aliorum reliquiae in
                    Iure Ciuili reperiuntur.</p>
                <p>A. 230. vel circiter <hi rend="italic">Terentianus Maurus,</hi> Grammaticus,
                    claruit, cuius exstat Carmen de Arte Metrica.</p>
                <p>A. 251. <hi rend="italic">Censorinus,</hi> Grammaticus, claruit. Eius librum de
                    Die natali illustrauit Henr. Lindenbrogius.</p>
                <p>A. 251. <hi rend="italic">Nouatianus,</hi> Presbyter Romanus, reliquit librum de
                    Trinitate.</p>
                <p>A. 258. <hi rend="italic">Caecilius Cyprianus,</hi> Rhetor et tandem Episcopus
                    Carthaginiensis, occubuit, cuius scripta sunt varia.</p>
                <p>A. 285. <hi rend="italic">T. Iulius Calpurnius,</hi> Siculus Poeta, vixit, cuius
                    exstat Bucolicon.</p>
                <p>A. 288. <hi rend="italic">M. Aurel. Olympius Nemesianus,</hi> Poeta fuit, et
                    reliquit Cynegetica et quatuor Eclogas.</p>
                <p>A. 293 et seq. <hi rend="italic">Aelius Spartianus, Iul. Capitolinus, Aelius
                    Lampridius, Vulcatius Gallicanus, Trebellius Pollio, et Flauius Vopiscus</hi>
                    floruerunt, Seriptores Historiae Augustae, quos commentario illustrauit Is.
                    Casaubonus et Claud. Salmasius.</p>
                <p>A. 297. <hi rend="italic">Arnobius Afer,</hi> Scriptor Christianus, florere
                    coepit, et vixit vsque ad A. 326. Exstant libri septem aduersus Gentes cum notis
                    Theodori Canteri, God. Stewechii, Gehb. Elmenhorstii et Des. Heraldi.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO IV post Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 301. <hi rend="italic">Caelius Aurelianus,</hi> Medicus, claruit. Exstant
                    libri tres de Morbis Acutis, et quinque de Chronicis siue Tardis; cum notis Io.
                    Conr. Ammani et T. I. ab Almeloueen, cuius etiam est Lexicon Caelianum.</p>
                <pb id="as0043"/>
                <p>A. 306. <hi rend="italic">Fl. Eutropius,</hi> Historicus, sub Constantino M.
                    vixit, et decem libris Historiam Romanam complexus est.</p>
                <p>A. 312. <hi rend="italic">Rhemnius Fannius,</hi> Poeta Medicus, claruit, cuius
                    est Carmen de Ponderibus et Mensuris.</p>
                <p>A. 317. <hi rend="italic">L. Caelius Lactantius,</hi> Firmianus, Tullius
                    Christianus, floruit. Reliquit VII libros Institutionum Diuinarum, 1 de Ira Dei,
                    et 1 de Opificio Dei, etc. Notis illustrauit Ant. Thysius, Chr. Cellarius,
                    etc.</p>
                <p>A. 320. <hi rend="italic">L. Septimius Romanus,</hi> Dyctin Cretensem de Bello
                    Troiano Latine vertisse creditur; vt et Daretem Phrygium de Excidio Troiae, etsi
                    C. Nepotis epistola ad Sallustium Crispum praemittatur.</p>
                <p> --- <hi rend="italic">Lucius Ampelius,</hi> Floro saepius adiunctus, auctor est
                    libri memorialis circa eadem tempora.</p>
                <p>A. 323. <hi rend="italic">Aelius Donatus,</hi> claruit, cuius exstant scholia in
                    Virgilii Aeneidem et Terentium.</p>
                <p>A. 325. aut paullo post <hi rend="italic">Commodianus,</hi> Poeta Christianus ex
                    gentili factus, dedit Instructiones LXXX aduersus Gentium Deos.
                    Schurtzfleischius notas adiecit.</p>
                <p>A. 329. <hi rend="italic">C. Vettus Aquilinus Iuuencus,</hi> Presbyter et Poeta
                    Christianus, floruit, et Euangelicae Historiae libros quatuor expressit
                    carminice. Nuper cum notis Konigii, Omeisii et aliorum edidit Erh. Reusch.</p>
                <p>A. 340. <hi rend="italic">Iulius Firmicus Maternus,</hi> Mathematicus, claruit,
                    qui Christianus factus scripsit de Errore profanae religionis et octo libros
                    Astronomicos.</p>
                <p>A. 360. <hi rend="italic">Zeno,</hi> Veronensis Episcopus, claruisse existimatur.
                    Exstant Sermones XC sub eius nomine.</p>
                <p>A. 368. <hi rend="italic">S. Hilarius,</hi> Pictauiensis Episcopus, obiit. Opera
                    coniunctim edita, ex quibus Genesis siue Hexaemeron Hilario Arelatensi
                    vindicatur.</p>
                <p>A. 370. <hi rend="italic">Fabius Marius Victorinus,</hi> e gentili Christianus,
                    obiit. Exstat Carmen de septem fratribus Maccabaeis.</p>
                <p>A. 370. <hi rend="italic">Rufus Festus Auienus,</hi> Poeta, vixit. Exstat
                    Metaphrasis Arati et Periegeseos Dionysii Alexandrini, cum Fragmento
                    descriptionis orae maritimae, et Fabulae Aesopi XLII elego carmine. Forte eidem
                    <hi rend="italic">Sexti Rufi</hi> siue <hi rend="italic">Rufi Festi</hi>
                    Breuiarium Historicum tribuendum.</p>
                <p>A. 375. <hi rend="italic">Q. Octauius Horatianus,</hi> Medicus, floruit
                    temporibus Gratiani et Valentiniani Impp. Quatuor libros Rerum medicarum
                    scripsit.</p>
                <p>A 380. <hi rend="italic">Ammianus Marcellinus,</hi> Historicus, claruit. Ex
                    libris XXXI superstites postremi XVIII a Frid. Lindenbrogio et Henrico
                    Hadrianoque Valesiis, vt et Iac. Gronouio illustrati.</p>
                <p>A. 386. <hi rend="italic">Flauius Vegetius Renatus,</hi> floruit. Exstant libri
                    quatuor de Re militari cum Commentario God. Stewechii. Alius esse creditur P.
                    <hi rend="italic">Vegetius,</hi> cuius sunt libri quatuor Artis veterinariae seu
                    Mulomedicinae.</p>
                <p>A. 395. <hi rend="italic">Aurel. Theod. Macrobius,</hi> Philologus, floruit.
                    Exstant Commentariorum in Somnium Scipionis libri duo et Saturnalium septem cum
                    notis Io. Is. Pontani et Io. Meursii.</p>
                <p>A. 395. <hi rend="italic">Q. Aurelius Symmachus,</hi> floruit. Supersunt
                    Epistolarum libri X. cum notis Fr. Iureti et Iac. Lectii.</p>
                <p>A. 395. <hi rend="italic">D. Magnus Ausonius,</hi> Poeta et Orator, inclarescere
                    coeplt. Exstant Epigrammata, Idyllia, Eclogae, Epistolae, etc. Iac. Tollius suas
                    et Variorum notas contulit.</p>
                <p>A. 396. <hi rend="italic">Sext. Aurelius Victor,</hi> Historicus, claruit.
                    Exstant scripta de Origine gentis Romanae, de Viris illustribus, et de
                    Caesaribus. Sed addita Imperatorum Epitome diuersi auctoris esse dicitur.</p>
                <p>A. 397. <hi rend="italic">S. Ambrosius,</hi> Episcopus Mediolanensis, obiit,
                    relictis variis operibus sacris.</p>
                <p>A. 397. <hi rend="italic">Aurel. Prudentius Clemens,</hi> Poeta Christianus,
                    floruit. Exstant Liber Cathemerinon siue Hymni, Peristephanon, Apotheosis,
                    Hamartigenia, Psychomachia, libri duo contra Symmachum etc. Suis et Variorum
                    notis illustrauit Io. Weitzius, suis etiam Chr. Cellarius.</p>
                <p>A. 397. <hi rend="italic">Cl. Claudianus,</hi> Poeta gentilis, sub Honorio et
                    Arcadio floruit. Eius sunt libri duo in Rufinum, duo in Eutropium, tres de Raptu
                    Proserpinae, cum nonnullis Panegyricis et carminibus aliis egregiis.
                    Commentarios dederunt Casp. Barthius et Nic. Heinsius, etc.</p>
                <p> --- Iisdem fere annis <hi rend="italic">Marcellus Empiricus</hi> librum
                    Medicamentorum et <hi rend="italic">Theodorus Priscianus</hi> librum de Diaeta
                    siue de Rebus salubribus conscripsisse dicuntur.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO V post Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 400. <hi rend="italic">S. Hieronymus,</hi> Stridonensis floruit, denatus A.
                    420. Eius opera nouem Tomis continentur. Ipse etiam, quantumuis aliis
                    praecuntibus, <hi rend="italic">Vulgati Interpretis Bibliorum</hi> nomine maxime
                    circumfertur.</p>
                <p>A. 400 et seqq. <hi rend="italic">Sulpitius Seuerus,</hi> Historicus, mortuus A.
                    422. scripsit Historiam sacram, vitam S. Martini et tres Dialogos. Notas adiecit
                    Io. Vorstius, et nuper Io. Clericus sex eiusdem Auctoris Epistolas cum suis
                    notis.</p>
                <p>A. 410. <hi rend="italic">Claud. Rutilius Numatianus,</hi> Poeta gentilis,
                    scripsit Itinerarium, cui notas adiecit Casp. Barthius.</p>
                <p>A. 412. <hi rend="italic">S. Augustinus,</hi> Hipponensis Episcopus, maxime
                    floruit, denatus A. 430. operum Tomos decem reliquit. Eius de Ciuitate Dei
                    libros XXII seorsum Io. Lud. Viues et Leonh. Coqueus Commentariis
                    illustrarunt.</p>
                <p>A. 412. <hi rend="italic">Seruius Honoratus,</hi> Grammaticus, claruit, qui in
                    Virgilium commentatus est.</p>
                <p>A. 416. <hi rend="italic">Paullus Orosius,</hi> Historicus, scripsit Hormestam
                    siue septem libros Historiarum aduersus Paganos.</p>
                <p>
                    <emph>IV. FERREAE AETATIS SCRIPTORES.</emph>
                </p>
                <p>A. 430. <hi rend="italic">Caelius Sedulius,</hi> Poeta Christianus, claruit.
                    Carminum libros quinque et duos Hymnos adnotationibus illustrauit Chr.
                    Cellarius.</p>
                <p>A. 431. <hi rend="italic">Pontius Paullinus,</hi> Nolanus Episcopus, obiit.
                    Exstat Carmen de Iohanne Baptista, Epistolae tres et alia simul edita cum notis
                    per Ioh. Baptistam Le Brun.</p>
                <p>A. 440 vel circiter <hi rend="italic">Dracontius,</hi> claruit. Scripsit elegiam
                    ad Theodosium Imp. et Carmen heroicum ad Hexaemeron.</p>
                <p>A. 442. <hi rend="italic">Saluianus,</hi> Massiliensis Episcopus, claruit vsque
                    ad finem sere saeculi. Eius libros octo de Gubernatione Dei, et quatuor aduersus
                    Auaritiam, notis illustrarunt Conr. Rittershusius, et Steph. Baluzius, qui et
                    <hi rend="italic">Vincentii Lirinensis</hi> opera adiecit.</p>
                <p>A. 449. <hi rend="italic">Petrus Chrysologus,</hi> Seriptor Sermonum
                    ecclesiasticus, obiit.</p>
                <p>A. 455. <hi rend="italic">Prosper Aquitanicus,</hi> Rhegiensis Episcopus, obiit.
                    Scripsit de Pracdictione Dei, de Vita contemplatiua, et de Vocatione Gentium
                    libros duos: item Carmina de Prouidentia Dei et de Ingratis, et alia plura.</p>
                <p>A. 457. <hi rend="italic">Martianus Capella,</hi> floruit, qui Satyricon, siue de
                    Nuptiis Philologiae et Mercurii, libros IX concinnauit illustratos notis Hug.
                    Grotii.</p>
                <p>A. 461. <hi rend="italic">Bened. Paullinus Petrocorius,</hi> floruit, cuius
                    carmen de Vita B. Martini sex libris constat. Cum notis Fr. Iureti, Casp.
                    Barthii et Io. Frid. Gronouii edidit Chr. Daumius.</p>
                <p>A. 466. <hi rend="italic">Claudianus Ecdicius Mamertus,</hi> Episcopus
                    Viennensis, obiit. Exstant libri tres de statu animae cum notis Casp. Barthii,
                    qui alia plura adiecit.</p>
                <p>A. 482. <hi rend="italic">C. Sollius Sidonius Apollinaris,</hi> Auernorum
                    Episcopus, obiit, relinquens Epistolarum libros IX et Carmina XXIV. Notis
                    illustrauit Iac. Sirmondus, Io. Sauaro et Io. Wowerius.</p>
                <p>A. 492. <hi rend="italic">Alcimus Ecdicius Auitus,</hi> Archiepiscopus
                    Viennensis, floruit, denatus A. 521. Eius epistolas, Homilias et Poemata edidit
                    Iac. Sirmondus.</p>
                <p> --- Sub finem saeculi <hi rend="italic">C. Plinius Valerianus,</hi> Medicus,
                    scripsit libros quinque Medicinae parabilis.</p>
                <p> --- Isdem temporibus Panegyristae veteres, <hi rend="italic">Lat. Pacatus,
                    Drepanius, Claud. Mamertinus, Nazarius, Eumenius</hi> et alii vixerunt. Notae
                    accesserunt Liuineii, Gruteri, Acidalii, Rittershusii, Cellarii.</p>
                <p>
                    <emph>SAECVLO VI post Christum natum.</emph>
                </p>
                <p>A. 517. <hi rend="italic">Orientius,</hi> Poeta Christianus et Tarraconensis
                    Episcopus, floruit. Exstat Commonitorium fidelium cum notis C. S.
                    Schurtzfleischii.</p>
                <p>A. 521. <hi rend="italic">Ennodius,</hi> Ticinensis Episcopus, obiit: Epistolas
                    reliquit, Panegyricum et alia.</p>
                <p>A. 524. <hi rend="italic">Manl. Seuerinus Boethius,</hi> Philosophus, in carcere,
                    in quo quinque libros de consolatione philosophica composuerat, decoliatus
                    est.</p>
                <p>A. 526. et deinceps <hi rend="italic">Priscianus, Festus Pompeius,</hi> et <hi
                    rend="italic">Nonius Marcellus,</hi> Grammatici, floruerunt, quibus multae
                    vindiciae Latinae linguae et fragmenta veterum debentur. Priscianum, vt et <hi
                    rend="italic">Fl. Sosipatrum Charisium, Diomedem</hi> et reliquos Grammaticae
                    Latinae Auctores simul edidit Elias Putschius.</p>
                <p>A. 529. <hi rend="italic">Fulgentius,</hi> Ruspensis Episcopus, obiit, et varia
                    scripta de rebus sacris reliquit. Alius <hi rend="italic">Fulgentius,</hi>
                    Grammaticus est, cuius exstat libellus de Prisco sermone.</p>
                <p>A. 533. <hi rend="italic">Iustinianus Imp.</hi> Thesaurum iuris Romani per
                    Tribonianum et alios adornauit, quod corpus constat Inftitutionibus, quas ipse
                    composuit, Digestis seu Pandectis, Codice et Nouellis.</p>
                <p>A. 544. <hi rend="italic">Arator</hi> claruit, cuius est Historia Apostolica
                    carmine heroico scripta.</p>
                <p>A. 552. <hi rend="italic">Iornandes,</hi> Historicus, claruit, et librum de Rebus
                    Geticis conscripsit.</p>
                <p>A. 562. <hi rend="italic">M. Aurel. Cassiodorus,</hi> iam nonagenarius, libros
                    adhuc edidit; quos inter eminent Variarum Epistolarum libri XII. de Anima liber,
                    et de Diuinis lectionibus libri duo; vt taceam reliquos. Aliqui mortem eius in
                    annum 575 reiiciunt.</p>
                <p>A. 566. <hi rend="italic">Cresconius Corippus,</hi> claruit. De Laudibus Iustini
                    Imp. carmine heroico quatuor libros composuit.</p>
                <p>A. 600. <hi rend="italic">Venantius Fortunatus,</hi> adhuc in viuis fuisse
                    dicitur. Reliquit quatuor libros de vita S. Martini carmine heroico et alia
                    plura partim Poetica, partim Historica.</p>
                <p>
                    <emph>In SAECVLO VII.</emph>
                </p>
                <p>A. 637. <hi rend="italic">Isidorus,</hi> Hispalensis Episcopus, mortuus est,
                    libris viginti Originum siue Etymologiarum celebris.</p>
                <p>
                    <emph>In SAECVLO VIII.</emph>
                </p>
                <p>A. 709. <hi rend="italic">Aldhelmus,</hi> vel <hi rend="italic">Adelhelmus,</hi>
                    Antistes Ecclesiae, obiit. Scripsit de Laude Virginitatis.</p>
                <p>A. 735. <hi rend="italic">Beda Venerabilis,</hi> dictus, obiit. Opera exstant
                    multa et varia.</p>
                <p>A. 767. <hi rend="italic">Paullus Diaconus,</hi> obiit, relictis XII
                    Epistolis.</p>
                <p>
                    <emph>In SAECVLO IX.</emph>
                </p>
                <p>A. 821. <hi rend="italic">Theodulfus,</hi> Scriptor Ecclesiasticus, obiit.
                    Scripta edidit Iac. Sirmondus.</p>
                <p>
                    <emph>In SAECVLO XI.</emph>
                </p>
                <p>A. 1070. <hi rend="italic">Constantinus Afer,</hi> Medicus, floruit; multa et
                    varia de Re Medica scripsit.</p>
                <p>
                    <emph>In SAECVLO XII.</emph>
                </p>
                <p>A. 1153. <hi rend="italic">Bernhardus,</hi> Abbas Claraeuallensis, obiit. Eius
                    Epistolae, Sermones et alia Scripta celebrantur.</p>
                <p>A. 1182. <hi rend="italic">Iohannes Sarisburiensis,</hi> eruditorum suae aetatis
                    princeps, obiit. Metalogici libros IV. Epistolas quam plurimas, et de Nugis
                    Curialium octo libros, quos Polycraticum vocat, reliquit.</p>
                <p> --- Circa eadem tempora <hi rend="italic">Guil. Brito Armoricus,</hi> floruit,
                    cuius Philippidos libros XII Casp. Barthius commentario illustrauit.</p>
            </div>
        </front>
        <body>
            <pb id="as0044"/>
            <p>
                <gap desc="body text" resp="sampling"/>
            </p>
        </body>
    </text>
</TEI.2>