(PL) Aktualizacja Pochodzenie słów - update derivation.md

i18n/pl/docusaurus-plugin-content-docs/current/learn/vocabulary/derivation.md

@@ -8,34 +8,34 @@ import Souns from '@site/src/markdown/common-slavic-sounds.mdx';
 
 ## Prasłowiański \{#proto-slavic}
 
-Słowa oparte są na żywych językach słowiańskich, a gdy te ostatnie nie są ze sobą zgodne, w zasadzie podążamy za większością, stosując [system głosowania][1]. Aby uniknąć niespójności, musimy upewnić się, że słowa używające tego samego rdzenia zawsze używają go w tej samej formie. Ponieważ wszystkie języki słowiańskie czerpią swoje formy z języka pospolitego w dość przewidywalny sposób, nigdy nie zapożyczamy ich bezpośrednio. Zamiast tego podążamy za modelem prostego wyprowadzenia z języka pospolitego słowiańskiego. Dzięki temu język jest zarówno łatwiejszy do rozpoznania, jak i łatwiejszy w użyciu dla wszystkich. Już po przeczytaniu kilku tekstów człowiek automatycznie szybko nauczy się, jak dany dźwięk w jego własnym języku jest reprezentowany w języku starosłowiańskim.
+Słowa oparte są na żywych językach słowiańskich, a gdy te nie są ze sobą zgodne, w zasadzie podążamy za większością, stosując [system głosowania][1]. Aby uniknąć niespójności, musimy upewnić się, że słowa używające tego samego rdzenia zawsze używają go w tej samej formie. Ponieważ wszystkie języki słowiańskie czerpią swoje formy z języka wspólnego w dość przewidywalny sposób, nigdy nie zapożyczamy ich bezpośrednio. Zamiast tego podążamy za modelem prostej etymologii ze wspólnego języka słowiańskiego. Dzięki temu język jest zarówno łatwiejszy do rozpoznania, jak i łatwiejszy w użyciu dla wszystkich. Już po przeczytaniu kilku tekstów człowiek automatycznie szybko nauczy się, jak dany dźwięk w jego własnym języku jest reprezentowany w starosłowiańskim.
 
-Poniższa tabela pokazuje, w jaki sposób różne pospolite słowiańskie dźwięki i sekwencje są traktowane w języku intersłowiańskim. Proszę zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkach możliwe jest rozróżnienie wersji północno- i południowosłowiańskiej (zob. [Flavourisation][2]).
+Poniższa tabela pokazuje, w jaki sposób różne pospolite słowiańskie dźwięki i sekwencje są traktowane w języku międzysłowiańskim. Proszę zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkach możliwe jest rozróżnienie wersji północno- i południowosłowiańskiej (zob. [Flaworyzacja][2]).
 
 <Souns />
 
 ## Międzynarodowe słownictwo \{#international-vocabulary}
 
-Słowianie nie mieszkają na wyspie, aw ciągu wieków ich języki zapożyczyły również wiele niesłowiańskich słów. Część tych słów została zaczerpnięta od ich bezpośrednich sąsiadów (niemiecki, romański, turecki). Słownictwo tego typu rzadko trafiało do całej rodziny językowej. Na przykład niemieckie pożyczki są znacznie częstsze w zachodniosłowiańskim niż rosyjskim czy bułgarskim, podczas gdy słowa pochodzenia tureckiego można znaleźć w południowosłowiańskim liczniej niż w innych językach słowiańskich. W rezultacie większość tego słownictwa nie jest powszechnie rozumiana i dlatego nie jest używana w języku intersłowiańskim.
+Słowianie nie mieszkają na wyspie, a w ciągu wieków ich języki zapożyczyły również wiele niesłowiańskich słów. Część tych słów została zaczerpnięta od ich bezpośrednich sąsiadów (niemiecki, romański, turecki). Słownictwo tego typu rzadko trafiało do całej rodziny językowej. Na przykład niemieckie pożyczki są znacznie częstsze w językach zachodniosłowiańskich niż rosyjskim czy bułgarskim, podczas gdy słowa pochodzenia tureckiego można znaleźć w językach południowosłowiańskich liczniej niż w innych językach słowiańskich. W rezultacie większość tego słownictwa nie jest powszechnie rozumiana i dlatego nie jest używana w języku międzysłowiańskim.
 
-Kolejną kategorią jest słownictwo międzynarodowe, głównie z łaciny i greki, ale później także z francuskiego, a ostatnio angielskiego. Słowa tego typu wydają się być podobne w całej Europie i innych częściach świata. Stanowią one integralną część każdego języka słowiańskiego i mogą być bardzo pomocne w osiągnięciu wzajemnej zrozumiałości, zwłaszcza wśród osób lepiej wykształconych. Międzynarodowe słowa są praktycznie identyczne w każdym języku i prawie nie ma różnic w znaczeniu. Kiedy zapożyczamy słownictwo międzynarodowe, trzymamy się jak najbliżej pisowni oryginalnego słowa, dostosowując je tylko w takim zakresie, w jakim wymaga tego ortografia. Jednak szczególnie w przypadku słownictwa grecko-łacińskiego wygląda to następująco:
+Kolejną kategorią jest słownictwo międzynarodowe, zapożyczane głównie z łaciny i greki, ale później także z francuskiego, a ostatnio angielskiego. Słowa tego typu wydają się być podobne w całej Europie i innych częściach świata. Stanowią one integralną część każdego języka słowiańskiego i mogą być bardzo pomocne w osiągnięciu wzajemnej zrozumiałości, zwłaszcza wśród osób lepiej wykształconych. Międzynarodowe słowa są praktycznie identyczne w każdym języku i prawie nie ma różnic w znaczeniu. Kiedy zapożyczamy słownictwo międzynarodowe, trzymamy się jak najbliżej pisowni oryginalnego słowa, dostosowując je tylko w takim zakresie, w jakim wymaga tego ortografia. Jednak szczególnie w przypadku słownictwa grecko-łacińskiego wygląda to następująco:
 
-- Unika się bliźniaczych spółgłosek: _gramofon_, _grupa_.
+- Unika się bliźniaczych spółgłosek: _`gramofon`, `grupa`_.
 - Greckie spółgłoski `th` i `ph` są uproszczone do `t` i `f`: _`teatr, fenomen`_
 - Grecki `y` jest zapisywany jako `i`, co jest bliższe pisowni i wymowie większości języków słowiańskich: _`sistem, fizika`_
 - Dźwięk :ipa[k] jest zawsze zapisywany `k` i nigdy `c`: _`kontakt`_
 - Dźwięk :ipa[x] (często reprezentowany przez `ch`) jest zapisywany jako `h`: _`psiholog`_.
-- Dźwięk :ipa[y] (po niemiecku zapisany jako `ü`, po francusku `u`) staje się `ju`: _`bjuro`_.
-- Między samogłoskami dźwięk :ipa[z] (zapisany `-s-`) staje się `z`: _`baza`_.
-- Między samogłoskami dźwięk :ipa[s] (zapisany `-ss-`) staje się `s`: _`masa`_.
+- Dźwięk :ipa[y] (w niemieckim zapisany jako `ü`, we francuskim `u`) staje się `ju`: _`bjuro`_.
+- Między samogłoskami dźwięk :ipa[z] (pisany jako `-s-`) staje się `z`: _`baza`_.
+- Między samogłoskami dźwięk :ipa[s] (pisany jako `-ss-`) staje się `s`: _`masa`_.
 
 Poza tym końcówki dostosowane są w przewidywalny sposób do tego, co najczęściej spotyka się w językach słowiańskich:
 
-- Czasowniki pochodzenia łacińskiego (często _**-`ate`, -`fy`, -`ise`/-`ize`**_ w języku angielskim, _`-ieren`_ w języku niemieckim) mają `-ovati`: :isv[organizovati] , _`komunikovati`_.
-- Łaciński _`-ia`_ (przetłumaczony w języku angielskim jako _`-ia`_ lub _`-y`_) staje się `-ija`: _`ekonomija`_.
+- Czasowniki pochodzenia łacińskiego (często _**-`ate`, -`fy`, -`ise`/-`ize`**_ w języku angielskim, _`-ieren`_ w języku niemieckim) mają `-ovati`: _`organizovati`_ , _`komunikovati`_.
+- Łacińskie _`-ia`_ staje się `-ija`: _`ekonomija`_.
 - Angielskie _`-sis`_ (z greckiego) staje się `-za`: _`kriza`_.
-- Nazwy pierwiastków chemicznych itp. na _`-ium`_ stają się `-ij`: _`helij, kriterij`_.
-- Słowa na _`-um`_ i _`-us`_ generalnie zachowują następujące zakończenia: _`forum, korpus`_.
+- Nazwy pierwiastków chemicznych itp. kończące się na _`-ium`_ stają się `-ij`: _`helij, kriterij`_.
+- Słowa kończące się na _`-um`_ i _`-us`_ generalnie zachowują następujące zakończenia: _`forum, korpus`_.
 - Angielskie _`-ty`_ (łac. _**-`tas`, -`tatis`**_) staje się `-tet`: _`universitet`_.
 - Angielski _`-ics`_ staje się `-ika`: _`ekonomika`_.
 - Angielski _`-ism`_ staje się `-izm`: _`komunizm`_.
@@ -44,10 +44,10 @@ Poza tym końcówki dostosowane są w przewidywalny sposób do tego, co najczę
 - Angielski _`-ssion`_ staje się `-sija`: _`diskusija`_.
 - Angielski _`-tion`_ staje się `-cija`: _`akcija`_.
 - Przymiotniki pochodzące od tych rzeczowników mają końcówkę `-ijny`: :isv[televizijny], _`tradicijny`_.
-- Angielskie przymiotniki w _`-al`_ (łac. _`-alis`_) kończą się na `-alny`: _`neutralny`_.
-- Angielskie przymiotniki w _**-`ic`, -`ical`**_ (łac. _`-icus`_) mają końcówkę `-ičny`: :isv[specifičny], _`komičny`_.
-- Angielskie przymiotniki w _`-ive`_ (łac. _`-ivus`_) mają końcówkę `-ivny`: _`pozitivny`_.
-- Angielskie przymiotniki w _`-ous`_ (łac. _`-osus`_) mają końcówkę `-ozny`: _`seriozny`_.
+- Angielskie przymiotniki z _`-al`_ (łac. _`-alis`_) kończą się na `-alny`: _`neutralny`_.
+- Angielskie przymiotniki z _**-`ic`, -`ical`**_ (łac. _`-icus`_) mają końcówkę `-ičny`: :isv[specifičny], _`komičny`_.
+- Angielskie przymiotniki z _`-ive`_ (łac. _`-ivus`_) mają końcówkę `-ivny`: _`pozitivny`_.
+- Angielskie przymiotniki z _`-ous`_ (łac. _`-osus`_) mają końcówkę `-ozny`: _`seriozny`_.
 
 Bardziej problematyczne są słowa zapożyczone z języka angielskiego. Pisząc alfabetem łacińskim możemy zachować oryginalną pisownię (_bypass_, _knockout_, _jazz_, _teenager_). Jednak wiele tekstów w języku starosłowiańskim jest pisanych cyrylicą lub w obu ortografiach równolegle, często z pomocą programu do transliteracji, i oczywiście należy unikać pisania _быпасс_ lub _кноцкоут_ w cyrylicy! W większości przypadków wolelibyśmy zatem raczej zastosować podejście fonetyczne: :isv[bajpas], :isv[nokaut], :isv[džaz], :isv[tinejdžer], :isv[budžet], :isv[biznes], :isv[mjuzikl], :isv[futbol],  _`koktejl`_ itd.